ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Бейорганикалық химияның теориялық негіздері» «5В0011200 – Химия» мамандығы үшін ОҚУ-Әдістемелік материалдары

1. 
   Қандай реакцияларды қайтымды және қайтымсыз деп атайды? Мысалы келтіріп, жүру жағдайларын түсіндіріңіз?
   
2. 
   Химиялық тепе-теңдік деген не? Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы үшін Ле-Шателье ұстанымының қандай маңызы бар?
   
3. 
   Неге химиялық тепе-теңдіктің тұрақтысы заттың концентрациясына тәуелді емес?
   
4. 
   Егер реакцияда қатты заттар қатысса онда тепе-теңдік тұрақтысы қалай өрнектеледі?
   
5. 
   Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына қандай факторлар әсер етеді және қалай?
   
6. 
   Ле-Шателье ұстанымның анықтамасы қандай?
   

1. 
   Бірімжанов Б.А., Нұрахметов Н.Н. Жалпы химия. – Алматы, 1992.
   
2. 
   Ділманов Б. Жалпы және анорганикалық химия практикумы. – Алматы, 1972.
   
3. 
   Қарсыбеков М.Ә., Қарсыбекова Н.М. Анорганикалық химия. – Алматы, 2005.
   
4. 
   Шоқыбаев Ж. Бейорганикалық және аналитикалық химия. - Алматы, 2003.
   
5. 
   Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия.-М.: Высшая школа, 1988.
   
6. 
   Глинка Н.Л. Общая химия.-М.: Интеграл-Пресс, 2000.
   
7. 
   Угай Я.А. Общая и неорганическая химия.М.: Высшая школа, 2000.
   
8. 
   Надиров Н.К. Химическое равновесие и принципы его смещения.Алма-Ата,1977.
   

№ 19,20 Дәріс. Ерітінділер.

1. 
   Дисперстік жүйелер.
   
2. 
   Еру физикалық-химиялық процесс.
   
3. 
   Ерітінділердің концентрациялары.
   

Ерітінділер – дисперсті жүйенің бір түрі. Бір затта екінші заттың ұсақ бөлшектері біркелкі таралғанда түзілетін жүйе дисперсті жүйе деп аталады. Дисперсті жүйе дисперстік фазадан және дисперсиялық ортадан тұрады.

Дисперстік фаза дегеніміз ұсақ бөлшектер түрінде таралған зат, ал сол бөлшектер таралған орта – дисперсиялық орта.

Ерітінділер қатты, сұйық, газ күйінде болады. Қатты ерітінділер – металдық құймалар (Қ/Қ), сұйық ерітінділер – біркелкі фазадан тұратын көп компонентті жүйе (Қ/С), эмульсиялар (С/С), газ күйіндегі ерітінділер – газдардың қоспасы, аэрозольдер (Г/С) және басқалар.

Дисперсті фазаның өлшеміне байланысты дисперсті жүйелер жүзгін, коллоидты және шынайы ерітінділерге бөлінеді.

Жүзгін ерітінділер үшін: ұсақ бөлшектердің радиусы r > 10^-7 м;

Коллоидты ерітінділер: 10^-9 – 10^-7 м;

Нағыз ерітінділер үшін: r < 10^-9 м.

Коллоидты жүйемен шынайы ерітінділерді Тиндаль эффектісі арқылы ажыратуға болады.

Ерітінді деп – екі не одан да көп компоненттен (бөлшектен) тұратын гомогенді жүйелерді айтады.

Ерітінді еріген заттан және еріткіштен тұрады. Д.И. Менделеев еру процесін еріген зат пен еріткіштің химиялық әрекеттесуінің нәтижесі деп түсіндірді (ерітінділердің химиялық теориясы, 1887 ж). Қазіргі көзқарас бойынша еру физикалық-химиялық процесс. Еру кезінде еритін зат пен еріткіштің молекулалары бір-біріне диффузияланып қоймай, өзара әрекеттесіп молекулалық қосылыстар түзеді. Сусыз ерітінділерде бұл қосылыстарды сольваттар, ал судағы ерітінділерді – гидраттар дейді.

Сонда энтропия өседі: ∆S>0.

Суда қатты, сұйық және газ тәрізді заттар ериді. Заттардың суда ерігіштігі олардың табиғатына байланысты болады.

Заттардың ерігіштігіне температура және қысым әсер етеді. Көптеген қатты және сұйық заттардың ерігіштігі температураның өсуіне байланысты артады (ерігшітік қисығы). Газдардың ерігіштігі температураның өсуіне байланысты төмендейді.

Тұрақты температурада газдардың ерігіштігі қысымның артуына байланысты өседі. Сұйықтың белгілі көлеміндегі еріген газдың салмақ мөлшері қысымға тура пропорционал болады. (Генри заңы).