Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

тəрбиеленушілер
қоршаған
болмысты
таниды
, 
ойынды
ойластыратын
да
өздері
; 
- 
ұжым
 
салт
-
дəстүрлері
; 
- 
ұжым
 
қызметтерінің
 
мазмұны
 
жəне
 
жүрісі
;
- 
тəрбиеленушілердің
 
ұжымда
 
не
 
болып
 
жатқанынан
 
хабардар
 
болуы
, 
осыдан
балалардың
ортақ
толғанысы
туындайды
; 
- 
салыстыру
, 
жариялылық
, 
жəрдем
, 
ұнамды
 
баға
 
принциптеріне
сəйкес
өткізілетін
жарыс
, 
бəсекелер
;
- 
ұжым
 
кейпі
 
мен
 
эстетикасы
; 
- 
өзіндік
 
басқарымның
 
ұйымдастырылуы
. 
Өзіндік
 
басқарым
 – 
бұл
ұжым
тіршілігінің
өкілетті
тұлғалар
тарапынан
реттеліп
баруы
.
Өзіндік
басқару
органдары
жəне
олардың
саны
нақты
жұмыстарға
байланысты
белгіленеді
. 
Олар
тұрақты
(
сынып
кеңесі
, 
оқушылар
комитеті
, 
староста
) 
жəне
уақытша
(
штабтар
, 
комиссиялар
, 
жұмыс
бабындағы
кеңестер
) 
болуы
мүмкін
. 
Мектептегі
өзіндік
басқарудың
ең
жоғары
органы
– 
жалпы
мектеп
ұжымының
не
оның
өкілдерінің
жиналысы
. 
Жиналыс
шешімдері
өкілетті
мүшелерге
берілген
құқықтар
деңгейінде
қабылданады
. 
Мектептегі
өзіндік
басқарудың
орындалу
шарттары
төмендегідей
: 
- 
басқару
органдары
мен
сайланған
өкілетті
тұлғалардың
ретімен
ауысып
баруы
; 
- 
сатылы
жауапкершілік
жүйесінің
болуы
; 
- 
уақытымен
берілетін
есеп
; 
- 
басқару
істеріне
ойын
элементтерін
қосып
бару
. 
17.3. 
Балалар
 
жəне
 
жасөспірімдер
 
бірлестіктері
 
Балалар
жəне
жасөспірімдер
бірлестіктері
(
БЖӨБ
)
тəрбиеленушілердің
қызығулары
мен
қажеттерін
қанағаттандыру
негізінде
олардың
мүмкіндіктерін
дамыту
мен
іске
асыруда
көмегін
тигізеді
. 
Мұндай
бірлестіктер
əр
балаға
өз
қалағанымен
айналысуға
, 
өз
мүдделерін
қорғауға
, 
өзіндік
басқару
жұмыстарына
араласуға
мүмкіндік
береді
. 
БЖӨБ
-
де
тəрбиеленушілер
қоғамдық
қатынастар
тəжірибесін
игереді
, 
сонымен
бірге
өздеріне
жаңалық
болған
əлеуметтік
рольдерді
атқаруға
үйренеді
. 
Тəрбиеленушілер
əрқилы
мақсаттар
төңірегінде
бірігеді
. 
Ондай
мақсаттар
түрлері
келесідей
болуы
мүмкін
: 
өз
құрбыларымен
ресми
емес
қарым
-
қатынасқа
түсу
; 
қарым
-
қатынас
шеңберін
кеңейту
; 
тұрмыстағы
өз
орны
мен
беделін
анықтауда
, 
құқықтары
мен
еркіндігін
қорғауда
, 
ересек
өмірге
дайындалуда
жəрдем
алу
. 
Балалар
бірлестіктері
жағдайындағы
тұлғаның
əлеуметтенуіне
байланысты
мəселелерді
шешуге
бағытталған
тəрбиелік
жұмыстар
өз

мақсаты
, 
мазмұны
жəне
құрылымы
бойынша
сыныптан
тыс
жұмыстардан
көптеген
ерекшеліктерімен
ажыралады
. 
Мысалы
, 
БЖӨБ
мақсаты
бір
тараптан
– 
тəрбиеленушінің
өз
алдына
қойған
мақсаты
ретінде
қарастырылса
, 
екінші
тараптан
– 
бірлестік
істеріне
араласқан
ересектердің
де
тəрбие
мақсаты
ретінде
қабылданады
. 
БЖӨБ
-
де
тəрбиеленушілер
іс
-
əрекеттерінің
əлеуметтік
маңызы
арта
түседі
. 
Бұған
себепші
болатын
шарт
– 
тұлғаның
əлеуметтенуіне
табыс
беретін
жағдайлардың
жасалуы
, 
осының
нəтижесінде
оқушыда
қоғамдағы
əлеуметтік
қызметтерді
орындауға
деген
ынта
-
ықыласы
қалыптасады
, 
сонымен
бірге
тəрбиеленушілердің
қажеттері
мен
қызығуларын
қанағаттандырудың
көздері
ашылып
, 
баланың
өзінің
де
, 
ол
қатысқан
ұжымның
да
іштей
мазмұн
- 
сапалық
тұрғыдан
дамып
, 
байи
түсуіне
, 
жаңа
ұмтылыстар
бағытын
алуға
көмегін
тигізеді
, 
тұлғаның
əрекет
-
қылық
талаптары
қоғамдық
норма
, 
құндылықтар
, 
əлеуметтік
бағдарламаларға
сəйкес
ретке
келеді
, 
баланың
қорғану
қызметтері
орындалып
барады
.
Балалар
мен
жасөспірімдер
бірлестігі
төмендегідей
белгілермен
ажыралады
: 
- 
іс
-
əрекет
 
мазмұны
(
еңбектік
, 
бос
уақыттарды
толтыру
, 
қоғамдық
–
саяси
, 
діни
, 
патриоттық
, 
танымдық
жəне
т
.
б
.) 
-
мерзімі
(
тұрақты
- 
мектепте
, 
қосымша
білім
беру
мекемелерінде
, 
балалар
мекен
жайында
; 
уақытша
- 
балалардың
жазғы
орталықтары
, 
туристік
топтар
жəне
т
.
б
.; 
нақты
жағдайларға
орай
- 
жəрдем
қызметі
қатысушылары
, 
əрқилы
жиындар
, 
слеттер
жəне
т
.
б
.); 
- 
басқару
 
формасы
(
ресми
емес
, 
үйірмелік
, 
ұжымдасқан
мейрам
, 
кештер
жəне
т
.
б
.). 
БЖӨБ
іс
-
əрекет
, 
қызметтері
өз
мазмұны
, 
формалары
жəне
əдістерімен
ажыралып
, 
тəрбиеленушілердің
жас
ерекшеліктеріне
, 
олардың
қызығулары
мен
қажеттеріне
сəйкес
іске
асырылады
. 
Балалар
не
жас
өспірімдер
бірлестіктерінің
бірін
таңдауы
, 
бір
ұжымнан
екіншісіне
ауысу
құқығы
оқушылардың
өз
еркінде
. 
Мұндай
баламалы
бағыт
мүдде
, 
мұқтаждықтарға
байланысты
таңдау
жасап
, 
соған
сəйкес
өз
ойын
, 
бағдарламасын
іске
асыру
мақсатында
өзіндік
жоспар
түзуге
, 
мерзімін
белгілеп
, 
орындау
жөн
-
жосығын
айқындауға
мүмкіндік
алады
. 
Бүгінгі
таңдағы
педагогикалық
əдебиеттерде
(
Н
.
Г
.
Полянская
жəне
басқалар
) 
балалар
бірлестіктерінің
қызмет
атқару
моделі
берілген
. 
Мұнда
балалар
бірлестіктеріндегі
тəрбиеленушілер
тұлғасын
дамыту
ерекшеліктеріне
сəйкестендірілген
іс
-
əрекеттерді
ұйымдастырудың
негізгі
кезеңдері
мен
педагогикалық
шарттары
көрсетілген
. 
Олар
: 
алғашқы
бейімделу
, 
жаңа
іс
-
əрекет
түрлерін
меңгеру
, 
жаңа
жағдайға
орай
өз
мүмкіндіктерін
іске
асыруға
үйрену
, 
білімдері
мен
ептіліктерін
тұрмыста
пайдалануға
дайындық
жасау
. 

Бұл
бірлестіктердегі
іс
-
əрекеттер
тобы
үш
принципке
орай
орындалып
барады
: 
- 
балалар
 
мен
 
жас
 
өспірімдердің
 
бірлестіктері
 
шеңберінде
 
жалпы
 
адамзаттық
 
құндылықтарды
 
жан
-
жақты
 
үйлестіру
; 
- 
тəрбиеленушілерді
 
адамның
 
өмірлік
 
ұстанымдары
 
мен
 
əлеуметтік
 
ролдерінің
 
дамуына
 
ұтымды
 
негіз
 
қызметін
 
атқаратын
 
қоғамдық
 
əрі
 
тұлғалық
 
мəнді
 
қатынастарға
 
араластыру
; 
- 
балалар
 
бірлестіктерінде
 
тəрбиеленушілердің
 
өзіндік
 
ұйымдасуына
 
жəне
 
бойындағы
 
мүмкіндіктерін
 
өзінше
 
жүзеге
 
асыруына
 
жəрдем
 
беретін
 
ұжымның
 
өзіндік
 
басқаруы
 
мен
 
педагогикалық
 
жетекшілікті
 
өзара
 
байланыстыра
 
жүргізу
. 
Ерекше
тəрбиелік
мүмкіндіктерге
ие
уақытша
 
бірлестіктер
 
де
(
балалар
лагерлері
, 
жастардың
ауыспалы
топтары
, 
нұсқау
беру
жиындары
) 
маңызды
істер
атқаруда
. 
Мұндай
қысқа
мерзімді
ұжымдарда
бала
кең
өрісті
əрі
жедел
қатынастарға
түсіп
, 
құрбы
-
құрдастарымен
тез
тіл
табысып
, 
жан
-
жақты
шығармашылық
қабілеттерін
іске
асыруға
қолайлы
мүмкіндіктер
алады
. 
Уақытша
бірлестіктерде
жасөспірімдер
өз
тіршілігін
өз
бетінше
ұйымдастыруға
ұмтылып
, 
бастапқы
енжар
бақылаушы
қалпынан
белсенді
ұйымдастырушы
тұлға
дəрежесіне
көтеріледі
. 
Бірлестіктегі
ересектер
мен
құрбыларының
ықпалынан
тəрбиеленуші
бойында
орнығып
, 
көрінетін
əлеуметтік
əрекет
-
қылық
үлгілері
балаға
өзін
белсенді
субъект
ретінде
тануға
, 
игерген
тұрмыс
, 
тəлімдік
қалып
, 
талаптарды
орындауға
жол
ашады
.

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: