Жалпыға арналған тапсырма:
Оқушылар тақырып аясында сұрақтар құрастырады. Сұрақтар тақтаға ілінеді. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.
Тақырыпты топқа бөліп зерттеу тапсырылады. Сынып 4 топқа бөлінеді.
1- тапсырма: мәтінмен жұмыс. Топ тапсырмалары. Осы берілген тапсырмалар бойынша тақырыпты ашу.
1-топ: Ноғай Ордасының құрылуы.
2- топ: Ноғай Ордасының ыдырауы.
3-топ: Ноғай Ордасының саяси тарихы.
4-топ: Сібір хандығы
Оқулықтың берілген тақырыбын оқып, материалдың ең негізгісін түйіндеп жұмыс дәптеріне жазады және әр топ өз жобаларын қорғайды. /Қорғауға әр топқа 4 минут уақыт беріледі. Қорғау көрнекілік, сызба, слайд ретінде болуы мүмкін/
Әр топқа тапсырмалар беріледі. Топтағы оқушылар жеке жұмыс жасап, содан соң жұппен, топпен талқылайды. Әр топ тақтаға шығып берілген тапсырмаларына жауап береді.
1- топқа тапсырма: Датамен жұмыс. Тақтаға даталарды жазу және қысқаша қандай оқиға болғанын айту.
2- топқа тапсырма: Картамен жұмыс.
Ноғай Ордасының шекараларын, жаулап алған аумақтарын картадан көрсету.
3 – топқа тапсырма: Венн диаграммасы.
Салыстырмалы талдау кестесін ватман қағазға толтыру.
Топтан 2 оқушы шығып, Ноғай Ордасы мен Сібір хандығының ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстыру. /Берілетін уақыт 2- минут/.
4- топқа тапсырма: сематикалық картамен жұмыс.
«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.
«Интервью» әдісі
Оқушылар өз оайларын стикерлерге жазып жабыстырады.
|
Сергіту сәті
2 минут
|
«Қыдырып қайтайық!»
би билеу
|
«Қыдырып қайтайық!» биі
|
Аяқталуы 20 минут
|
Сабақтың бекіту:
• «Ноғай» атауы кайдан шыққан және онын; «Maңғыт елi» деп аталу себебi нелiктен?
• Ноғай Ордасының негiзiн қалаған Едiгенің басты жауы кiм болды?
• Ноғай Ордасының ыдырауының басты себебi неде?
• Сiбiр хандырының құрамында қандай қазақ тайпалары болды?
• Тайбұғалықтар деген кiмдер?
• Сiбiр хандырын қандай хандар биледi?
• Сiбiр xaндығын қазақ халкының қалыптасуына ықпaл еттi ме?
• Сарайшық қаласы туралы не білеміз? Екі түрлі түсініктеме күнделігі.
Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Мәтінді оқу барысында олар:
Бөліктің оң жағына
|
Сол жағына
|
Мәтіндегі қатты әсер еткен тұстарды, үзінділерді жазады.
|
Сол әсер еткен үзінділер жайлы пікір жазады (нені еске түсіреді, себеп-салдары қандай, қандай сұрақ бар т.б.)
|
|
Оқушылар кестемен жұмыс жасайды
|
Қосымша ақпарат
|
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз
қабілеті жоғары
оқушыларға тапсырманы
күрделендіруді қалай
жоспарлайсыз?
|
Бағалау - Оқушылардың
үйренгенін тексеруді
қалай жоспарлайсыз?
|
Пəнаралық байланыс
Қауіпсіздік жəне еңбекті
қорғау ережелері
АКТ-мен байланыс
Құндылықтардағы
байланыс
|
Рефлексия
Сабақ / оқу
мақсаттары
шынайы ма?
Бүгін оқушылар
не білді?
Сыныптағы ахуал
қандай болды?
Мен жоспарлаған
саралау шаралары
тиімді болды ма?
Мен берілген
уақыт ішінде
үлгердім бе? Мен
өз жоспарыма
қандай түзетулер
енгіздім жəне
неліктен?
|
«Менің көңіл-күйім баспалдағы»
Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.
|
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды
жетілдіруге көмектесетін не білдім?
|
№
|
оқиғалар
|
XVғ. I ж.
|
XVғ. I ж.
|
XVғ. соң.
|
XIIIғ. II ж.
|
XVIғ. соң.
|
XVIғ. бас.
|
XVғ. II ж.
|
XVIғ. II ж.
|
1
|
Сарайшық қаласының іргесі қаланды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
Маңғыт жұртының бекуі аяқталды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
Ноғайлар «өзбектердің» аумағын басып алды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4
|
Орыс мемлекетімен қатынасы нығайды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5
|
Ноғай Ордасында құлдырау басталды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
|
Сібір хандығының астанасы Іскер қаласына көшірілді
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7
|
Шайбани ұрпақтарының тармағы өз тарихын аяқтады
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8
|
Орыс-түрік бірлестігі пайда болды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мұғалімнің аты-жөні:
Күні:
|
СЫНЫП: 6
Сабақ 41
|
Қатысқан оқушылар саны:
|
Қатыспаған оқушылар саны: 0
|
Сабақтың тақырыбы:
|
«XIII – XV ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстанның саяси тарихы»
|
Сабақ негізделген оқу мақсаттары
|
6.3.1.6 – XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттерді білу, картаны қолдану арқылы саяси процестерді түсіндіру;
6.1.1.2 – XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау;
|
Сабақ нәтижесі:
|
Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады:
ХІІІ-ХҮ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстанды ішкі-сыртқы саясатын түсінуі.Өз ойларын еркін жеткізе білуге дағдыландыру
Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:
Қазақстан аумағында XIII – XV ғасырларда құрылған хандық мемлекеттердің олардың әлеуметтік, экономикалық жағдайын, әкімшілік құрылысы туралы білімдерін тереңдету:.
Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:
Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.
|
Бағалау критерийі
|
Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.
|
Тілдік құзіреттілік
|
Қыпшақ хандығы
|
Ресурстар
|
Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар және әртүрлі заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер.
|
Әдіс-тәсілдер
|
Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия.
|
Пәнаралық байланыс
|
Музыка, қазақ тілі.
|
Алдыңғы оқу
|
Наймандар, керейіттер және жалайырлар
|
Сабақтың жоспары
|
Жоспарланғануақыт
|
Сабақ барысы :
|
Бағалау түрлері
|
Басталуы
5 минут
|
Ұйымдастыру кезеңі 2 минут
Топтарға бөлу. «Қағаз қиындылары»
Бірнеше құттықтау қағаздарын топ құрамындағы оқушылар саны бойынша беске, алтыға жыртып, оларды араластырып, оқушыларға таратып беру керек. Оқушылар қиықтарды құрастырып бүтін сурет шығарады. Сол арқылы топтарға бөлінеді.
Психологиялық ахуал қалыптастыру: 3 минут
«Өзі туралы кластер» тренинг
Оқушылар танысу үшін өздері туралы кластерлер құрастыруы керек. Олар парақтың ортасындағы шеңберге өз есімдерін жазып, одан таралатын шеңберлерге өздерінің өмірінде маңызы бар бес негізгі рөлін жазады. Мысалы: Жанұяның еркесі, адал дос т.б
|
1-топ:
Жазушылар
2-топ: Зерттеушілер
3-топ: Суретшілер
«Өзі туралы кластер» тренинг, қағаздар, қалам.
|
Жаңа білім
10 минут
|
«Жариялау» әдісі
(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)
Алтын Орда, Ақ Орда ыдырағаннан кейін Қазақстан аумағындағы мемлекеттер туралы түсіндіру барысында төмендегі сызбаны пайдалануға болады.
Алтын Орда
1. Ақ Орда –Әбілқайыр хандығы- Моғолстан мемлекеті
2. Көк Орда
3. Ноғай Ордасы
Жерге иелік түрлері
• Икта
• Інжу
• Сойырғал
• Тархандық
1. Мемлекеттік жер (диуандық)
2. Інжу-ірі жер иелену
3. Вакуфтық- дін иелігі
4. Миліктік-шаруалар
XIV-XV ғасырлардағы салық түрлері
Тағар
Қалан
Құшыр
Зекет
Сауын
Хараж
Баж
Соғым
Сыбаға
Ақ Орда, Моғолстан, Әбілхайыр хандығы, Ноғай Ордасындағы әкімшілік басқару жүйесінің көп жағдайда бір-біріне ұқсас болғанын, жоғары тап, ірі тайпа өкілдерінен тұратын хан кеңесінің рөлін ерекше атап өту керек. Мұғалім бұл мемлекеттердегі халықтың шаруашылығы , мәдениеті, тілі, діні, әдет-ғұрыптарының ұқсастығына тоқталып, қазіргі осы аймақтарда құрылған мемлекеттер халықтарының ұқсастықтары, айырмашылықтары туралы оқушыларды қатыстыра отырып әңгіме өткізуге, пікір алысуға болады.
Оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуге үйрету мақсатында, ізденісін дамыту бағытында қырғыз, өзбек, башқұрт, түрікмен, татар, қалмақ, т.б. халықтар туралы баяндама, реферат жазып келуді тапсыру да тиімді.
Әбілхайыр хандығы, Моғолстан, Ноғай Ордасы ыдырағаннан кейін, осы аймақта Қазақ хандығы құрылып, дами бастайды. Қазақ хадығының құрылуының қазақ халқы үшін тарихи маңызы зор.
|
Оқулық,
мәтіндер.
|
Ортасы
10 минут
|
І топ
1. Ұлы Жібек жолының қандай мәні болған?________________________________________
2. ХІ – ХІІ ғғ Қазақстан шаруашылығы қалай дамыды?
3. Есімдер мен оқиғаларды біріктір:
А. Сатұқ Боғра - хан ----1. Найман мемлекетінің құрылуы
Б. Наркеш Даян ---------2. Батпақ шайқасы
В. Бату хан ----------------3. Ақ Орда мен Моғолстанға қарсы жорықтар
Г. Ілияс - Қожа -----------4. Жәнібек пен Керейдің көшуі
Д. Әмір Темір ------------5. Алтын Орданың құрылуы
Е. Әбілқайыр ------------6. Қарахан мемлекетінің құрылуы
4. Оқиғалар мен мерзімдерді біріктір:
А. 1125 ж ----------------1. Әмір Темірдің Мауараннахрда билікті өз қолына алды.
Б. 1206 ж ----------------2. Тоқтамыстың түпкілікті жеңілуі
В. 1370 ж ----------------3. Әбілқайырдың хан болып сайлануы
Г. 1395 ж ----------------4. Темужінді Шыңғыс - хан деп жариялау
Д. 1428 ж ---------------5. Мүбәрак хан Сығанақта өз ақшасын жасады
Е. 1327 – 1328 жж ----6. Жетісуға қидандардың қоныс аударуы
5. Ұғымдар мен терминдердің мағынасын жаз:
Иқта____________________________________________
Даруға__________________________________________
Инал
Тағар____________________________________________
Ұлысбектер______________________________________
Миришкалар_____________________________________
6. Терминдер мен олардың маңызын біріктір:
А. Тандыр ---------1. Санитарлық тазалық құрылысы
Б. Сәкі -------------2. Қаланың орталық бөлігі
В. Ташнау --------3. Ошақ
Г. Шахристан ----4. Қаланың сауда - қолөнер бөлігі
Д. Рабад ---------5. Демалуға арналған арба үстіндегі балшықтан жасалған үй
ІІ топқа
1. ХІ – ХІІ ғғ басында ғылым мен білім қалай дамыды? ___________________________________
2. Қазақстан үшін монғол жорықтарының қандай зардабы болды? __________________________
3. Мемлекеттер мен олардың орталықтарын біріктір:
А. Битөбе ------------ 1. Ақ Орда
Б. Ғұз Орда ---------- 2. Ноғай Орда
В. Сығанақ ---------- 3. Керейлер мемлекеті
Г. Сарайшық -------- 4. Шығыс Қарахан мемлекеті
Д. Орда Базар ------ 5. Қарақытай мемлекеті
Е. Қашғар ------------ 6. 1431 ж кейін Әбілқайыр хандығы
4. Оқиғалар мен даталарды біріктір:
А. 942 ж -------------- 1. Моғолстанға жасаған Әмір Темір жорықтары
Б. 1380 ж ------------ 2. Тоқа Темір ұрпақтарына қарсы Екіретүп жерінде Әбілқайырдың жеңіске жетуі
В. 1371 - 1390 жж ---- 3. Қарахандар мемлекетінің құрылуы
Г. 1431 ж -------------- 4. Куликово шайқасы
Д. 1207 - 1209 жж -- 5. Кавказға жасаған жорығы кезіндегі Берке ханның өлімі
Е. 1266 ж ------------- 6. Шыңғыс - хан таңғұттардың мемлекетін өзіне қаратты
5. Ұғымдар мен терминдердің мағынасын жаз:
Орда
Баризгар_______
Мырзалар
Сойырғал
Көкілташ
Атабектер
6. Кесенелер атын олардың тұрған жерлерімен біріктір:
А. Айша бибі және Бабаджа – қатын кесенелері ---- 1. Түркістанда
Б. Арыстан баб кесенесі -------------------------------- 2. Ақ Орданың орталығы Сығанақта
В. Қожа Ахмет Йасауи кесенесі ----------------- 3. Тараз қаласы маңында
Г. Көккесене кесенесі -------------------------- 4. Орталық Қазақстанда Қаракеңгір өзенінің жағасында
Д. Алаша хан кесенесі ------------------- 5. Отырар қаласының батыс жағында
ІІІ топқа
1. Қазақтың халық болып қалыптасуы қалай жүрді?
2. ХІҮ - ХҮ ғғ Қазақстанның экономикалық жағдайын сипаттаңдар: ___________________________
3. Есімдер мен оқиғаларды біріктір:
А. Насыр ибн Әли --------------1. Египет сұлтаны Бейбарыспен дипломатиялық қатынастың орнауы
Б. Күшілік -------------------------2. Қарахндықтардың Самани мемлекетінің жаулап алуы
В. Елюй Даши -------------------3. Ақ Орда мен Моғолстанға қарсы жорықтар
Г. Шағатай және Үгедей -----4. Отырар опаты
Д. Берке хан --------------------5. Моғол билеушісінің Әмір Темірмен шайқасы
Е. Қамар - ад - дин -----------6. Жетісуға қидандықтардың қоныс аударуы
4. Оқиғалар мен даталарды біріктір:
А. 1212 ж ----------------1. Әбілқайырдың ойраттармен шайқасында жеңіліске ұшырауы
Б. 1219 ж ----------------2. Қарахан мемлекетінің құлауы
В. 1141 ж ----------------3. Ұрыс хан Сығанақта өз ақшасын шығарды
Г. 1405 ж ----------------4. Отырар апаты
Д. 1456 - 1457 жж ----5. Әмір Темірдің өлімі
Е. 1368 – 1369 жж ----6. Қатуан даласындағы шайқас
5. Ұғымдар мен терминдердің мағынасын жаз:
Вақф –
Хан
Қалан
Інжу
Харадж
Құшыр
6. Терминдер мен олардың мағынасын біріктір:
А. Күйме -----------1. Жылқыны ұстағанда пайдаланылатын ұзын құрал
Б. Шұбат -----------2. Арба үстіндегі үйлер
В. Құрық -----------3. Халық ауыз әдебиет өнері
Г. Фольклор ------4. Түйе сүтінен жасалған сусын
Д. Жырау ---------5. Эпосты жатқа айтушылар
ІҮ топ
1. Әмір Темір жорықтарының Қазақстан үшін қандай зардаптары болды? ___________________
2. ХІҮ – ХҮ ғғ Қазақстан мәдениеті қалай дамыды?
3. Мемлекет пен олардың орталықтарының атауын біріктір:
А. Балықты ---------1. Сібір хандығы
Б. Сарай -------------2. Моғолстан
В. Алмалық ---------3. 1446 ж кейінгі Әбілқайыр хандығы
Г. Чимги - Тура -----4. Батыс Қарахандар мемлекеті
Д. Сығанақ ----------5. Наймандар мемлекеті
Е. Үзгент -------------6. Алтын Орда
4. Оқиғалар мен даталарды біріктір:
А. 960 ж -----------------1. Батысқа жасаған Моғолстан жорықтары
Б. 1236 - 1242 жж ----2. Әбілқайырдың өмірі
В. 1365 ж ---------------3. Бейбарыс сұлтанға Берке хан елші жіберді
Г. 1446 ж ---------------4. Ислам діні – Қарахан мемлекетінің діні болып жарияланды
Д. 1468 ж --------------5. «Батпақ шайқасы»
Е. 1262 ж --------------6. Әбілқайыр Самарханды жаулап алды
5. Ұғымдар мен терминдердің мағынасын жаз:
Күл еркін
Әмірлер
Шерби
Зекет
Жасауыл
Ұлыс
А. Махмұд Қашғари ----------1. «Ақиқат сыйы»
Б. Жүсіп Баласағұни ----------2. «Жүсіп - Зылиха»
В. Ахмет Игүнеки -------------3. «Диуани лағат ат - түрік»
Г. Ахмет Йасауи ---------------4. «Диуан - и - хикмет»
Д. Әли ақын --------------------5. «Құтадғу білік»
|
Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер
«
|
Сергіту сәті
2 минут
|
«Қара жорға» биі
|
видеожазба
|
Аяқталуы
Сабақты бекіту
10 минут
|
Синтез «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі
 |
Достарыңызбен бөлісу: |
