Жүрек соғу жиілігі (ЖСЖ) – жүрек-қан тамырлары жүйесінің күйін және оның физикалық белсенділікке реакциясын сипаттайтын ең маңызды объективті көрсеткіштердің бірі. Импульсті санауды минутына қайта санаумен 10, 15 немесе 20 секунд ішінде радиалды (сол қолдың бас бармағының түбінде) немесе каротид артериясында пальпация арқылы жүргізу ыңғайлы. Мұны істеу үшін көрсетілген нүктелердің кез-келгеніне 2-3 саусақ (екінші, үшінші және төртінші) қойып, артерияны жастықшалармен сезініп, оған аздап қысым жасау керек. Импульсті тек сұқ саусағыңызбен немесе бас бармағыңызбен өлшеуге болмайды, өйткені бұл саусақтардың айқын артериялық импульсі бар және санау дұрыс болмауы мүмкін. Импульстің дәлдігі жүктемені анықтауда өте маңызды рөл атқарады.
Импульстің маңызды көрсеткіштері оның жиілігі мен ритағы болып табылады. Жүрек соғу жиілігін бағалау кезінде кестеде көрсетілген көрсеткіштерге назар аударуға болады.
Ұлдар мен қыздарда жүрек соғу жиілігінің мәні (соққы/мин) 16-18 жас
Жасы,
жылдар
Білдірілген
брадикардия
Орташа
брадикардия
Норма
Орташа
тахикардия
Білдірілген
тахикардия
16-18
< 51
51-64
65-80
81-109
> 109
> 18
<46
46-59
60-80
81-109
> 109
Брадикардия мыналарды көрсетеді:
• жүрек қызметін реттеуде жоғары жүйке жүйесінің (ЖЖЖ) парасимпатикалық бөлімінің басым болуы;
• дененің жақсы дайындығы.
Тахикардия келесі жағдайларда пайда болады:
• жүрек қызметін реттеуде ЖЖЖ симпатикалық бөлімінің басым болуы;
• төмен гемоглобин мөлшері;
• метаболизмнің жоғарылауы;
• вегетативтік-тамырлық дистония;
• шамадан тыс жұмыс.
Жүрек соғу жиілігі тұрақсыз көрсеткіш. Ол бірқатар сыртқы және ішкі факторларға байланысты: денсаулық жағдайы, дене қалпы, тәулік уақыты, жас, жыныс және т.б. Импульсті білу маңызды:
• таңертең кешке қарағанда жиірек;
• әйелдерде ерлерге қарағанда 2-4 рет инсульт жиі кездеседі;
• отыруға және тұруға қарағанда жиі жату;
• тамақ ішкенде, эмоционалды тәжірибелер мен физикалық белсенділіктерде – жиілейді.
Импульс дұрыс ырғаққа ие болуы керек (жүрек соғулары белгілі бір уақыт аралығында бір-бірін қадағалайды). Жүрек соғу жиілігін 10 секунд ішінде импульсті 3 рет өлшеу арқылы анықтауға болады. Алынған деректерді талдау кезінде сегменттердегі айырмашылық жазылады, ол 1 соққыдан аспауы керек. /мин. Жоғары мәндер ырғақтың бұзылуын көрсетеді. Бұл жағдай аритмия деп аталады. Бұл патологияның салдары немесе физикалық белсенділіктің нәтижесінде шамадан тыс жүктеме болуы мүмкін. Егер ырғақ бұзылса, деректердің сенімділігі үшін импульс 1 минут ішінде есептеледі.
Егер тыныштықта жүрек соғу жиілігі минутына 100 соққыдан асса. немесе жүрек ырғағының бұзылуы пайда болса, дәрігермен кеңесу керек.
Импульстің динамикасы бойынша дененің жүктемеге бейімделуін және қалпына келтіру процестерін бағалауға болады. Физикалық жүктемеден кейін 5-10 минуттан кейін пульс 90 соққы/минуттан аспауы керек, ал 1-2 сағаттан кейін ол өзінің бастапқы мәндеріне толығымен оралуы керек. Жүрек соғу жылдамдығының баяу қалпына келуі шамадан тыс жаттығуларды көрсетеді. Денсаулықтың нашарлауы фонында жүрек соғу жиілігінің айтарлықтай артуы немесе төмендеуі шаршау, шамадан тыс жұмыс немесе денсаулықтың нашар белгілерінің бірі болып табылады. Жүйелі дене шынықтыру нәтижесінде жүрек соғу жиілігі бірте-бірте төмендейді, бұл дене белсенділігінің үнемделуін көрсетеді.
