Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

4-
бөлім
. 
БІЛІМ
 
ЖҮЙЕЛЕРІН
 
БАСҚАРУ
 
 
18-
дəрісбаян
. 
Білім
 
басқарудың
 
 
мемлекеттік
 – 
қоғамдық
 
жүйелері
 
 
Жоспары
: 
1. 
Педагогикалық
жүйелерді
басқарудың
ерекшеліктері
2. 
Педагогикалық
жүйелерді
басқарудың
негізгі
принциптері
18.1. 
Педагогикалық
 
жүйелерді
 
басқарудың
ерекшеліктері
 
Қазіргі
заман
жағдайында
жалпы
білімдік
немесе
қалаған
басқа
да
оқу
-
тəрбие
мекемелерінің
педагогикалық
жүйесін
əрқайсысы
өз
алдына
күрделі
жүйе
бөлімшелері
болып
есептелетін
төмендегідей
жүйешелер
(
подсистемы
) 
бірлігі
ретінде
қарастыру
қабылданған
: 
- 
дидактикалық
. 
Бұл
жүйеше
өз
ішіне
сабақ
жəне
сабақтан
тыс
оқу
-
тəрбие
жұмыстарын
; 
міндетті
жəне
факультатив
дəрістерді
; 
оқу
процесін
ұйымдастырудың
негізгі
формасы
– 
сабақты
(
сабақтағы
оқушы
жəне
мұғалімдердің
жұмыс
орындау
əдістемелерін
) -
əрбірін
өз
алдына
жүйе
бірліктері
ретінде
қамтиды
; 
- 
тəрбиелік
 
– 
үлкен
жүйе
бола
тұрып
, 
келесідей
сыныптан
тыс
жəне
мектептен
тыс
тəрбие
жұмыстары
, 
отбасы
тəрбиесі
, 
қоғамдық
мекемелердегі
тəрбие
жəне
өзіндік
тəрбие
жүйешелерінен
құралады
; 
- 
оқушылардың
 
қарым
-
қатынастары
 
жəне
 
олардың
 
мектептегі
 
өзіндік
басқару
 
жүйешесі
(
мұның
құрамына
енетіндер
: 
сыныптағы
өзіндік
басқарым
, 
əрқилы
іс
-
əрекет
бағыттары
бойынша
кіші
жүйешелер
);
- 
мектептің
 
əкімшілік
 
жүйесі
: 
оқу
процесін
басқару
, 
тəрбие
жұмыстарына
жетекшілік
, 
басқа
да
жұмыс
түрлерін
алып
бару
жүйешелерінен
құралады
. 
Əкімшілік
жүйенің
қажеттігі
– 
дидактикалық
, 
тəрбиелік
, 
материалды
-
техникалық
жүйешелер
мен
оқушылардың
өзіндік
басқару
жүйешелерінің
басын
қосып
, 
үлкен
біртұтас
жүйелікке
келтіру
мақсатынан
. 
Оқушылардың
жан
-
жақты
тəрбиесі
мен
дамуына
қатысты
міндеттердің
шешілуі
, 
яғни
жүйенің
тиімді
жұмыс
атқарушы
барша
жүйелік
бірліктердің
іс
-
əрекеттері
бір
бағытта
орындалып
бару
шартына
байланысты
. 
Тұлға
бөлшектеніп
қалыптаспайды
. 
Бұл
кешенді
де
(
комплексті
) 
əрі
педагогикалық
жүйелерді
басқарудың
өзіндік
ерекшелігін
танытады
. 
Басқаруға
тəн
жəне
бір
сипат
- 
бұл
жұмысқа
баршаның
: 
əкімшілік
, 
мұғалімдер
, 
оқушылар
– 
араласуы
. 
Мұндай
жағдай
басқару
қызметінің

мазмұны
мен
нəтижесіне
үлкен
əсерін
тигізеді
, 
себебі
бұл
істің
қалаған
сатысында
қай
деңгейде
болмасын
, 
басқарушы
адам
өз
əрекетінің
кез
-
келген
сəті
мен
жүйенің
қалпы
тек
оның
шешіміне
тəуелді
болмайтынын
мойындауы
тиіс
. 
Білім
жүйесінде
қалаған
деңгейдегі
басқару
қатынастары
тəрбиелік
қызметті
де
атқарады
. 
Тəрбиеленушілерді
басқарушы
болып
есептелетін
педагог
- 
тəрбиешілер
оларға
жетекшілік
етеді
, 
ал
тəрбиеленушілер
осы
жетекшілік
қатынастарды
пайдалы
ұғымдар
ретінде
игереді
, 
яғни
тəрбиелік
қызметтің
орындалып
жатқаны
. 
Осыдан
да
басшының
, 
тəрбиешінің
, 
мұғалімнің
моральдық
, 
əдептілік
кейпіне
жоғары
талаптар
қойылады
. 
Кəсіби
іс
-
əрекетті
əрқилы
деңгейде
бірдей
тең
басқару
– 
бұл
да
педагогикалық
жүйелерді
басқарудың
өз
алдына
ерекшелігі
. 
Өз
тұлғасын
қалыптастыру
барысындағы
оқушы
іс
-
əрекетін
тəрбиешінің
бір
өзі
басқармайды
, 
бұған
бірнеше
пəн
мұғалімдері
, 
сынып
жетекшісі
жəне
басқа
да
күнделікті
ықпал
жасаушы
мектептің
барша
қызметкерлері
араласады
. 
Сондай
-
ақ
, 
мұғалімдердің
, 
сынып
басшыларының
қызметтеріне
мектеп
директоры
мен
директордың
оқу
, 
тəрбие
жəне
сыныптан
тыс
жұмыстар
бойынша
орынбасарлары
əкімшілік
басқару
жүргізеді
. 
Мұғалімдер
бір
уақытта
бірнеше
қызмет
атқарады
. 
Ол
– 
сынып
басшысы
, 
пəн
мұғалімі
, 
əдістемелік
бірлестік
мүшесі
. 
Мектеп
көп
тарапты
байланысқа
ие
. 
Оның
жұмысы
ата
-
аналармен
, 
қоғамдық
ұйымдармен
, 
мемлекеттік
мекемелермен
қатынастар
негізінде
атқарылып
барады
. 
Мектеп
- 
мемлекеттік
(
немесе
онымен
тығыз
байланысқан
) 
құрылым
. 
Отбасы
, 
қоғам
, 
мемлекет
араларындағы
бірлікті
іс
-
əрекеттердің
ұштаса
орындалуынан
тəрбиенің
жалпы
мақсаттары
іске
асып
барады
. 
Мұндайда
өзара
байланыстар
міндетті
түрде
жүйелі
басқарымда
болуы
шарт
. 
Бұл
да
педагогикалық
жүйелерді
басқарудың
өз
ерекшелігі
. 
Білім
берудегі
мектеп
жағдайы
«
мұғалім
-
оқушы
» 
қарым
-
қатынасына
тəуелді
екенін
ескеретін
болсақ
, 
білім
жүйесін
басқарудың
келесі
ерекшеліктерін
де
біліп
қойған
жөн
: 
əртүрлі
жас
деңгейіндегі
балалар
бірлестіктеріне
басшылық
; 
материалдық
ынтадан
гөрі
моральдық
ынтаның
басым
болуы
; 
басқарушының
өз
басқарымындағылармен
жеке
таныс
болу
қажеттігі
, 
білім
саласын
басқаратын
тұлғаның
жоғары
дəрежеде
білікті
, 
білімді
болуы
. 
18.2. 
Педагогикалық
 
жүйелерді
 
басқарудың
 
негізгі
 
принциптері
 
Директор
жəне
басқа
да
басшылардың
оқу
-
тəрбие
процесін
нақты
басқару
қызметтері
белгілі
принциптерге
негізделіп
орындалады
. 
Ол
принциптер
төмендегідей
:

- 
педагогикалық
 
жүйелер
 
басқарымын
 
демократияластыру
 
жəне
гуманизациялау
.
Бұл
басшылардың
, 
мұғалімдердің
, 
оқушылар
мен
олардың
ата
-
аналарының
өзіндік
іс
-
əрекеттері
мен
ынтасының
дамуына
жол
ашады
. 
Ал
бұлардың
орындалуы
пікір
алмасу
жəне
басқару
шешімдерінің
қабылдануына
байланысты
жариялылықты
қажет
етеді
;
 
- 
орталықты
 
басқару
 
мен
 
өзіндік
 
басқарымдарды
 
оңтайлы
үйлестіру
.
Мұндай
басқару
үйлесімдері
əкімшілік
жəне
қоғамдық
органдар
басшыларының
іс
-
əрекетін
мектептің
бүкіл
ұжымы
мүддесіне
орай
жүргізілуін
қамтамасыз
етеді
; 
басқару
шешімдерін
талқылау
жəне
қабылдауды
, 
кəсіби
деңгейде
іске
асыруға
жағдайлар
жасайды
; 
жүйедегі
барша
құрылымдық
бөлімдерді
өз
жұмыстарында
бірін
-
бірі
қайталаудан
құтқарып
, 
əрекеттерін
жоғары
деңгейде
орайластырып
баруға
мүмкіндік
береді
; 
- 
жеке
 
басқару
 
жəне
 
ұжымдасқан
 
жетекшілік
 
бірлігі
.
Бұл
принципті
ұстанудағы
мақсат
- 
біртұтас
педагогикалық
процесті
басқару
барысында
субъективизм
мен
əміршілдікке
жол
бермеу
. 
Ұжымдасқан
жетекшілік
сонымен
бірге
тапсырылған
іске
деген
ұжым
мүшелерінің
əрбірінің
жеке
жауапкершілігін
жоққа
шығармайды
. 
Ал
жеке
басқару
тəртіп
жəне
жөн
-
жосақ
қамтамасыз
етіп
, 
педагогикалық
процесс
қатысушыларының
өз
өкілеттіктерін
нақты
шектеп
, 
ретімен
орындап
жүруін
қадағалайды
. 
- 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: