382
тұқымдасына (Pedaliaceae) жататын біржылдық өсімдік. Кіндіктамырлы,
топырақтың 1 м тереңдігіне дейін бойлайды. Сабағы – тік төрт немесе
сегіз қырлы, биіктігі 1,5 м дейін, жұмсақ түктері бар.
Жапырағы – сағақты, кезектесіп немесе супротивті орналасқан,
алақандары түкті. Жапырақтарының пішіні сабақта орналасуына
байланысты. Бір сорттарда барлық жапырақтар бүтін, төмендегілері- ірі
және жалпақ, жоғарыға қарай майдалау; басқа біреулерінде –
төменгілері тілінген, жоғарғылары – бүтін, жіңішке, ланцет тәрізді.
Гүлдері – 1-3-тен жапырақ бауырында орналасқан. Күлтесінің түсі – ақ
және алқызылдан-күлгін дейін. Тостағанша мен күлтелері түктенген.
Күнжіт өздігінен тозаңданатын дақыл, кейде аралардың көптігімен
айқас тозаңдануы да мүмкін.
Жемісі – созыңқы түкті қауашақ, екі немесе төрт жеміс
жапырақшаларынан тұрады. Бір өсімдікте 100-150 қауашақ болады.
Піскен кезде қауашақ жарылады, әрбір қауашақта 70-80 дана тұқым бар.
Сурет 38. Күнжіт. 1, 2 - өсімдіктің гүлдеу кезеңі – көктеуі мен жемістің
қалыптасуы; 3 – сабақ пен жапырақтарының кескіні, гүл шоғыры, гүлдері және
жемістері; 4 – сабақпен пісіп-жетілген жемістерінің кескіні; 5 – жемісі; 6 – тұқым
(төменде тұқымның қалыпты жүйесі)
383
Тұқымдары ұсақ, жалпақ, түсі-ақ, сұр, қоңыр немесе қара. 1000
тұқым массасы 3-5 г.
Күнжіт – жылу және жарық сүйгіш қысқа күн өсімдік. Оның
тұқымы 15-16
0
С өне бастайды және 0,5-1,0
0
С үсікті көтере алмай,
өсімдік көгі өледі. Өсіп-дамуына байланысты қолайлы орташа
температура 25-30
0
С. Егер ауа температурасы 12-15
0
С дейін төмендесе
өсімдік өсуін тоқтатады.
Ылғал мен қоректік заттарға үлкен талаптар қояды. Өсіп-жетілуіне
қолайлы топырақ типтеріне-қара жеңіл саздақты және құмдауыт
топырақтар. Өсімдік көгі шыққаннан кейінгі бастапқы өсу кезеңінде
баяу өседі, ал гүлдеу алдында өсуі шапшаңдайды.
Өсу жағдайына және сортына байланысты күнжіттің вегетация
кезеңінің ұзақтығы 90-120 күнге созылады.
Оңтүстік қазақстан облысында күнжіттің Ташкентский 122 сорты
аудандастырылған.
Достарыңызбен бөлісу: