Кесте - Бухгалтерлік баланс

І. Қысқа мерзімді 
активтер 
 
Тауарлы-материалдық 
босалқылар 
Ақша қаражаттары 
Дебиторлық борыштар 
Басқадай ағымдағы ак-
тивтер 
ЖИЫНТЫҒЫ 
ІІ. Ұзақ мерзімді 
активтер 
Материалдық емес 
активтер 
Негізгі құралдар 
Ұзақ мерзімді инвести-
циялар 
ЖИЫНТЫҒЫ 
367000 
25000 
49000 
2000 
443000 
90000 
67000 
26000 
183000 
244000 
18000 
44000 
5000 
311000 
80000 
42000 
42000 
164000 
І. Капитал 
 
Жарғылық капитал 
Резервтер 
Бөлінбеген таза пайда 
ЖИЫНТЫҒЫ 
ІІ. Қысқа мерзімді
міндеттемелер 
Қысқа мерзімді
несиелер 
Кредиторлық
борыштар 
ЖИЫНТЫҒЫ 
ІІІ. Ұзақ мерзімді
міндеттемелер 
 
Ұзақ мерзімді
несиелер 
Кейінге қалдырылған 
салықтар 
Ұзақ мерзімді қарыз- 
дық міндеттемелер 
 
ЖИЫНТЫҒЫ
52000 
22000 
180000 
254000 
12000 
158000 
170000 
108000 
9000 
85000 
202000 
52000 
18000 
126000 
196000 
9000 
117000 
126000 
98000 
7000 
48000 
153000 
БАРЛЫҒЫ 
626000 
475000 
БАРЛЫҒЫ 
626000 
475000 
Активтер өтімділіктің (ликвидтіліктің) төмендеуі тәртібі бойынша 
орналастырылған кезде бірінші орында ақша қаражаттары, тауарлар, өндірістік 
босалқылар, аяқталмаған өндіріс, дебиторлық борыштар баптары және т.б. 
тұрады. Баланста активтерді орналастырудың бұл схемасы отандық тәжірибеде 
кеңінен қолданылады. 
Баланстың капитал және міндеттемелер бөлімдерінің баптары да активтер 
сияқты белгілі бір жүйеде, яғни міндеттемелердің қайтарылу (өтелу) 
жеделдігінің деңгейі бойынша топтастырылады. Пассивтік баптарды қайтарылу 
жеделдігінің төмендеу тәртібімен орналастырған жағдайда, алдымен қысқа 
мерзімді міндеттемелерді сипаттаушы баланс баптары (қысқа мерзімді банк 
несиесі, кредиторлық борыштар және т.б.) келтіріледі. 
Бухгалтерлік баланста активтер мен міндеттемелер "ұзақ мерзімді" және 
"
қысқа мерзімді" болып жіктеледі. 
Қаржылық есептіліктің №2 Ұлттық стандартына сәйкес бухгалтерлік 
баланс төмендегі кестеде (3.2) келтірілген көрсеткіштерден тұруға тиісті : 
58 

3.2 Кесте - 
Бухгалтерлік баланс көрсеткіштері 
Бөлім 
Баптар тобы 
Баптар 
1 
2 
3 
Қысқа 
мерзімді 
активтер 
Ақша қаражаттары 
Қысқа мерзмді қаржылық инвестициялар 
Ақша қаражаттары 
Қысқа мерзімді қаржы- 
лық инвестициялар 
Тауарлы-материалдық 
босалқылар 
Материалдар 
Аяқталмаған өндіріс 
Тауарлар
Дебиторлық борыштар 
Алдағы кезеңнің есебіне жататын шығыстар 
Аванстық төлемдер 
Алынуға тиісті борыштар 
Алынған вексельдер 
Негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес 
серіктестіктері арасындағы ішкі топтық операциялар 
бойынша борыштар 
Акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының 
борыштары 
Басқа да дебиторлық борыштар 
Ұзақ 
мерзімді 
активтер 
Материалдық 
емес 
активтер 
Гудвилл (фирма бағасы) 
Патенттер 
Тауар белгілері және басқалары 
Материалдық емес активтердің амортизациясы 
Дебиторлық борыштар 
Алынуға тиісті борыштар 
Алынған вексельдер 
Негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес 
серіктестіктері арасындағы ішкі топтық операциялар 
бойынша борыштар 
Акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының 
борыштары 
Басқа да дебиторлық борыштар 
Алдағы кезеңнің есебіне жататын шығыстар 
Негізгі құралдар 
Жер 
Ғимараттар мен құрылғылар 
Машиналар мен жабдықтар 
Негізгі құралдардың басқа да түрлері 
Жинақталған тозу 
Аяқталмаған күрделі
құрылыс 
Инвестициялар 
Еншілес серіктестіктерге салынған инвестициялар 
Тәуелді серіктестіктерге салынған инвестициялар 
Басқадай инвестициялар 
Капитал 
Жарғылық капитал 
Қосымша төленген капитал 
Қайта бағалау сомасы (қосымша төленбеген капитал) 
Резервтік капитал 
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) 
59 

Ұзақ 
мерзімді 
міндет-
темелер 
Несиелер 
Қамтамасыз етілген несиелер 
Қамтамасыз етілмеген несиелер 
Негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес 
серіктестіктерінің бір-біріне берген несиелері 
Кейінге қалдырылған салықтар 
Қысқа 
мерзімді 
міндет-
темелер 
Несиелер 
Қысқа мерзімді несилер және овердрафт 
Ұзақ мерзімді несиелердің ағымдағы бөлігі 
Кредиторлық 
борыштар 
Төленуге тиісті шоттар және вексельдер 
Алынған аванстар 
Салықтар бойынша борыштар 
Төленуге тиісті дивидендтер 
Негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншіліс 
серіктестіктерінің арасындағы ішкі топтық операциялар 
бойынша борыштар 
Акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларына борыштар 
Басқа да кредиторлық борыштар 
Төленуге тиісті есептелінген шығындар 
Алдағы кезеңнің есебіне жататын табыстар 
Кездейсоқ жағдайлар бойынша есептелінген төлемдер 
 
Бухгалтерлік балансқа деген екі көзқарас 
Бухгалтерлік баланстың активтер жағын да пассивтер жағын да екі 
көзқараспен қарастыруға болады: 
1. Ресурстар және талаптар
, яғни жоғарыда айтылғандардың негізінде 
баланстың активтер жағының баптары бухгалтерлік баланс құрылған күнге 
кәсіпорынның экономикалық ресурстарын құрайды. Міндеттемелер мен 
капитал – бухгалтерлік баланс құрылған мерзімге кәсіпорынға қойылған 
талаптар. Міндеттемелер - үшінші жақтың талаптары, яғни, кәсіпорынның 
банктерге, сатып-өткізушілерге, өздерінің қызметкерлеріне және басқа 
кредиторларға қарыздарының сомасы. Капитал кәсіпорын иелерінің талаптарын 
көрсетеді. 
Алайда, бухгалтерлік балансқа қатысты бұл көзқарастың кейбір кемшілік 
жақтары да бар. Біріншден, акционерлік капиталды талап ретінде түсіндіру өте 
күрделі. Себебі кәсіпорын иелері мен кредиторлар оған әртүрлі мағана береді. 
Активтерге қатысты «талаптарң деген заңдық мағанасы бар ұғым болып 
табылады және оның маңызы тереңірек, егер компания банкротқа ұшырауына 
байланысты жойылатын болса, онда ол кәсіпорын қызметінің үздіксіздігі 
концепциясына сәкес келмейді. Сондықтан бухгалтерлік балансты түсіндірудің 
екіншісі тәсілі тартымдырақ болуы мүмкін. 
2. Қорлар көздері және оларды пайдалану бағыттары.
Бұл көзқарас 
бойынша бухгалтерлік баланстың сол жағы кәсіпорынға берілген қаржыларды 
бухгалтерлік баланс құрылған мерзімге пайдалану немесе салу бағытын 
көрсетеді. Бұл салымдар кәсіпорынның алдына қойған мақсаттарына жетуіне, 
анығырақ айтқанда таза табысқа (пайдаға) қол жеткізуіне көмектесу үшін 
60 

жүзеге асырылады. Оң жағында активтерге салынған қаржылардың құралу 
көздері, яғни, активтердің қалай қаржыландырылатындығы көрсетіледі. 
Бұл көзқарас бойынша негізгі бухгалтерлік теңдеу –
Активтер = Міндеттемелер + Капитал
былайша түсіндіріледі: кәсіпорын активтеріне салынған әрбір теңгені не 
кредитор не кәсіпорын иесі салады және де әрбір берілген теңге активтердің 
жекелеген түрлеріне салынады. 
Бухгалтерлік балансты түсіндірудің екі тәсілі де дұрыс және бірін-бірі 
толықтырады.

жүктеу/скачать 2,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: