СРЕДА Билет №1 1. Генетика дұрыстап шықтым Науқас 40 жаста. Өзін 7 жылға жуық ауру ретінде сезінеді. Ауру сөйлеудің баяулауынан және жазуының бұзылуынан басталды. Бірнеше жылдан кейін науқас аяқтарындағы әлсіздікке, қозғалыстардың үйлесімінің бұзылуына және жүру кезінде дірілге алаңдай бастады. 6 жыл бойы жағдайдың біртіндеп нашарлауы байқалды. Шамамен бір жыл бұрын қолдың саусақтарымен кішігірім әрекеттерді орындау мүмкін болмады, жазуы түсініксіз, әріптері үлкен және анық емес болды, қолда қаламды ұстау қиынға соқты. Аяқтарындағы әлсіздік пен ауырсыну, жаяу жүру кезінде тез шаршау және дірілдеу, аяқтарын алшақ басу, жүре алмау және бір уақытта басын бүйірге бұру және тепе-теңдікті сақтай алмай қалу қорқынышы (аяқпен жерді басқанын сезінбейді) күшейе түсті. Түсініксіз сөйлейді, жақындарына сөйлеген сөзін түсінуі қиындай бастады.
Сұрақтар: Сіздің диагнозыңыз? Осы ауру тұқым қуалайтын аурулардың қай тобына жатады? Пациенттің генотипін жазыңыз.
Менің болжамды диагнозым Фридрейх атаксиясы(ФА). Бұл ауру аутосомды рецессивті жолмен тұқым қуалайтын нейро дегенеративті ауру. Бұл ауру дәстүрлі емес типпен тұқым қуалайтын моногендік аурулар тобына жатады. Пациенттің генотипі: аа Аурудың генетикалық механизмін түсінідіріңіз.
Генетикалық механизмін түсіндіретін болсам: ФА- тоғызыншы -хромосомадағы генге әсер ететін аутосомды-рецессивті бұзылыс, ол фратаксин деп аталатын маңызды ақуызды құрайды екен. Тоқсан алты пайыз жағдайда мутантты FXN генінде екі аллельдің 1 интронында GAA тринуклеотидтің тоқсан – мың үш жүз экспансиясы болады. Бұл кеңею эпигенетикалық өзгерістер мен қайталанудың жанында гетерохроматин түзілуін тудырады екен. Қысқа қайталанатын GAA ұзақтығы аурудың басталу жасымен және ауырлығымен байланысты екен. Гетерохроматиннің пайда болуы ген транскрипциясының төмендеуіне және фратаксиннің төмен деңгейіне әкеледі. ФА -мен ауыратын адамдар сау адамдармен салыстырғанда бес –отыз бес пайыз протеин фратаксинге ие бола алады. FXN мутантты генінің гетерозиготалы тасымалдағыштарында фратаксиннің деңгейі елу пайыз төмен, бірақ бұл төмендеу ауру белгілері үшін жеткіліксіз. Шамамен төрт пайыз жағдайда ауру нүктелік мутациядан туындайды, мұнда пациенттің бір аллельде кеңеюі, екіншісінде нүктелік мутация болады. Миссенстік нүктелік мутация жеңілірек белгілері болуы мүмкін. Нүктелік мутацияға байланысты пациентте митохондрияда дұрыс оқшауланбаған фратаксин, дисфункционалды фратаксин немесе фратаксин болмауы мүмкін.
