Р. Т. Айтбай Еуропаның орта ғасырлық тарихы
Англосаксондық корольдіктердің шаруашылығы мен
жүктеу/скачать 2,16 Mb. Pdf көрінісі
|
Aitbau Europaortagasr
| Англосаксондық корольдіктердің шаруашылығы мен
қоғамдық құрылысы . ҮІ ғ. бастап англосактар арасына хрис- тиан діні тарап, христиан дінінің екі бағыты арасында: бірінші ирландық Үғ. пайда болып, шығыс грестік бағытта болған. Екін- шісі римдік , мұны Рим папасы жіберген миссионерлер ұйымдас- тырған еді. Жеңіске римдік бағыт жетті. Англосаксондық корольдіктерде феодалдық қоғамның қа- лыптасуының өзіндік ерекшеліктері болды. Оның бірінші ерек- шелігі қауымдық құрылыс тұрақты болып, аллод кешірек қа- лыптасып, ерікті шаруаларының жойылуымен ірі жер иелену баяу қалыптасты. Себебі бұл жерлерді романдандыру нашар жүргізілді. Екіншіден англосакстар мен готтар жауланып алын- ған Британ жерлерінің басым көпшілігін иеленіп, бұлардың ара- сындағы алғашқы қауымның ыдырауы сыртқы әсерден емес, ішкі эволюциялық дамудың әсерінен ыдырады. ҮІ–ҮІІ ғғ.англосаксондықтар негізінен егіншілікпен айна- лысты. Сонымен бірге Британия тұрғындары мал шаруашылығы және балық , аң аулаумен айналысқан. Кейбір аудандарында тұз, темір, мырыш өндірген. Жерді англосаксондықтар төрт немесе сегіз өгіз жеккен ауыр соқаман жыртқан. Астық дақылдары: бидай, сұлы, асбұршақ болған. Англосаксондықтардың қоғамының негізін ерікті қауым- дық шаруалар кэрлдер құраған. Олар қауымның жеріндегі бар- лық егістік жерлердегі-гайдты иемденген. Сонымен бірге әрбір шаруашылық қауымның меншігіндегі жайылымды, орманды және т.б. бірігіп пайдаланған. Кейінгі құжаттарда мұндай жер иеленуді « фолкленд » деп атаған. Фолклендті әйел жағына және өзге қауым адамдарына берілмеген және мұрагерлікке қалды- рылмаған. Сөйтіп, фолклендті өзгелердің пайдалануына тыйым салынуы Англиядағы жерге меншікті орнатумен феодализмнің дамуын кешіктірді. Британияны англосакстер қоныстанғаннан кейін (Ү ғ.ортасы) олардың арасында кэрлдермен бірге қауым ақсүйектері-бай және ықпалды эрлдер де пайда болды. Қоғам- ның төменгі бөлігін құлдар мен жартылай басы бос адамдар құ- рады. Бұлар көбіне бағындырылған кельт өкілдері еді. Құлдарға кішкене жер бөлігі берілді және олар ақсүйектің жерлерін өң- деумен айналысты. Жартылай басы бос- лэттер мен уилдер бас- 55 қаның жерінде отырды және жер иелеріне көбірек төледі, кейде жер иелеріне жұмыс істеді. ҮІІ ғ. кэрлдер арасында мүлік теңсіздігі туып, қауым ыдырай бастады. ҮІІ ғ. бастап бос жатқан және кэрлдердің ме- кендерін корольдің иеленуі басталады. Бұл иелену арнайы гра- мотамен бекітіліп, оны «б окленд» деп атады. Мұндай жерлерді мұраға қалдыруға, сатуға рұқсат берілді. Боклендтің пайда бо- луымен Англияда ірі жер иеленушілік басталды. Сөйтіп, ірі жер иеленушілерге ерікті қауым мүшелері-тәуелді бола бастады. Ірі жер иеленушілерді графтар деп атады. Кейіннен олар лорд деп атала бастады. Дегенменде ІХ ғ ортасына дейін ерікті шаруалар- дың көпшілігі феодалдық қатынасқа түспей, ерікті қауым өзінің маңызын сақтап қалды. Сондықтанда ақсүйектердің, шіркеу және король иеліктерінде негізінен құлдар мен кельттерден шыққан жартылай басы бос адамдар істеді. Англияның феодал- дық қатынасқа түсуіне шіркеуде өз үлесін қосты. Король мен ақ- сүйектердің шіркеуге жер үлестерін сыйлауы ірі шіркеу жер ие- ліктері пайда болды. Англосаксондық корольдіктерді корольдер басқарды. Ко- рольдердің билігі күшейгеннен кейін рулық-тайпалық басшыны элдорменді король шенеунігі шериф ауыстырды. Елдегі маңыз- ды мәселелерді шешуге ақсүйектер мен шериф, епископтар мен аббаттар қатысып отырғанменосындай ерте англосаксондық мемлекеттердің саяси ерекшелігі бұлардың ұзақ уақыт бойы елді басқарудың қауымдық түрі сақталып қалды. жүктеу/скачать 2,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|