Қамыстыкөл, Қисыққамыс, Бесағаш, Қызылағаш, шағаш , Жалпақтал, Қотантал , Талдыапан т.б.). Олар өзен, көлді алқаптарда өсетіндіктен, сол жерлердің топонимдеріне негіз
болады. Мысалы,
Шилі, Жидесай, Сарыағаш, Итмұрын, Көктерек, Бағырлай т.б. жасалған.
Батыс Қазақстан топонимдерін қалыптастыруға ландшафтық ерекшеліктер және өсімдік
әлемімен қатар, осы аймақтағы
жануарлар әлемі де әсер еткенін байқалады. Мысалы,
Шошқалы, Жыланды, Бұланды, Өгізкұдық, Бұзаукөл, Жылқыайдар, Марқа, Қойкөл, Айғыршағыл, Қасқыртау т.б.
Таудың, алқаптың, өзеннің, көлдің, жайылымның т.б.
объектілердің кез келген шағын бөлігінің өз алдына жеке атауы бар. Мысалы, бір өзен заңды
түрде бір атауңа ие болса да, оның ерекше белгісі бар бөліктері жеке-жеке атауларға ие
болады. Мысалы,
Қалдығайты өзеніндегі осындай атауларға
Шоңқайлыкөл, Қияөткел, Шынтай, Жарбол, Жалпақсай, Қазанкеткен, Қызылбөгет секілді гидронимдер жатады. Осы
атаулардың әрқайсысы өзеннің белгілі бір бөлігінің ерекшеліктерін сипаттауға бағытталып
берілген. Мұндай ерекшеліктер көшпелілерге қарағанда отырықшы халық топонимиясында
әлсіз келеді. Көшпелі күй кешіп, сар даланы кезген қазақтар үнемі жер мен судың болмашы
қасиетін тап басып, оларға асқан шеберлікпен ат қойған. Демек, топонимдердің
қалыптасуындағы географиялық факторлар тіл-тілдің бірінде дерлік кездесуі заңды құбылыс
болса, оның қолданылған ортасының бірі - қазақ даласы. Біріне бірін айыру қиыншылық
туғызатын сары даланы халқымыз бірнеше атаулармен саралап берген. Сондықтан
географиялық ортаның ландшафтық ерекшеліктері, фаунасы мен флорасы Батыс Қазақстан
5
Топонимдерді дәл осылай классификациялау ІІ тараудыµ 1-тармағ ында
қолданылды.
Әрбір
түрінің
семантикалық
және
этнолингвистикалыіқ
ерекшеліктері жеке-жеке талданды. Сондықтан бұл бөлімде ол атаулардың тек
этнолингвистикаға қатысты жақтары ғана алынды.
53
топонимдерінің де қалыптасуына, қызмет етуіне әсер ететін аса маңызды фактор болып
табылады. Осы факторлардың басты ерекшелүктері халық арасында кеңінен қолданылып
жүрген,
