Білім және ғылым министрлігі алматы энергетика және байланыс институты Г. Х. Хожин электр станциялардың жабдықтарын пайдалану, монтаждау және реттеу оқу қҧралы Алматы 2005

қасиеттері бар сорбенттермен толтырады (силикоген немесе алюминий 
қышқылымен). 
Майдың сапасының кӛрсеткішінің тӛмендеу ӛлшемі бойынша оны мезгілді 
тҥрде сҥзгілердің және абсорберлердің кӛмегімен тазалап отырады. 
Трансформатордағы майдың ескіруі оның қызуы кезінде тез жҥреді. 
Трансфориатордағы майдың қызмет ету мерзімі оның қалыптан тыс 10 С-тан 
жоғарыласа екі есе қысқарады, трансформаторларды пайдаланғанда, қоршаған 
ортаның температурасы 35 С болғанда майдың жоғарғы қабаттардағы шекті 
температурасы 95 С-қа дейін рҧқсат етіледі, бірақ трансформатор майының 
қызмет ету мерзімі ҧзағырақ болуы ҥшін, майдың жоғарғы қабаттарының 
температурасы 85 С-тан аспауы керек. Бҧл мәнге, әдетте ҥлкен 
трансформаторларда температуралық сигнализациялар орнатылады. 
3.3 Трансформаторлардың рҧқсат етілетін жҥктемелері 
Тәулік бойы және жылдың әр мезгілінде трансформатордың жҥктемелері 
тҧрақты болып қалмайды, ал бҧл ӛз кезегінде трансформатордың жҧмысының 
температуралық режиміне әсер етеді. 
Орама температурасы салқындату температурасынан 60 С-тан асып, кейбір 
аз мән арасында ауытқып тҧрады. Ал бҧл орама оқшауламасының ескіруін 
азайтады және трансформатордың қызмет ету мерзімін ҧзартады. Сондықтан, 
трансформаторды пайдаланғанда оның қызмет ету мерзімі 20-25 жыл 
болатындай 
етіп 
жҥктеу 
рҧқсат 
етіледі. 
Трансформатордың 
жҥктелуін 
қалыпты 
және 
апаттық
деп екіге бӛледі. 
Кҥштік 
трансформаторларының барлық тҥрлерін ҧзақ пайдалану 
жҥктелулері, жҥктеме коэффициентіне байланысты, ол 3.2-кестеде кӛрсетілген 
мӛлшерде рҧқсат етіледі. 
3.2-кесте. Трансформаторды жҥктеудің рҧқсат етілген мӛлшері 
Жҥктеме 
коэффициенті 
(тәуліктік график 
бойынша 
анықталады) 
Трансформаторды жҥктеудің рҧқсат етілген мӛлшерлері,%, 
жҥктеудің ҧзақтығы кезіндегі, сағат. 
2 
4 
6 
8 
10 
12 

0,5 
0,6 
0,7 
0,75 
0,8 
0,85 
0,9 
28 
23 
17,5 
14 
11,5 
8 
4 
24 
20 
15 
12 
10 
7 
3 
20 
17 
12,5 
10 
8,5 
6 
2 
16 
14 
10 
8 
7 
4,5 
- 
12 
10 
7,5 
6 
5,5 
3 
- 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
- 
*Жҥктеме коэффициенті деп трансформатордың тәуліктік орташа жіктелуін, оның 
номиналды қуатына қатынасын айтады.
Трансформатордың рҧқсат етілген жҥктелуін, оның жазғы мезгілде кем 
жҥктелуі есебінен анықтау ҥшін келесі ережені орнатады: егер жаздық 
айлардағы максималды жҥктеменің орташа тәуліктік графигі трансформатордың 
номиналды қуатынан аз болса, онда қыстық айларда трансформаторды асқын 
жҥктеу 1 % мӛлшерінде рҧқсат етіледі, бірақ жалпы алғанда номиналды 
жҥктеме 15%-дан жоғары болмауы керек. Трансформатордың жалпы рҧқсат 
етілген жҥктелуі жҥктеме коэффициенті немесе жаздық мезгілде шамадан кем 
жҥктелуін есепке ала отырып септелінеді, бірақ ол номиналды 30-50%-дан 
аспауы керек. 
Бҧдан басқа пайдалану ҥрдісінде резервті қосуға керекті уақытта табиғи 
маймен салқындатылатын кҥштік трансформаторының барлық тҥрінің жҥктелуі, 
алдынғы жҥктеменің мӛлшеріне және қоршаған орта температурасынан немесе 
трансформатордың орнатылған орнына тәуелді (3.3-кесте). 
3.3-кесте. Трансформатордың жҥктелуі және рҧқсат етілетін ҧзақтығы 
Трансформатордың 
номиналды 
қуатының %, жҥктемесі 
130 
160 
175 
200 
300 
Жҥктеудің рҧқсат етілген ҧзақтығы, 
мин. 
120 
45 
20 
10 
1 

Қҧрғақ трансформаторлардың апаттық жҥктелулері келесі ӛлшемдер мен 
ҧзақтықтарға рҧқсат етіледі (4.4-кесте). 
3.4-кесте. Қҧрғақ трансформатордың жҥктелуі және оның ҧзақтығы 
Трансформатордың 
номиналды 
қуатының %, жҥктемесі 
110 
120 
130 
140 
150 
160 
Жҥктелу ҧзақтығы, мин. 
75 
60 
48 
35 
20 
5 
3.4 Трансформатордың газдық қорғанысын қолдану 
Трансформаторлардың ішкі бҥлінулерін анықтау ҥшін сигналға немесе 
сӛндіруге жҧмыс істейтін сезімтал қорғаныс г а з д ы қ қ о р ғ а н ы с ы н қояды. 
Газдық 
қорғаныстың 
дҧрыс 
жҧмысын 
трансформатордың 
арнайы 
қондырғыларын енгізу арқылы қамтамасыз етеді, оларды қақпақ газ релесі 
бағытына қарай кем дегенде трансформатор биіктігінен 1-1,5 %-ға кӛтеріле 
алуы тиіс, ал май жеткізгіш биіктігі трансформатордан кеңейткішке 2 %-дан кем 
емес. Газдық қорғаныс трансфоматорға ауа кірген жағдайда температураның 
тӛмендеуі немесе майдың ағып кету салдарынан май деңгейінің баяулап тҥсу 
жағдайында, сондай-ақ азғантай мӛлшерде газ бӛлінетін трансформатордың 
зақымдалуы кезіндегі сигналдарға жҧмыс істейді. Трансформатордың іші 
бҥлінген кезде кӛп газ бӛлінеді, сол жағдайда газдық қорғаныс сӛндіруге жҧмыс 
істейді. 
Сондай-ақ, газ релесі арқылы, майдың толқуымен аяқталатын қысқа 
тҧйықталу жағдайында, немесе газ релесімен қосылған жерлері әдетте маймен 
желініп кететін екінші ретті тізбектердің дҧрыс жҧмыс істемеуі салдарынан, газ 
релесі жҧмысқа ретсіз қосылып кетуі мҥмскін. Бҧндай қҧбылысты болдырмау 
ҥшін, екіші ретті тізбектер ҥшін майға шыдамды оқшаулама қолданады. 
Станция 
мен 
қосалқы 
станцияның 
пайдалану 
персоналы, 
трансформаторлардағы зақымданулардың сипатын және газ қорғанысының 
жҧмыс істеу себептерін, газ релесіндегі газдың анализі бойынша анықтай алады 
(3.5-кесте). 
3.5-кесте. Ирансформаторлардағы зақымдану сипатын сондай-ақ, газдың тҥсі 
арқылы анықтау. 

Газдың тҥсі 
Зақымдану 
Ақшыл-сҧр 
Сары 
Қара 
Қағаз немесе электрокартон 
Ағаш 
Май 
Егер реледегі газ тҥссіз, иіссіз және жанбайтын болса, онда бҧл 
трансформатор ішінде ауаның бар екендігін білдіреді. Егер газ жанатын болса, 
онда бҧл трансформатор ішінде зақымданудың болғанын білдіреді, мҧндай 
жағдайда трансформаторды жӛндеуге шығарады. 
Трансформатордағы зақымдану сипатын, газдың тҥсі арқылы анықтауға 
болады (3.5-кесте). 
Газды жаққанда, отты кранның саңылауынан шамалы жоғарғы жағынан 
ҧстау керек. Газ жарылысын болдырмау ҥшін, отты трансформатордың және 
кеңейткіштің ашық тҧрған саңылауына алып келуге болмайды. 
Газ қорғанысы сигналға жҧмыс істегенде және резервті трансформатор бар 
болса, соңғысын жҧмысқа қосып, одан кейін газдық қорғанысының жҧмыс істеу 
себептерін анықтау ҥшін, трансформаторды тексереді. 
Егер трансформатор майынан мезгіл-мезгілмен жанбайтын газдар бӛлініп 
тҧрса, онда олардың қҧрамында сутегі мен метанның барлығы тексеріледі. Бҧл 
газдардың қҧрамы баяулап кӛбейген жағдайда трансформаторды жӛндеуге 
шығару керек, баяулап кӛбейген жағдайда майдың доға әсерінен ыдырауына 
әкеледі. Май деңгейінің тӛмендеуі кезінде, трансформаторға майды қайта 
толтырып қҧяды. Газдық қорғаныстың ретсіз жҧмыс істеуін болдырмау ҥшін 
майды толтырып қҧю кезінде оны ажыратады және сигналды қосулы тҥрде, 
майдан ауа бӛлініп шығуы процесі тоқтағанша қалдырады. 
Газдық қорғанысы жҧмысқа қосылған кезде, оның трансформаторда ауа 
пайда болу салдарынан жҧмыс істемегені анықталса, майдың жарықтану 
температурасын анықтау қажет. 
Егер трансформаторды, газдық ӛорғаныс арқылы сӛндіру кезінде, оның 
трансформатордың ішінде зақымданулары бар екені туралы сигналдың 
дҧрыстығы аныталса, онда ол трансформаторды тексерусіз және алынбалы 
бӛлігін сынаусыз іске қосуға болмайды. 
3.5 Кҥштік трансформаторларды алдын-ала сынақтау және оларды жӛндеу 
жҧмыстары туралы тҥсінік 

Кҥштік трансформаторлардың м а у с ы м д ы қ ж ӛ н д е у і н (ӛзекшесінен 
ажыратпай) пайдалану жағдайына байланысты нҧсқауларға сәйкес жылына бір 
реттен кем болмайтындай етіп жҥргізеді. 
Кҥштік трансформаторлардың к ҥ р д е л і ж ӛ н д е у жҧмыстарын 
ӛзекшелері ажыратылған кҥйде 5 жыл пайдаланғаннан кейін жҥргізеді. Одан әрі 
қажетті болған жағдайда оларды ӛлшеу және тексеру қорытындыларына 
байланыста жҥргізеді. 

жүктеу/скачать 0,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: