«Психология» пәнінің дәрістік кешені Дәріс №1 Тақырып: Психологияның пәні, міндеттері және әдістері Сағат: 1

Іс-әрекет әртүрлілігі

Гносеологиялық аспект

Мүмкіндік және ақиқаттылық

Философиялық аспект

Сыртқы және ішкі

Сыртқы, ішкі ақыл-ой

Теория және практика

Іс-әрекет түрі, саласы.

Сапасы

Басқа ерекшеліктер

• 
  -студенттерді тақырып бойынша ғылыми психологиялық теориялармен таныстыру.
  
• 
  өзекті мәселелерді мысалға келтіре отырып, студенттердің белсендігін арттыру.
  
• 
  тақырып бойынша незізгі ғылыми психологиялық ұғымдарды бекіту.
  

1. 
   Тұлға түсінігі. Адамға қатысты басқа категория (индивид, субъект, жеке даралық).
   
2. 
   Тұлғаның негізгі көрсеткіштері: белсенділік, саналылық, дербестік, жеке даралық.
   
3. 
   Тұлға құрылымы жайлы түсінік, оның негізгі компонеттері.
   
4. 
   Тұлғаның әлеуметтік мәртебесі, әлеуметтік қызмет – рөлдері, әлеуметтік жүріс-тұрыс, мотивтер, бағыттылық, мінезі.
   
5. 
   Тұлға құрылымдағы интеллект және қабілеттілік.
   
6. 
   З.Фрейд психоаналитикалық теориясындағы тұлға құрылымының көрінісі.
   
7. 
   Тұлға құрылымының концепциялары (А.Ф. Лазурский,В.И. Мясищев, Б.Г. Ананьев, С.Л. Рубинштейн).
   
8. 
   Тұлғаның «Өзіндік сана» теориясындағы «Мен» бірлігі. В. Джемстің «Меннің» үш өлшемді компонетті құрылымы жайлы.
   
9. 
   Өзін –өзі бағалау және өзіндік қатынас.
   

1. 
   Ананьев Б.Д. Избранные психологические труды: в 2-х томах. –М., Педагогика. 1980 г.
   
2. 
   Асмолов А.Г. Психология личности. – М., Изд-во МГУ, 1990 г.
   
3. 
   Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте. – М., 2003 г.
   
4. 
   В.С. Мухина. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы. Алматы, 1986.
   
5. 
   В.С. Мухина.Возрастная психология: феноменология развития. – 14 е изд.- М., «Академия» 2012 г.
   
6. 
   Выготский Л.С. Собрание сочинений.: в 6ти томах.- М., Педагогика, 1983 г.
   
7. 
   Грэйс Крайг. Психология развития. Санкт-Петербург. 2002.
   
8. 
   Жарықбаев Қ.Б. Жалпы психология. Алматы. 2004.
   
9. 
   Казанская К.О. Возрастная психология. Конспект лекций. – М.: «А-Приор», 2007. – 160 с
   
10. 
    Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. – М.: Изд-во МГУ, 1981 г.
    
11. 
    Намазбаева Х.Т. Психология. Алматы. 2005.
    
12. 
    Обухова Л.Ф. Возрастная психология. – М., 1999 г.
    
13. 
    Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. – СПб , Питер. 2005 г.
    
14. 
    Столяренко. Л.Д. Основы психологии. – Ростов –на –Дону, Феникс, 2004 г.
    
15. 
    Эльконин Д.Б. Детская психология. – М., 2004 г.
    

2. Тұлға құрылымы.

Құрылымның бірінші компоненті жеке тұлғаның бағыттылығын сипаттайды. Бағыттылық әр алуан қасиеттерден, өзара байланысты қажеттіліктер мен қызығулар, түрткілер, дүниетаным, сенімдерден тұрады.

Екінші компонентті адамның мүмкіншілігі анықтайды және іс-әрекеттің табысты болуын қамтамасыз ететін қабілеттілік жүйесін қамтиды.

Жеке тұлға құрылымының үшінші компоненті мінез немесе әлеуметтік ортадағы мінез-құлқының сипаты болып табылады.

Аталған барлық компоненттерден басым тұратын төртінші компонент басқару жүйесі болып табылады. “Мен” бейнесі өзін-өзі реттеу қызметін атқарады, оған іс-әрекеттің күшейе түсуі немесе әлсіреуі, өзін-өзі бақылау, әрекеттер мен мінез-құлықтың түзетілуі, өмір мен іс-әрекетті жоспарлау жатады.

Маслоу иерархиялық қатармен адамның түрлі қажеттіліктерін бөліп көрсетті: 1) физиологиялық қажеттіліктер; 2) қауіпсіздік қажеттіліктері; 3) қорғану қажеттіліктері; осы қажеттіктерден кейін гуманоидты қажеттіліктер тобы құрылады – 4) ақиқаттылық, мейірімділік, әділдік қажеттіліктері; Аталған қажеттіліктердің барлығы өзіндік актуализация қажеттілігінің мазмұнын құрайды. Өзіндік актуализация туа біткенмен де қажеттіліктердің алғашқы үш тобы қанағаттандырылған соң ғана кеңінен көріне бастайды.

Маслоу адам мотивациясының келесі принциптерін анықтады:

• 
  мотивтердің иерархиялық құрылымы болады;
  
• 
  төменгі “базалық қажеттіліктер” деп аталатын иерархия қанағаттанбай, жоғары иерархия өз мәнін, яғни мотивтік күшін жоғалтады;
  
• 
  қажеттіліктердің жоғарылауымен үлкен белсенділікке дайындық та жоғарылайды.
  

• 
  өзін басқа дүниелерден айыру;
  
• 
  “Менін” ұғыну;
  
• 
  Өзінің психикалық қасиеттерін, эмоциялық өзіндік бағалауын ұғыну;
  
• 
  Қарым-қатынас және іс-әрекет негізінде жинақталған тәжірибе негізінде қалыптасқан әлеуметтік-адамгершілік өзіндік бағалау, өзіндік құрмет;
  

Рефлексивті сананың қалыптасуында қажетті әрі бірінші кезең өзіндік сана немесе өзін ұғыну болып табылады. Өзіндік сана өзін ұғыну ретінде түрлі формада өзіндік таным, өзіндік бағалау, өзіндік байқау, өзін-өзі қабылдау ретінде көрінуі мүмкін.

Өзіндік сана адамның талаптану деңгейімен тығыз байланысты. Талаптану деңгейі адам алдына мақсат, міндеттерді қою қиындықтары дәрежесінде көрінеді. Осыған орай, талаптану деңгейін адамның өзіндік бағалауының өзге адамдармен іс-әрекеті және қарым-қатынасында жүзеге асуы ретінде қарастыруға болады.

Адамның өзіндік танымының нәтижесі оның өзі туралы немесе “Мен бейнесін” жасауы болып табылады. “Мен бейнесі” индивидтің өзіне деген қатынасын анықтайды, өзге адамдармен өзара қатынас орнатудың негізі болып табылады. “Меннің” жалпы интегралды өлшемі тұлғаның өзіндік қабылдау және өзіндік құрметі. Өзіндік құрмет тұлғаның құндылық-мағыналы бағыттарымен байланысты; ол өзіндік сана құрылымына кіреді. Адамзаттың жеке басы мен даралығы адамның өзін-өзі қабылдауын, өз қабілеттерін, мінез нышандарын, өзге адамдар арасында өз орнын дұрыс бағалауы жағдайында ғана ойдағыдай, сәтті қалыптасады. Психологияда құқық бұзушыларға өзін төмен құрметтеу тән екендігі ұйғарылған.

Америка психологы У. Джемс адамның өзіндік құрметіне байланысты формуланы ұсынды.

Өіндік құрмет =_____________________Табыс___________

• 
  -студенттерді тақырып бойынша ғылыми психологиялық теориялармен таныстыру.
  
• 
  өзекті мәселелерді мысалға келтіре отырып, студенттердің белсендігін арттыру.
  
• 
  тақырып бойынша незізгі ғылыми психологиялық ұғымдарды бекіту.
  

1. 
   Қарым – қатынас құрылымы, мазмұны, формалары мен механизмдері.
   
2. 
   Қарым – қатынастың негізгі жақтары: коммуникативті, перцептивті, интерактивті.
   
3. 
   Қарым – қатынастың коммуникативті жағы: вербалды және вербалды емес қарым – қатынас. Коммуникация түрлері. Кинесика және оның компонеттері. Қарым – қатынастың кеңістіктік-уақыттық ұйымдастырылуы.
   
4. 
   Қарым – қатынастың перцептивті жағы: тұлғааралық қабылдау және өзара түсіністік. Қаьбылдау механизмдері мен эффектілері. Стереотиптілік құбылысының мазмұны мен мәні. Әлеуметтік стереотип түсінігі және оның түрлері мен қызметі. Өзге адамдарды тану мен қарым – қатынас үрдісінде «алғашқы әсердің» ықпалы.
   
5. 
   Қарым – қатынас қиындықтары мен кедергілері. Деструктивті қарым – қатынас түсінігі. Табысты қарым – қатынас факторлары.
   
6. 
   Шағын топтардың жіктелуі. Тұлға және топ.
   
7. 
   Топтық әсер ету әдістері мен механизмдері. «Конформизм» құбылысы.
   
8. 
   Тұлғааралық қатынас жүйесіндегі жеке адам: персонализация концепциясы.
   
9. 
   Тұлғаның топтағы әлеуметтік-психологиялық беделі.
   

1. 
   Ананьев Б.Д. Избранные психологические труды: в 2-х томах. –М., Педагогика. 1980 г.
   
2. 
   Асмолов А.Г. Психология личности. – М., Изд-во МГУ, 1990 г.
   
3. 
   Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте. – М., 2003 г.
   
4. 
   В.С. Мухина. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы. Алматы, 1986.
   
5. 
   В.С. Мухина.Возрастная психология: феноменология развития. – 14 е изд.- М., «Академия» 2012 г.
   
6. 
   Выготский Л.С. Собрание сочинений.: в 6ти томах.- М., Педагогика, 1983 г.
   
7. 
   Грэйс Крайг. Психология развития. Санкт-Петербург. 2002.
   
8. 
   Жарықбаев Қ.Б. Жалпы психология. Алматы. 2004.
   
9. 
   Казанская К.О. Возрастная психология. Конспект лекций. – М.: «А-Приор», 2007. – 160 с
   
10. 
    Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. – М.: Изд-во МГУ, 1981 г.
    
11. 
    Намазбаева Х.Т. Психология. Алматы. 2005.
    
12. 
    Обухова Л.Ф. Возрастная психология. – М., 1999 г.
    
13. 
    Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. – СПб , Питер. 2005 г.
    
14. 
    Столяренко. Л.Д. Основы психологии. – Ростов –на –Дону, Феникс, 2004 г.
    
15. 
    Эльконин Д.Б. Детская психология. – М., 2004 г.