-сабақ. Сурет. Қазақстан жануарлары. Түлкі

Өзі айлакер қу

Жүрген жері – у - да шу (түлкі)

Жұмбақ шешуін тапқаннан кейін балалардан енді осындай қу түлкі жайында қандай ертегі білесіңдер деп сұрайды. Ертегілерде түлкі қандай болып кездеседі? Түлкінің суретіне қарап, оның дене бөліктерін талдау (денесі, басы, құйрығы, құлағы, көзі). Оның денесінің пішіні неге ұқсайды? Басы, аяқтары ше? Оның түсі қандай? Оның сыртқы пішініне қарап тұмсығы сүйір, үшкір, көзі қысық, айлакер қу екендігі бірден білінеді. Түлкінің суретін салу үшін негізгі элемент "жапырақтар" болып келетінін ескерту. Үлкен-кіші жапырақтардың суретін салу арқылы түлкіні бейнелеуге болатынын және оны орналастыру ретімен таныстырып, сурет салудың жолдарын көрсетіп түсіндіреді.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Түлкінің ерекшелігіне назар аудару және кімнің суретінде өте қу. айлакер түлкі бейнеленгенін атап өту.

Балалар жұмыстарын талдау

26-сабақ.

Сурет. Тақырыбы: Бұлт.

Сабақтың мақсаты: Балалардың байқағыштығын дамыту сулау тәсілі мен жұмыс жасау дағдыларын бекіту әртүрлі пішіндермен түстерді алуан түрлі реңктерін сезіне білуге тәрбиелеу. Көркемдік талғамын қалыптастыру.

Қажетті құралдар: үлгі суреттер, бояулар, қылқалам, оны қоятын тұғырлар, су, сүлгі, әліппе - дәптер.

Сабақтың барысы: А. Саврасовтың "Ауыл" немесе И. Левитанның "Кешкі әуен" атты көркемөнер туындыларын көрсетіп әңгімелеу. Суретті қарағанда көптеген түстердің реңктеріне назар аударту. Тәрбиеші көк аспанның суретін салудың жолдарын түсіндіреді. Жоғарғы бөлігі ашық түспен, төменгі бөлігі одан да ашық түспен боялатынын ескерту. Ол үшін қағаздың жоғарғы жақ бөлігіне көк түспен екі сызық жүргізіледі. Оған көгілдір бояуды сумен қосып араластырып, 2-3 рет бір-біріне жақын етіп бояйды. Қылқаламды суға батырып алып тағы да бір рет жуады. Осы іс-әрекетті тез орындау керек, бұлттың суретін салғанша қағаз кеуіп қалмауы керек.

- Алдымен ақ түспен қағаздың жоғарғы бөлігіне бұлттардың суретін саламыз. Төменгі бөлігіне бұлттардың көлеңкесін түсіруге болады, оны да ақ түспен салып, сүр түспен реңктерін бейнелейміз. Бұл түстерді палитрада ақ бояуға көгілдір түсті және аз ғана қызыл түсті қосып араластыру арқылы аламыз.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Бұлттың суретін салуда балаларға қою түстерді көп қолданбауды ескерту. Бұлттардың әдемі болып орналасуын қадағалау. Балалар жұмыстарын аяқтау сәтінде тәрбиеші жұмбақ жасырады.

Көшіп жүріп желменен,

Сеуіп шықты тамшысын,

Қыраттарға шөлдеген.

(бұлт)

Күн алды,

Көк теңізге түсіріп,

Шығарды да жұлбасын,

Жел әкетті ұшырып. (бұлт)

Балаларға жұмбақтардың шешуін тапқыза отырып, бұлттың да пайдасы бар екенін, жаңбыр болып жауатынын және желге айдалып тарап кететінін, табиғат құбылыстарының ерекшелігімен байланыстыра әңгімелеп, олардың байқағыштығын дамыта отырып, сабаққа талдау жасайды.

Балалар жұмыстарын талдау

27-сабақ.

Мүсіндеу Тақырыбы: Өрнекті кесе.

Сабақтың мақсаты: Кесені белгілі бір рет пен мүсіндеуді үйрету (кесек ермексазды алақан арасына салып домалақтау, оны басып-жаншу арқылы жалпақтау, ішіне қарай бүгу).

Шеттерін және барлық бөліктерін таяқшаның көмегімен тегістеу.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Жұмыс барысында тәрбиеші кесені мүсіндеудің ерекшеліктеріне. оны жасауда қандай әдіс-тәсілдер қолданатынына бақылау жасау. Өздері жасаған кесені тег істеуге, әдемілеп өрнектеуге бағыт береді. Ең жақсы жасалған және өздері ернектер ойлап тапқан балаларды мадақтап, ерекше атап өтеді.

Балалардың жұмыстарын талдау

- Қазақ халқы ән мен жырды, ойын-сауықты өте жақсы көреді. Сіздердің отбасыларыңызда халық әнің жақсы көретін, сүйіп айтатын адамдар бар ма?

- Сіздердің отбасыларыңызда ұлттық аспаптарды ойнайтын адамдар бар ма? ( домбыра, қобыз т.б).

Қазақтың ұлттық аспабы домбыра жайындағы әңгімеден соң балалар жұмысқа кіріседі. Ол үшін алдымен үлгі суретті немесе домбыраның өзін көрсетіп, оның бөліктеріне ерекше тоқталып талдау жасалады. Домбыра неше бөліктен турады?

Негізгі бөлігі сопақша дөңгелекке ұқсас, ал шегі мен пернелері орналасқан бөлігі жіңішке, ұзынша болып келеді. Домбыраның құлақ күйін келтіретін бөліктерін таныстырады. Тәрбиеші енді осындай домбыраны қағаздан жасауға болатынын айтып, негізгі бөліктерінін жасалу жолдарын түсіндіреді. Домбыраның пернелерін жасау үшін парақ қағаздың шетінен жіңішке жолақтар қиып алып жапсыруға болатынын көрсетеді. Домбыраның негізгі екі бөлігін бір-бірімен жапсырып болған соң фломастермен қос шекті сызып салуға болады. Қағаздың түстерін дұрыс таңдай білуге бағыт беріледі.

Балалардың өз беттерінше жұмыстары.

Сабақ барысында домбыраның негізгі бөлігі мен ұзынша мойнының қатынасын сақтау, әдемілеп безендіруге көңіл бөлу керек. Домбыраны қазақтың ұлттық ою-өрнектерімен безендіру ұсынылады. Балалардың өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеулеріне бағыт беріп, жағдай жасап отыру қажет.

Балалар жұмыстарын талдау

"Мысық" Е. Өтетілеуұлы.

Мен - Мияу мысықпын,

Өзім сондай пысықпын.

Қастық ойлар дұшпанға –

Арамтамақ тышқанға

Жолбарысша атылам,

Тісті аямай батырам.

- Ал, бүгін біздің суретін салатын мысығымыз өте момақан, ешкімге тісін батырмайтын кішкентай ғана мысықтың баласы.

Мысықтың баласынын суреттерін (фотолар немесе ашық хаттар) көрсетіп әңгімелеу.

- Оның жүні үлпілдек, мамықтай жұмсақ екен. Осындай мысықты салу үшін ете оңай әдіс-тәсілдерді қолданып, оның суреттеп салуға болатының айтады. Қағазды қалай сулау керектігін көрсетеді. Тәрбиешіге сулаудың бірнеше тәсілін ұсынамыз. Олар жалпақ ыдыстағы суға қағаздың бір шетінен ұстап батырып, екінші шетінен судан шығарып алады да сол сорғытады;

- жалпақ қылқаламды суға батырып алып, кезек-кезек бірінің астынан бірін сызып, ақ қағазды таза сумен жуу арқылы сулау;

- губканы немесе мақтаны пайдаланып, оларды суға батырып алып сәл сығып тастап барып, қағаз бетіне сүйкеу арқылы сулау;

Қағаз суды өзіне сіңіре бастаған кезде сурет салуды бастауға болады. Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Сурет салудың ретін, алдымен денесі, содан кейін аяқтары, құйрығы ең соңынан басын салу ұсынылады. Алдымен денесін сопақша дөңгелек тәрізді қызғылт сары бояумен жүргізіп аламыз. Дөңгелектің шетін бояймыз. Жоғарыда құйрығына, төменде аяқтарын салуға орын қалдырады. Мысықтың алдынғы аяғын салғанда қылқалам жоғарыдан төмен қарай жылжи қозғалады, аяғының басын салғанда сәл ғана алға қарай қылқаламды бурамыз. Артқы аяқтарын салғанда, аяқтың жоғарғы бөлігі кішкене жалпақтау болғандықтан қылқаламды денесінен төменге қарай екі рет жүргіземіз, содан кейін аяғының ұшына келгенде қылқаламды тағы да алға қарай бұрып, аяғының басын саламыз. Енді құйрығы жоғарыға қарай бір рет сүйкей жағыс тәсілімен қылқаламды жоғарыға қарай сүйкей жаға отырып, құйрықтың ұшына жеткенде бұрып, имек бөлігін келтіреміз. Басын кішкене дөңгелекке ұқсатып, оның екі шетінен құлақтарын шығарамыз. Құлақты салуда қылқаламды қатты баспай жеңіл қозғалыспен сүйкей жағу тәсілін қолданамыз. Балалар жұмыстарына басшылық жасап, кейбір балаларға жеке нұсқаулар беріледі.

Балалар жұмыстарын талдау

- Жапырақтардың суретін салып болған соң акварель бояуды алып, қою түстерді таңдап аламыз да қылқаламмен жапырақтардың айналасын, қағаз бетін тегіс бояймыз (қағаз бетінде ашық жерлер қалмауы керек). " Қызыл, кек немесе қара түспен бояуға болады. Қою түсті фонда күзгі жапырақтар шоғы әдемі көрінеді.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Жұмыс барысында түстердің үйлесімділігіне назар аударылады. Кейбір балаларға жеке нұсқау беріледі.

Балалар жұмыстарын талдау.

31-сабақ.

Мүсіндеу. Тақырыбы: Филимонов ойыншығы. Ысқырғыш қораз.

Сабақтың мақсаты: Сәндік-қолданбалы өнер туындыларымен таныстыру. Мүсіндеудің әдіс-тәсілдерін меңгерту. Жеке бөліктері бойынша және созып шығару арқылы құрастырмалы әдіспен (комбинированный) мүсіндей білу дағдыларын қалыптастыру. Мүсіндеу барысында ара қатынасты сақтау бөліктерін дұрыс орналастыру, шымшып созу және тегістеу тәсілдерін меңгерту.

Қажетті құралдар: Филимонов ойыншықтарының үлгісі, суреттері, саз балшық немесе ермексаз, тақтайшалар, сүлгі.

Тәрбиеші осындай ысқырғыш қораз ойыншығын мүсіндейтіндерін айтады. Бастапқы қалыпта цилиндр тәрізді пішінді алады. Оны алақан арасына салып езеді, тегістейді. Содан кейін дайын болған пішіннің екі жағында жоғары қарай созып көтереді.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Олардың жасаған жұмыстары кепкен соң оны қызыл, жасыл, сары түстермен, жолақтар және дақтармен бояйды. Балалардың жұмыстарын талдау.

Технологиялық мәліметтер.

1. Балалар қара түсті бормен немесе көмір қарындаштармен (ретушь) қағазға "өрмектер", торлар сызады.

2. Жапырақтарды кию үшін түсті қағаздардың түсін ішіне қаратып қос бүктеп алады да оған қарындашпен жапырақтардың жартысының суретін сызып салады. Дайындап қойылған қағазды толық пайдалану қажеттігі ескертіледі.

3. Балалар өздері қиған бірнеше жапырақтарын өрмекке желімдейді. Желімдеуде жапырақтың қос бүктелген ортасына ғана желім жағып жапсырады, шеттері жапсырылмайды. Жапырақтар желге қозғалып тұрған тәрізді көлемді болып жапсырылады. Күз және күзгі жапырақтар туралы балалар өлең, тақпақтарын айтып береді.

Балалардың өз бетінше жұмыстары. Балалар жұмыстарын талдау

Тәрбиеші арыстанның суретін салудың жолдарын көрсетеді.

1. Қарындашпен арыстанның денесін үлкен "қиярға" ұқсатып, сопақша етіп салып аламыз.

2. Арыстан аяқтарын астына басып жатыр. Оларды кішкене "қияр" тәрізді саламыз.

3. Басы дөңгелек, құлақтары да дөңгелек болып келген.

4. Арыстанның құйрығы артқы аяғының арасынан өтеді де ағаш немесе гүлге ұқсап кетеді.

5. Арыстанның жалы толқынды сызықтармен сызып салынады.

6. Енді көзі, тұмсығы және күлімдеп тұрған аузы салынады.

7. Арыстанның түсі ашыла түсу үшін суреттің шеттерін қызыл түсті бормен сызып шығамыз.

8. Денесіне, аяқтарына және құйрығына әр түрлі өрнектер пайдалануға болады. Мысалы: "завитушки" Гүлдер мен жапырақтардың суреттеп де салуға болады.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Мүмкіндігінше күрделірек өрнектерді салу қарастырылады. Балалар жұмыстарын талдау

Қажетті құралдар: қағаз, туш, жіңішке қылқалам, акварель бояу, құстың қауырсыны, су сүлгі.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Балалар балықтың суретін салуда оның ертегідегідей болуына және суретті салу тәсілдерінің ерекшелігіне назар аударады. Балалар жұмыстарын талдау

35-сабақ.

Мүсіндеу Сырғалар.

Сабақтың мақсаты: балаларды қазақтың ұлттық зергерлік бұйымдарымен таныстыру. Таяқшаның көмегімен тузды қамырдан сырғаларды мүсіндеуді үйрету. Дайындалған сырғаны ою-өрнектермен әшекейлеу. Зергерлік бұйымдардың әсемдігін сезіне отырып көркемдік тәрбие беру.

Қажетті құралдар: "Қазақтың зергерлік бұйымдарының" альбомы (ашық хаттары), зергерлік бұйымдардың үлгісі (сырға, білезік, жүзік, қапсырма т.б.), тұзды қамыр, таяқшалар (стека), сым.

Сабақтың барысы: Тәрбиеші балаларды қазақтың зергерлік бұйымдарымен таныстырады. Қазақстан жері ертеден мыс, қорғасын, мырыш. алтын, т.б. асыл, қымбат тастарға бай болған. Осы асыл тастарды қазақтың зергерлері әр гүрлі зергерлік бұйымдар жасауға пайдаланған және бұл шеберлік өнерді ұрпақтан ұрпаққа мура етіп қалдырып отырған. Олар әйелдерге арналған зергерлік бұйымдарды, балалар киімдерін әшекейлеуге арналған заттар, асхана бұйымдары, ыдыстар, киіз үй жабдықтары, ағаш бұйымдар, музыкалық аспаптар қару-жарақ және ат әбзелдерін жасайтын болған. Тәрбиеші балаларға зергерлік бұйымдардың әдемі әшекейлеріне назар аудара отырып, асыл тастармен безендірілгенін ою-өрнектеріне мән бере отырып түсіндіреді. Балалар зергерлік бұйымдарды қолдарымен ұстап көреді. Олар: жалпақ, ою-өрнегі бар, ай сырға деп аталатынын, сондай-ақ, шығыршық сырға, көп қырлы сырға т.б.

- Бүгін біз бәріміз ертедегі шеберлер сияқты зергерлер боламыз. Әйелдерге арналған зергерлік бұйымдар жасап көреміз. Ол үшін тузды қамырды илеп алып шар тәрізді домалақтаймыз, содан кейін оны басып жұқалап жалпақтаймыз. Шаблон бойынша стекалармен сырғаны қиып аламыз. Қамыр кеуіп кетпей тұрғанда жұмсақ сымдардан ілгектер жасаймыз. Қиылған дайын сымдарды иіп, оны сырғаның шетіне өткізудің жолдарын көрсетеді. Сырғаларды таяқшалармен батырып бедерлеуге немесе сыртына шығарып бедерлеп әшекейлеудің әдіс-тәсілдерін көрсетеді. Сырға кепкен соң гуашь бояулармен бояп, әдемілеп өрлеуге болады.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Балалардың жұмыстарын талдау

- Балапандар қандай гүлге ұқсайды? (бақбақ гүліне).

- Балапандар қандай болады екен кім сипаттап айтып береді? (сары түсті, үлпілдек, жұмсақ, мамық, кішкентай, әдемі, сүйкімді т.б).

- Балапан сендерге ұнай ма? Кімнің үйінде балапан бар? Оны немен тамақтандырасыңдар? Неден қорғайсыңдар?

- Жем тауып алғанда тауықтар балапандарын қалай шақырады? (ко-ко, ко-ко, ко-ко).

- Енді балапанды жасау үшін біз жұлмалап кию тәсілін қолданамыз, өйткені балапанның жүні өте жұмсақ дедік.

Алдын ала дайындалған қағаздарды саусақтардың арасына салып отырып айналдыра қию тәсілін көрсетіп, түсіндіреді. Балалармен бірге жасап көреді.

Балалардың өз беттерінше жұмыстары.

Балаларға жұлмалап қиюға арналған қағаздар беріледі. Кию тәсілдерін қарап, кейбір балаларға жеке көмек көрсетіп, қағазды қиғанда үлпілдек, мамық жүнді бейнелейтіндей болуына бағыт береді. Балапанның дене бөліктерін дұрыс орналастыруын қадағалайды.

Балалардың жұмыстарын талдау

Бірнеше натюрморт суреттерін көрсетеді. Осылардың ішінен өздеріне ұнағандарын таңдайды, ол жайында әңгімелетеді, мұнда не бейнеленген және қалай орналасқан, олардың түстері қандай. Жетекші сұрақтар беріп балаларға көмектеседі. Балаларды бұл заттардың түсінде, көлемінде және орналасуында белгілі бір реттілік болатынын түсіндіріп, қорытындылай білуге бағыттайды. Суретшінің тұрмыс заттарын немесе табиғат заттарын осылайша орналастыруын натюрморт деп айтатының бекітіп, тиянақтайды. Атап айтқанда бірыңғай немесе біртектес заттардың үйлесімді орналасуы деп түсіндіреді.

Балалардың өз бетінше жұмыстары.

Әр түрлі заттардан натюрморт құруды ұсынады.

Балалар жұмыстарын талдау

38-сабақ.

Тақырыбы: Жүзім бұтағы.

Сабақтың мақсаты: Жүзімнің бұтағының суретін салуды үйрету. Жүзімнің жемістерін салуда өз еркімен бояу түстерін таңдай білу (ашық жасыл түс). Ұқыпты жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.