Байланысты: Сборник конф Фараби Әлемі 2023 химфак-печать
СЕСКВИТЕРПЕНДІ ЛАКТОНДАР НЕГІЗІНДЕГІ ЖАҢА ТУЫНДЫЛАР СИНТЕЗІ Реджепбаев Д. Ғылыми жетекшісі: х.ғ.к., профессор м.а. Бажыкова К.Б. әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті jasurbekrejepbayew@gmail.com Өсімдік шикізатында кездесетін терпендік қосылыстар, әсіресе сесквитерпендік γ-
лактондардан медицинанаға бағытталған көптеген биологиялық белсенді заттарды алу және
іздестіру басым бағыттардың бір түрі ғана.
Осындай сесквитерпендік қосылыс α-сантониннің құрылысы мен стереобақыланатын
түрөзгерістеріне байланысты қызығушылық пайда болды.
α-Сантониннің биологиялық белсенді туындыларының іздестіру үшін бірқатар
химиялық модификациялау, соның ішінде күн сәулесі қатысындағы спирттік ерітінділерін
зерттеу үшін 7% және 2% спирт ерітінділерімен 40 тәулік уақытта изосантонин қышқылы (3)
және сантонин қышқылы эфирінің (2) синтездері жүргізілді. 7% спирттік ерітіндіде
сантониннің диенофильдік сақинасының лактондық сақинаға өзгеретіндіп изосантонин
қышқылының түзілетіндігі анықталды.
O
O
O
7% C
2
H
5
OH
1 2 hv , 40 т
2%
C
2
H
5
OH
hv , 40
т
3 O
O
O
C
2
H
5
O
O
O
OH
O
Нәтижесінде
-сантониннің 2 және 7%-дық спирттік ерітінділеріне күн сәулесінің
әсерінен лактон сақинасының ашылып, 7%-дық спирттік ерітіндісінен диенофильдік
сақинаның лактондық сақинаға өзгеріп изосантонин қышқылының, ал 2%-дық спирттік
ерітіндісінен сантонин қышқылы эфирінің түзілетіндігі анықталды.
Синтезделген қосылыстардың құрылысы мен физикалық тұрақты шамалары ИҚ-, УК-
спектроскопиясының
негізінде
анықталып,
-сантониннің
лактон
сақинасының
диенофильдік сақинамен салыстырғанда иомерленетіні және сақинаның ашылатындығы
белгілі болды.
«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
87