Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Қазақстан ономастикасының тарихи-әлеуметтік мәселелері
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазац қалай орыстандырылды»
| Қазақстан ономастикасының тарихи-әлеуметтік мәселелері
Оның сырын, ішкі құпиясының бүктемесін Амантай Айзахметовтің «Рождения тюркского мира» (Тараз, 2002-2004) деген кітабы ашып отыр. «Линейного письма «А»-ның сыры - текстегі сөйлем ішіндегі жігі ашылмаған сөздер тобын буынға, бунаққа бөлу, солар арқылы сөйлем құраумен ашы- лып отыр. Түрік тілі жалғамалы (аглюнативті) тіл болуы себепті, сездің түбірі өзгермей сақталады. Сез түбірі өзгермей сақталуы себепті, қанша заман өтсе де, оның мағынасы да өзгермейді, оны қай заман- да болса да, ұрпақтар буыны алмасқанымен, оқып, түсініп білуге болады екен. Мысалы, Александр Кондратов «Этруски - загадка номер один» (М. 1977, С. 3) еңбегінде Еуропа өркениетін Римнен алса, Римдіктер еркениетті ете кене халық этрустардан алған, бірақ ол «өлі тілге» айналды деп мәлімдей- ді. Осы «өлі тіл» қазір прототүріклердің тілі ретінде оқылып отыр. Гипормнестра - қай+бөрі+мінез+торе, яғни мағынасы «қай бөрі мінезді төре» дегенді білдіреді. Троя соғысындағы кейіпкер Агаменон - «Аға менмін», Гибралтар - қай+бөрі+эль+тар сөзінің мағынасы «қай бері елінің бұғазы» (пролив) болып шығады немесе қазіргі Талас (ө зе н і)- «тар+ас» мағы насы «теснина асов», яғни бұл этнонимдер мен топонимдер этрустардың «өлі тілінің» біздегі бір көрінісіне жатады. «Линейного письма «В» (грек жазуы) өзінің негізін «Линейного письма «А»-дан тартады . «Линейного письма «А»-ны ң негізі буынға (слоговы), яғни буынды сөзге тіреледі, яғни жалғамалы (аглюнативті) тіл табиғатын танытады. Б.з.д. алты мың жылдықтан арғы дәуірдегі Мекемтас Мырзахметұлы «Қазац қалай орыстандырылды?» 389 «Линейного письма «А» - «елі тіл» емес, ол кәдімгі прототүріклердің ата тілі болып отыр. Онда қолда- нылған ономастикалық атаулар - көне түрік тілінде қалыптасқан атаулар болып шықты. Жерорта теңізінен қоныс аударған түріклер Азия (Ас+ұя = Астардың мекені, жері) кеңістігін жайлап, енді сол өлкені меңгеріп танып білуі себепті, ұлан- байтақ Тұран жеріндегі ономастикалық атауларды қалыптастырды. Т ұранны ң қара шаңырағына ие болған қазан жерінде оном астикалы қ атаулардың ж е т і түрл қабаты жатыр. Ол қабаттарда біздің ж ерім ізд басып өткен отарш ы лдарды ң қанды ізі жатыр Автохтонды халық өзі ж айлаған атамекен туғаь жеріне етене сіңіп, оның табиғи болмысын жан- жақты танып, ол жердегі оном астикалы қ атаулар- ды қалыптастырады. Мұны х а л ы қ т ы қ топоним- дер дейміз. Осы халы қты қ топоним дерді (оно- мастика салалары н) басқынш ы жаулар күшпеь өзгертеді, яғни о т а р ш ы л д ы қ т о п о н и м д е р д (яғни оном астика салалары ндағы отаршылды^ аталы мдарды ) орны қты рады . Ж ерім ізде болыг өткен жеті түрлі қабаттарды ң б үктесінін ашыг білмейінш е, ол жерде болып өткен оном астикалы і атауларды ң та ри хи -ә л е ум еттік сы ры на қанығс алмаймыз. Ол қабаттар: қы тайлы қ, парсы лы қ гректік, арабтық, моңғолдық, қалмақтық, орыстығ (яғни бүгінгі еуропалық) оном астикалы қ қабаттаі: деп атаймыз. 1. Қ ы т а й л ы қ қабат, яғни ғұндар мен түрһ қағанаты заманында қытайлық топонимдер, этно нимдер, антропонимдер дендей алмады, бірақ мар |