163
– Сары – қозғалудың реверсиясы үшін;
– Жасыл – қозғалтқышты қосу, автоматты циклді қосу үшін;
– Ақ, көк – қосымша операциялары.
Сигнал лампаларын қосу және сөндіру индикациясы және авариялық
жағдайларда қолданылады.
Санитарлы-гигиеналық талаптар микроклимат, сәулелену, ауаның тазалығы,
жарықтандыру, шу, дірілді және т.б. қоса алады. Қауіпті және зиянды өндіріс
факторлары МСТ 12.0.003-74 сәйкес реттеледі.
1) Микроклимат – ауаның температурасы, ылғалдылық, ауаның жылдам-
дығы. Жылдың салқын мезгілі. Ауаның оңтайлы температурасы t
0
= 16-22
0
С
(рұқсат етілген интервал t
0
= 13–24
0
С), оңтайлы ылғалдылық 60–30 % тең
(рұқсат етілген интервал 75-30 %), ауаның оңтайлы жылдамдығы 0,3 м/с-тан
аспауы керек (рұқсат етілген жылдамдық 0,5 м/с-тан көп емес).
Жылдың жылы мезгілі. Ауаның оңтайлы температурасы t
0
= 15-18
0
С
(рұқсат етілген интервал t
0
= 15-28
0
С), оңтайлы ылғалдылық = 60-30 % (рұқсат
етілген интервал 75-30 %), ауаның оңтайлы жылдамдығы 0,7 м/с-тан аспауы
керек (рұқсат етілген жылдамдық 1,0 м/с-тан көп емес).
Микроклиматтың қажет параметрлері ағысты-сору вентиляциясымен,
кондиционерлермен, ауаның ылғалдылығын қалыпты ұстаумен және
жылытудың рационалды жүйесімен реттеліп тұрады.
2)
Сәулелену
– Инфрақызыл сәулелену (толқын ұзындығы 0,74 мкм-дан артық емес
болуы керек) өте қатты қарқынында организмнің ысып кетуіне
алып келеді;
– Ультракүлгін сәулелену (толқын ұзындығы 0, 4 мкм-дан артық
емес болуы
керек) үлкен мөлшерде тері, көз, жүйке жүйесі ауруларына әкеліп соғады;
– Иондалған сәулелену, рентген сәулесі – рұқсат етілген деңгейден асқанда
бірқатар аурулардың себепкері болады. Келесі мөлшерге бөлінеді: жұтатын
мөлшер D
п
– сәулеленген заттың салмағының бірлігінде жұтылған энергия.
Мөлшер уақыт өте келе жиналады, өлшем бірлігі – Дж/кг (ӨҚ) немесе 1 рад=
10
-2
Дж/кг, жарықталу уақыты – рентген және гамма сәулеленудің әсерінен
ауаның иондалуы, пайда болған зарядтардың санымен өлшенеді, өлшем бірлігі
Кл/кг (ӨҚ). Жүйеге енбеген өлшем бірлігі танымал-рентген ( 1 Р = 2,6х 10
-4
Кл/кг).
Сәулелену мөлшері дозиметрмен өлшенеді. Сәулелену: жеңіл рентген
сәулелену (қондырғының кернеуі 5-тен 100 кВ-қа дейін) және қатты рентген
сәулелену (қондырғының кернеуі 100 кВ-тан асқан кезде) болып екі түрге
бөлінеді.
– Электромагнитті сәулелену – сәулеленудің жоғары деңгейінде ағзада
ауытқуға әкеледі;
– Радио толқындары;
– Оптикалық диапозонның сәулеленуі – лазерлі сәулелену.
3) Электр тогы – термиялық, электролиттік және биологиялық әсер етеді.
Термиялық – сыртқы және ішкі күйік, электролитттік – қанның және
органикалық сұйықтықтың ыдырауы, биологиялық – тірі талшықтардың
тітіркенуі мен қозуына әкеледі, талшықтардың бұзылуына, тыныс алудың
164
ауырлауына және қан айналымның бұзылуына әкеліп соғады.
Адам баласы 50 Гц жиілікті ауыспалы токты 0,6-1,5 мА күшпен, ал тұрақты
токты 5-7 мА күшпен сезеді.
4) Жарықтандыру шарттары. Көзі қалыпты көретін адамның ұсақ заттарды
тек 50-70 лк жарықталуында көреді, максималды көз өткірлігі 600-1000 лк-да.
Таза көру жұмыс орнының жарықталуынан және жұмыстың ұзақтығына
байланысты. Жұмысқа байланысты жарықталудың: ортақ (барлық бөлме үшін),
жергілікті (тек жұмыс орнында), құрамдастырылған түрлерін атап айтуға
болады. Жарықталу табиғи және жасанды болып бөлінеді. Табиғи жарықталу
кезінде жұмыс нәтижелілігі 10%-ға көбірек.
5) Шу. Шу өлшеуішімен өлшенеді және орта квадраттық дыбыс қысымы
ретінде: L = 20 lg P/P
0
формуласымен анықталады, мұнда Р – шу өлшеуіші
бойынша дыбыстық қысым, P
0
- 2х10
-5
Н/м
2
– орта квадраттық дыбыс
қысымының бастапқы мәні, өлшем бірлігі - децибел.
Ауада дыбыстық қысым 10
-5
Н/м
2
есту табалдырығынан 10
3
Н/м
2
реактивті
ұшақ қозғалтқышы шығаратын шуға дейін өзгере алады. Шудың жиілігіне
байланысты деңгейі болады: төмен жиілікті 115 дБ, орта жиілікті 100 дБ және
жоғары жиілікті 90 дБ-ға дейін. Төмен жиілікте жағымды шу – 90 дБ, орта
жиілікте – 75 дБ, жоғары жиілікте – 65 дБ. Дыбыс оқшаулағыш құралдарын
қолдану шуды бәсеңдетеді. Мысалы, 3 мм фанера шуды 17 дБ-ге, 3-4 мм шыны
шуды 28 дБ-ге азайтады. Жеке қорғаныш құралы ретінде шлем, құлаққап,
тығын, т.б. қолданады.
6) Діріл – буындар мен бұлшықеттердің ауыруын туғызады. Діріл деңгейі
нормадан аспауы керек. Жоғары дәлдікті зерттеулер жүргізгенде, барлық
құрылғыларды
жалпы құрылыс фундаментінен оқшауланған автономды
фундаментке орналастыру қажет.
Достарыңызбен бөлісу: