Смж 3 дәрежелі құжаты поәҚ поәҚ 042-18-36. 1
Тармақталған гельминтоглия-
жүктеу/скачать 22,12 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Глеохлорис планктоника
- Ботридиопсис
- Мишококкус
- Ботридиялықтар
- Сарғылт
- Қолданылған әдебиеттер
- Блок 3 Миксомицеттер-Myxomycota бөлімі Дәріс 9. МИКСОМИЦЕТТЕР –МҮХОМҮСЕТЕS НЕМЕСЕ КІЛЕГЕЙЛІЛЕР – МҮХОМҮСОТА БӨЛІМІ Қарастырылатын сұрақтар
- Кілегейлілердің жалпы сипаттамасы.
- Кілегейлілердің систематикасы
- Protoosteliomycetes класы
Тармақталған гельминтоглия- Heterodendron туысы - кілегейлі қауым. Төменгі кең жағы арқылы бекініп тіршілік етеді. Жоғарғы жағы ретсіз тарамдалғап кілегейден тұрады. Мұндай әрбір тарамдалған кілегейдің ішінде ретсіз орналасқан протопласттан кұралған клеткалар жатады. Глеохлорис планктоника- түрі шар не эллипс пішіндес қауым. Сопақтау пішіндес клеткалары қауымның шетіне қарай орналасқан. Әрбір клеткада бірден төртке дейін қабырғалық қабатқа қарай орналасқан пластинкалы хлоропласты, бір-екі жиырылғыш вакуолясы, күңгірт келген көзшесі болады. Қор заты ретінде май тамшылары және лей- козин жиналады. Екі талшықты зооспора арқылы жыныссыз көбейеді. Көктемде шыңырауларда, еріп жатқан суық суларда кездеседі. Ксантококкалылар - Xanthococcophyceae класы Бұл класс бір клеткалы, сирек қауымды, қалың клетка кабықшасы бар коккоидты құрылысты. Клетка қабықшалары тұтас не екі жартыдан тұрады, сырттарында ою-өрнектері дс болуы мүмкін. Кейбір түрлерінде кремнезем сіңген қабықтары болады. Көбею вегетативті, жынысты. Жыныссыз көбеюі зооспоралар жок, апланоспоралар арқылы. Аплоноспраларында кейде жиырылғыш вакулялары және көзшесі сақталады. Басқа кластарға қарағанда жиі кездеседі және саны жағынан да көп. Ботридиопсистуысы - шар пішінді дән тәрізді көптеген хлоропластары клетканың қабырғалық қабатына қарай орналасқан организм. Бір ядросы клетканың ортаңғы бөлімінде орналасады. Көбеюі көбінесе авто- споралар, сирек зооспоралар, синзооспоралар арқылы болады. Әр түрлі тіршілік жағдайында кездеседі. Көпшілік уақытта топырақта, бөгеттердің жиегінде, қалың шөптің арасында да кездеседі. Топырақтағы балдырды анықтау үшін аздаған топырақ алып, Петри ыдысына салады да, оның үстіне жабын әйнегін тастап, аздап дымқылдап жылы жерге қояды. Аз күннен кейін әйнектің үстінде өскен балдырларды байкауға болады. Мишококкус- - ірі дихатомиялық бунақталып-бұтақталған түссіз кілегейлі қауым. Клетка қауымы шар пішінді, бунақтардың ұштарында орналасқан. Бұлардың бұта сияқты бунақталып тарамда-лып келуі, әрбір клетканың бір жақты кілегейлі затты бөлуіне байланысты, соның нәтижесінде клеткаішілік сияқты кілегейлі бунақтың ұшында қалып қояды. Клетка екіге бөліну арқылы кілегейлі бұтақтың ұшында көбейеді және олардың әркайсысы кілегей бөліп бұтақша береді. Зооспора құрауы да мүмкін. Әрбір клеткада қабырғалық қабатка қарай орналасқан бірнеше астауша пішінді хлоропласттары болады. Көбінесе ақ мүк батпағында жіптесінді балдырларға, көпшілік жағдайда трибонемаға немесе эдогонниумге бекініп тіршілік етеді. Топырақта, тұщы суларда, бір клеткалы тетраэдриелла, бумиллериопсис- және су астындағы заі гарға өсімдіктерге бе кініп, эр түрлі пішінді харациопсис балдырлары көп тарағап . Ксантотрихалылар - Xanthotrichophyceae класы Бұл класқа көп клеткалы тарамдалмаған және тарамдалған жіптесінді балдырлар жатады. Клеткалары көбінесе бір қатар болып ораналасқан, кейде пластинкалы қабат құрауы да мүмкін, бұл жағдайда қабат бір пе бірнеше қабаттан тұруы ықтимал. Қабаттың өсуі клетканың бір, үш бағытта бөлінуіне байланысты. Бұл класқа ең күрделі құрылысты түрлер жатады. Сыртқы пішіндері жағынан улотриксті балдырларға ұқсас. Трибонемалықтар-қатарының басты өкілі трибонема- тарамдалмаған көп клеткалы жіптесінді балдыр Трибонема улотрикеке ұқсас бір ядролы, бірнеше хлоропласты бар, күпшек пішінді бірқатар клеткалардан құралған балдыр. Клетка қабықшасы пектинді, шеттсрі арқылы бір-бірімен жабысып келетін екі жартыдан тұрады. Трибонема хром қышқылымен эсер еткенде клетка қабықшасы жабысқан жерлерінен ажырасады да, «Н» әріпі тәрізді бейнеге айналады. Жіптесінді қабаттың өсуі клеткалардың көлденең бөлінуі арқылы болады. Жіпшелерінің үзілуі акинеттер арқылы вегетативтік көбейеді. Жыныссыз көбеюі зоопоралар мен амебоидты клеткалар, аплоноспоралар арқылы болады. Трибонема басқа балдырлармен бірге салынды құрайды және тұщы, акпайтын не ақырын ағатын суларда, жас уақытында су түбіне бекініп тіршілік етеді. Гетеропедия- туысы - пластинка пішінді организм. Тармақталған жалған жіпшеесі бөлінгеннен кейін ажырасып кеппей, бір-бірімен тығыз байланысқан паренхиматозды қабат құрайды. Кабаттың ортаңғы клеткалары көп жақты, уақ келсе, шеткі клеткалары бірге дөңгелектеніп келеді. Әрбір клеткада бірнеше дөңгелек хлоропластары болады. Көпшілік жағдайда ортаңғы клеткаларынан тең емес екі талшықты зооспоралар құрылып, жыныссыз көбеюмен бірге автоспоралар арқылы да көбейеді. Ылғалды топырақта кездеседі. Ксантосифондылар- Хаnтһоsірһоnорһусеае класы Қабаттарының сифонды кұрылымды немесе клеткалық құрылымының болмауымен сипатталады. Бұл класс ботридиялықтар мен вошериялықтар болып екі қатарға бөлінеді. Бұлардың көпшілігі - макроскопиялық ірі балдырлар. Ботридиялықтар-қатары қабаты көпіршік, қап не жіптесінді клеткаланбаған болып келеді. Клетка қабықшасы целлюлозды және пектинді, көптеген хло- ропласттары мен ядролары бар.Басты өкілі ботридиум- дымқыл жерлерде, бөгеттердің жиектерінде, кеуіп бара жатқан лас сулардың маңында, кейде орман арасындағы дымқыл сүрлеу жолдардың екі жағында қаптап өсіп тұрады. Оның денесі жер бетінде орналасқан, көлемі 1-2 мм-дей, алмұрт пішінді жасыл шардан және тарамдалған түссіз топыраққа еніп жататын ақшыл түсті ризоидтан тұрады. Денесі перделерге бөлінбеген. Шардың қабырғалық қабатына қарай орналасқан көптеген дөңгелек пішінді сары түсті хлоропласттары, уақ ядролары болады. Клетканың орталық бөлімін клетка шырынына толы вакуоля алып жатады. Ризоидтары цитоплазма мен клетка шырынына толы, жас кезінде ядролары болады. Клетка қабықшасына целлюлоза мен пектин араласқан. Жаңбырлы күндері шардың ішінде көптеген зооспоралар түзіледі де, жогарғы жағында тар тесіктер пайда болып, одан атылған жанар тауы сияқты зооспоралар шығып жатады. Зооспораның екі талшығы қауырсынды, ұзыны алға қарай, қысқасы артқа қарай бағытталған. Қолайсыз жағдайларда клеткаішілік заты ризоидқа өтіп, цисталарға не гипноспораларға ыдырайды, қолайлы жағдайларда циста бірден жаңа дарақ береді не зооспоралар түзеді. Вошерня қатарының қабаты сифонды құрылымды болып келуіне байланысты көп уақыт бойы бұларды тең талшықтылар класының сифондылар қатарына жатқызып келді. Вошериялардың оогамиялық жыныс процесінің сифондылардан өзгеше болуы, азық қоры ретінде крахмал жиналмай, май жиналуы және түстерінің сарғылт жасыл болуы бұларды жеке қатар есебінде қарай, әр түрлі талшықты балдырларға жатқызуға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, гетероксантин пигментінің болуы, хлорофилл в пигментінің болмаулары да себеп болады. Оның үстіне сифонды балдырлар теңіздерде тіршілік етсе, вошериялылар тұщы суларда, топырақты мекендейді жэне сифондыларда зооспоралар арқылы көбеюлері болмайды. Вошерия қатарының негізгі өкілі - вошерия таяз түщы суларда және ылғалды жерде кездеседі. Оның қабаты, жасыл-қоңыр жуан бұтақтанғап жіптен тұрады. Бұл жіптер көбінесс өзара матасып жатады да, барқыт тәрізді болады. Вошерия жоғарғы ұшынан өседі, ал төменгі жағында төсемікке бекінетін ризоидтары болады. Вошерияның қабаты жеке клеткаларға бөлінбей, іші қуыс түтікшелі, алып бір клеткадан тұрады, ұзындығы бірнеше сантиметрге жетеді. Цитоплазмасы қабыққа жақын орналасады. Хлоропласттары жасыл түйіршікті, ядролары көп, олар қабаттың ішінде бытырап жатады пиреноидтары болмайды. Дененің ортаңғы бөлімін клетка, шырыны вакуоля алып жатады. Қоректік заты ретінде май тамшылары жиі қолданады.. Зақымдалған жерлерінде перделер пайда болады.Зооспоралар арқылы жыныссыз жолмен көбейеді, олар бұтақтарды ұштарында дамиды. Мұның алдында түтікшенің ұшы ісініп көтеріледі колденең пердемен бөлініп, зооспорангия түзіледі. Ол қою жасыл түсті Зооспорангиядан ядросы, хлорспласты және клетка шырынына толы вакуолясы бар көп талшықты бір зооспора жетіледі. Зооспора піскен кезде зооспорангияның қабығы жыртылып, сыртқа шығып, біраз уақыт суда қозғалыстан кейін тоқтап, талшықтарын тастап, қабықпен қапталады. Вошерия зооспорасы көп ядролы, әрбір ядроның түсынан екі- екіден талшық шығады, сондықтан оны үсақ зооспоралар қауымы деп қарауға болады. Кейде зооспораның орнына көп ядролы, қозғалмайтын апланоспора дамиды. Жынысты көбеюі - оогамиялы. Оогоний мен антеридий бір жіпшеде қатар жетіледі. Соған байланысты ол бір үйлі өсімдік, кейде екі үйлі болуы да мүмкін. Оогоний сопақ пішінді, буылтықтанып жіпшеден өседі. Алғашқыда буылтыққа цитоплазма және хлоропласттар мен бірге көп ядролар өтеді, перде түзелердің алдында бір ғана ядро қалып, қалғандары оогонийден кейін қарай түтіктің ішіне өтеді. Буылтықта қалған бір ядро көлемі жағынан ұл- ғайып, жүмыртқа клеткасына айналады. Антеридий пішіні қошқардың мүйізі сияқты иілген жерінің ортасы арқылы бөлінеді. Антеридий өзінің жоғарғы ұшымен аналық жынысты оогониге қарай өседі, одан көптеген екі талшықты сперматозоидтар жетіледі. Оогоний піскен кезде беткі жағындағы қабығы жыртылып, прото- плазманың бір бөлігі сыртқа шыга- ды. Антеридий қабығының жыр- тылған жерінен шыққан спермато- зоидтар оогонийге енеді де, ұрық- тандырады. Ұрыктанған оогониден қалың қабықпен қапталған, қор за- тымен жабдықталған қоңыр түсті ооспора дамиды, одан тыныштық кезеңінен кейін вошерия өсіп же- тіледі. Сонымен, кейбір сарғылт жа- сыл балдырларда гермафродитизм құбылысының барлығы байқалады Эустигматалылар – Eustigmatophyceae класы Бұл класқа жататын балдырлар небәрі 12 түр, басқа сарғылт жасыл балдырлардан айырмашылығы - монада клеткасының ерекше құрылым- ды болуында. Зооспорасының бір талшығы, ерекше кұрылымды көзшесі болады, Зооспораның екінші талшығы базальды денешікте клетканың ішінде жатады, тек екі түрінде ғана артқа қарай бағытталған талшығы к-рініп жатады. Көзшесі ірі қызыл, сары, жалаңаш мембрана қабаты жоқ, хлоропласттан тысқары дененің алдыңғы жағында орналасады. Оны зооспораның қауырсынды, алға қарай бағытталған талшығының жуандап келген парафлагеллярлық денесі басып өтеді. Үш тилакоидты ламелласы топталып, қыр құраған құсап жатады. Шеткі белдей орналасатын ламел- ласы болмайды. Тиреноидтары тек вегетативгік клеткаларында ғана бо- лады. Фотосинтездік пигменттерінде хлорофилл альфа, бетта-каротин, ал ксан- тофилдердің ішінде виолоксантин басым. Бұл класқа бір клеткалы кауымды, коккоид құрылымды организмдер жатады, Монада құрылымды болып жыныссыз көбеюге қызмет ететін зооспора ееептеледі. Класс бір эустигмалықтар Eustigmattales қатарынан 4 тұқымдастан тұрады. Бұлардың өкілдері топырақта, тұщы жэне теңіз суында мол тараған. Сарғылт жасыл балдырлар көбінесе ащы суларда, дымқыл топырақта, батпақтана бастаған орманды жер лерде, су қоймаларында, арықтарда, бөгеттерде, шалшықтарда, сирек ағын суларда кездеседі. Жыл мезгілінің жылы айларында жақсы өседі, суық айларда таралу ареалы азаяды. Бұл балдырлардың біраз түрлері топырақта кездеседі, кейде қаулап өсіп, топырақ бетінің «гүлденуін туғызады. Аэрофитті формалары ағаш қабықтарын, дымқыл үй қабырғаларын, дымқыл тастарды мекендеп, оны көгертеді. Эпифитті түрлері басқа балдырларды, жоғарғы сатыдағы су өсімдіктерін, ақ мүкерге тұрақтайды. Эндофитті сияқты түрлері сфагнум мүгінің су жиналатын клеткаларын мекендейді. Сарғылт жасыл балдырлар алғашқы органикалық заттарды құрушы, ластанған суларды тазартуды суды оттегімен байытушы және жер топырағының құнарлылығына әсер етуші ретінде табиғатта маңызды орын алады. Сарғылт жасыл балдырлар басқа микроорганизмдермен Бірге организмдердің экологиялық мониторингі жүйесін анықтауға корсеткіш ретінде қолданылады. Бұлар басқа организмдермен бірігіп, алғашқы су түбіне шөгіп органикалық заттар тізбегін құрап, басқа организмдердің азық қ0ры болып ссептеледі. Сарғылт жасыл балдырлардың филогенезі. Бұл бөлімнің балдырларын бұрын көптеген ұқсастық белгілеріне қарап жасыл балдыр-лармен біріктіріп, бір топ ретінде караған. Мұнда тек талшықты жасыл балдырларда кездесетін негізгі эволюциялық бағытты байқауға болады. Олардан әр түрлі талшықта- рының және сары пигментінің болуы арқылы айырылады. Сондықтан әр түрлі талшықты балдырлардың дамуы тең талшықтыларға байланыссыз, олармен параллель дамыған. Әр түрлі талшықты балдырлар алғашқы амебоид құрылымды организмдерден шығып, өз бетімен дамыған жеке систематикалық топ. Алайда, А. Пашер сарғылт-жасыл, жылтырауық сары, диатомды балдырлардың биохимиялық, цитологиялық ұқсастықтарына және эндогендік цисталарының, қабықшаларына кремнезем сіңуіне, пигмент- терінің біртектестігіне қарай алғаш рет бұл балдырлардың бір-біріне туыстық қатынасының барлығын анықтап, Сһrysophyta деген атпен біріктіріп, бір бөлім ретінде қарауды ұсынды. Сарғылт жасыл балдырлардың биохимиялық ерекшелігін электрондық зерттеулер құрылыстарының біртекті еместігін көрсетті. Соған байланысты эустиг-маталыларды жеке класс ретінде бөліп қарауға тура келді. Қорыта келгенде, бұлардың тегіне, бояулары мен қор затының құрамына, вегетативтік клетка қабықшасының құрылысы мен зооспораларының ұқсастығына байланысты хризомонадалармен жақындастырып, оларды біртектен шыққан деп қараған жөн. Қолданылған әдебиеттер: 1. Абдрахманұлы О. Төменгі сатыдағы өсімдіктер систематикасы. Астана 2012 ж 2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. - Алматы, 2000 3. Вассер С.П., Кондратьева Н.В. Водоросли. 1991. Блок 3 Миксомицеттер-Myxomycota бөлімі Дәріс 9. МИКСОМИЦЕТТЕР –МҮХОМҮСЕТЕS НЕМЕСЕ КІЛЕГЕЙЛІЛЕР – МҮХОМҮСОТА БӨЛІМІ Қарастырылатын сұрақтар: 1. Кілегейлілердің жалпы сипаттамасы 2. Кілегейлілердің систематикасы 3. Кілегейлілердің филогенезі Кілегейлілердің жалпы сипаттамасы. Миксомицеттер - жануар текті кейбір белгілері бар төменгі сатыдағы өсімдіктердің бір тобы. Бұл типке негізінен сапрофитті және аздап паразитті тіршілік ететін 500-ге жуық түрлері жатады. Миксомицеттер хлорофилінің болмауы және спора түзуі жағынан біраз саңырауқұлақтарға ұқсайды. Саңырауқұлақтан негізгі ерекшелігі - вегетативтік денесі плазмодий деп аталатын жалаңаш кілегейлі массадан тұруында, Плазмодий күрделі құрылымды. Оның кұрамында 75% су, 30% белок болады. Бүдан басқа оның кұрамында гликоген, ашық- сары қызғылт, қызыл, күлгін, тіпті қара түске бояйтын пигменттері және жиырылгыш вакуолясы болады. Плазмодийдің мөлшері микроскопты құрылымнан, бірнеше ондаған сантиметрге дейін барады. Бұл - бір орыннан екінші орынға амеба тәрізді жылжып баруға қабілетті көп ядролы организм. Қор заты ретінде май, көмірсу, гликоген жиналады, крахмал болмайды. Плазмодий - қор заттарына қарай жылжитын трофотаксис қасиеті бар организм. Ол ылғалды сулы жаққа қарай жылжиды, яғни гидра және реотаксисті. Осы қасиетіне қарай оны сорғыш қағазды сулап, ағаш түбірінен шығарып алуға болады. Шырыштылардың вегетативті денесі – бір ядролы амебалар немесе көп ядролы плазмодийлер. Қолайсыз жағдайда плазмодий тыныштық кезеңіне склероцийге өтеді. Спорофорларда дамитын споралармен көбейеді. Споралар сыртқы (экзогенді) немесе ішкі (эндогенді) болып қалыптасады. Споралар өсу барысында миксамеб немесе екі алдынғы біркелкі емес тегіс ұзындықты талшықты зооспоралардан түзіледі, олардың біреуі редукцияланған болады. Зооспоралармен миксамеб өзара бір – біріне айналуы мүмкін. Зооспоралармен миксамеб мен тыныштық кезеңіне – микроцистлар қалыптастыруы мүмкін. Олар өсімдіктер, кейде жануарлар қалдықтарында кездеседі, саңырауқұлақтарда, мүктерде, қынада, ағаштар мен бұталардың қабықтарында, шөптесін өсімдіктерде, топырақтарда кездесді. Осы уақытқа дейін шырыштылар жағдайы бір жүйеге келтірілген көзқарас жоқ. Бұнын өзі олар тəуелсіз өзіндік пайда болған ағзалар тобы екенімен түсіндіріледі. Плазмодиальды шырыштың жыныстық көбеюі əр түрлі сатыда өтеді: плазмогамий, кариогамий жəне мейоз. Плазмогамий – екі протопласт бірігіп, нəтижесінде екі гаплоидті ядро бір жасушада орналасады. Кариогамияда – қосылған екі ядродан диплоидті зиготалар түзіліп жəне тіршілік цикілі – диплофазаның басталуына əкеледі. Плазмодий - бұл көп ядролы, жібек мата немесе фильтрлі қағаз арқылы өзгеріссіз өтуге бейімделген, еркін өтетін протоплазма массасы. Мейоз гаплоидты жағдайды қалпына келтіреді жəне гаплофаза кезеңі басталады.
Амебоидты қозғалысымен кəдімгі еркін қозғалатын көпядролы плазмодия түрінде вегетативті стадияда болады. Плазмодияда жасуша қабығының болмауы анимальді қоректенуге бейімділігін қалыптастырады. Онда оң жəне теріс таксистер бар. Плазмодия үш типке бөлінеді - протоплазмодий, афаноплазмодий жəне фанероплазмодий. Протоплазмодий микроскопиялық пішінді, протоплазманың токтарын циркуляциясының жоқтығымен сипатталады. Плазмодиялардың кейбір формалары бір – бірімен бірігіп кетуге бейім. Көпшілігінде бұл қабілеттілік жоқ. Склероцийлер түзілмейді, бірақ макроциста кешені (ұсақ склероцийлер, яғни алдын ала плазмодий бөлінеді) қабықпен қапталған қалыптасады. Афаноплазмодий шырышты қабықтарының дамуымен ерекшеленеді жəне спорофорлардың қалыптасу алдында ерекше «маржан» қалыптасуымен ерекшеленеді, сол сияқты тіршілік етуге тұрақсыз болады. Склероцийлер түзілмейді. Фанероплазмодий - шырышты қабығы дамыған, əдетте қызыл, сары, қызғылт, қоңыр, қара түстермен болмайды. Қолайсыз жағдай туғанда плазмодий склероцийге айналады, өйткені плазмодий пішіні сақталады. Спора түзу нағыз шырыштыларда спорафорлармен көрсетіледі. Олар барлық плазмодийдің түзілуіне жұмсалады. Спорофорлар мынадай құрылымдары гипоталус немесе қабатасты, яғни спорофордың түзілуіне негіз болады, перидий спораның массасын қаптайды. Ол жұқа мембрана түрінде болуы мүмкін (мөлдір немесе мөлдір емес) немесе тығыз қабықша (бір немесе көп қабатты болады). Спорафордың (спорангия) бір бөлігі колумелла немесе колонка тəрізді болады. Спорафорын ішінде споралардан басқа жəне капиллицийлер болады, олар жіптер, труба, пленка тəрізді болады. Нағыз шырыштыларда бірнеше спорофор типтері ажыратылады, олардың ең қарапайымы - плазмодиокарп. Оның ерекшелігі барлық плазмодийларын қабық жабады, пішінін өзгертпейді, тұтастай спорофор қайта түзіледі. Плазмодиокарптар əрқашанда отырықшы болады. Спорофоралардың екінші типі – спорангий. Оның түзілуінде плазмодий кəдімгідей көптеген бөліктерге ыдырайды, олардың əрқайсысы жекелеген спорангий түрінде дамиды. Спорофоралардың бұл типі кең таралған. Спорофоралардың үшінші типі – эталий - оның пішіні жастықша тəрізді түзілім, олар жалпы қабықпен қоршалған спорангийлер кешенінен тұрады. Спорангийлер бүйір қабырғасының қалдықтары кейде псевдокапилиций түрінде сақталады. Соңында шырыштыларда көптеген спорангийлерден тұратын бір-біріне тығыз байланысқан, бірақ өздерінің спорангийлерінің бүйір қабырғасын сақтайтын псевдоэталийден тұрады. Ол (спорангий сияқты) отырықщы немесе аяқтары болуы мүмкін. Myxomycetes класында спорофордың барлық белгілі типтері кездеседі. Оның бояулары əр түрлі - қызыл, сары, қоңыр (Trichiaceae тұқымдасы), қара немесе қоңыр (Stemonitaceae тұқымдасы) болады. Спорафорлардың ашылуының ең қарапайым əдісі - бұл перидияның ретсіз шытынауы (жарылуы). Екінші əдісі - спорофораның тек соңғы апикальның бұзылуы. Нағыз капиллиций мен псевдокапиллиций ажыратылады. Нағыз капиллиций протоплазмадағы вакуоль сияқты түзіледі. Плазмодий айналу кезеңінде спорофорларға айналады. Кейбір капиллицийлер жіпшелер түзу жолымен қалыптасады. Псевдокапиллиций _______эталий типтерінің спорофоралары түрлерінде кездеседі жəне перидияның қалдықтары спорангийлердің өзгерген бүйір қабырғалары түрінде кездеседі. Спорафора негізінде олардың ерекше құрылымын жұқа пленка немесе əктелген мембрана - қабат асты немесе гипоталлус түрінде байқауға болады. Олар əр түрлі бояулармен боялған жəне диагностикалық белгілері болып табылады. Миксомицеттер - бұлар типтік сапротрофтар, олар өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарында мекендейді. Олар көбіне ағаштардың қураған бөліктерінде, ескі жемісті денесінде т.б. кездеседі Бұлардың ішінде Муxogasteromycetes және Рlasmodiophomycetes кластарының өкілдері табиғатта көп тараған. Бірінші кластың өкілдеріне спора түратын ерекше орны бар сапрофиттер жатса, екінші класқа спора тұратын орны болмайтын паразиттер жатады. Миксогастериялылар – Myxogasteromycetes класы Бұл класқа бөлімнің негізгі белгілерімен сипатталатын 400-ден астам түр жатады. Олардың спора түзуші органдардың пішініне, түсіне, спораның сипатына және капилляция деп аталатын спираль тәрізді талшықтарының бар не жоқ болуларына қарай 15 тұқымдасқа бөледі Бұлардың вегетативтік денесі - плазмодий, ол тіршілігін жойған өсімдікті, жерге түскен жапырақты, ағаш тың қабығын мекен етеді. Плазмодий - көлемі бір миллиметрден бастап бірнеше сантиметрге дейін баратын жалаңаш тор тәрізді көп ядролы дене. Көпшілік уақытта түссіз, кейде әр түрдің ерекшеліктеріне қарай сары, ақ, қоңыр, қызғылт және басқа да түсті болып келеді. Плазмодийдің сырты және ішіндегі сұйық цитоплазмасы ұсақ түйіршікті, біркелкі келеді, оның ұзына бойында цитоплазманың қозғалысы байқалады. Қозғалысына байланысты плазмодийдің формасы өзгеріп отырады. Вегетативті күйінде плазмодий субстраттың жарық аз түсетін, ылғалды қалып қабатьгнда болып, теріс фототаксін көрсетеді. Сондықтан вегетативті күйінде шіріген тамырлардың арасында, жапырақтың астында болатындықтан олар байқалмайды. Қолайсыз жағдайларда плазмодий қабыққа оранып, склероцийге айналады да, қолайлы жағдай болғанда, одан қайтадан плазмодий пайда болады. Біраз уақытқа созылған вегетативтік күйінен кейін спора құруы басталады. Құрғақшылық жағдайда спора ұзақ сақталып, қыстап шыға береді. Сулы, дымқыл болған кезде спора тез өсіп, бір не екі, көпшілік жағдайда төрт амеба тәрізді түссіз зооспораға айналады. Оның алдыңғы жағында бір не екі талшығы және жиырылғыш вакуолясы болады. Зо- оспоралар әрі қарай бөліну арқылы көбейе алады. Бұдан кейін кешікпей, талшықтарын тастап екі-екіден қосылады. Мұнда ядро да қосылады. Кейіннен олардың бірнешеуі қосылып, плазмодий құрайды, бірақ мұнда ядро қосылмайды. Миксомицеттердің даму кезеңінде диплоидты фаза басым, ал гаплоидты фаза болып спора, зооспоралар және копуляциялануға дейінгі миксоамебл есептеледі . Плазмодий еріген заттармен және бактериялармен де қоректенеді Миксогастериялылардың көп тараған түріне ормандағы ағаш түбірлерінде кездесетін ликогола-Lycgala жатады. Бұл алақаннып үлкендігіндей көп ядролы массл дан құралған кызғылт, кейіниси сұр түске өзгеретін плазмодий. Ол жайшылықта төсеміктің ішінде жатады, ылғалды уақытта кілегейлі масса түрінде сыртқа қарай шығады. Ағаштың түбірінде сапрофигп тіршілік ететін трихияның спорлигиясы сары түсті, алмұрт пішінді төсемікте топталып орналасады .Protoosteliomycetes класы Вегетативті денесі бір ядролы амебадан көп ядролы плазмодийге дейін тұрады. Ол кластың ең басты ерекшелігі - протоплазмалардың ырғақты токтың болмауы.Талшықты кезең көбіне болмайды. Спорафоралардың бір споралы немесе аз споралы болады. Acrasiomycetes класы Вегетативті денесі бір ядролы амеба сияқты. Амебалар псевдоплазмодий қалыптастыра алады. Амеба агрегаты миксамебалар құрамында өзінің жекелігін жоғалтады. Псевдоплазмодийдан бір немесе бірнеше кəдімгі ұзын толық аяқты спорокарптар түзіледі.Талшықты кезең болмайды . Каталог: ebook -> umkd umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені umkd -> Қазақстан Республикасының umkd -> Қазақстан Республикасының umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған жүктеу/скачать 22,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|