Дәріс 12 Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалардың жеке оқу траекториясын жоспарлау технологиялары. Қолдау жоспарлары баланың қажеттіліктерін бағалау негізінде жасалады. Қазақстанда бағалауды әдетте ПМПК жүргізеді
Балалардың қажеттіліктерін байқау, ата-аналармен және басқа мұғалімдермен талқылау арқылы анықтауға болады. Баланы және оның тарихын, сондай-ақ бұл оның оқу стиліне қалай әсер етуі мүмкін екенін жақсы білу үшін ата-аналармен консультацияларды бірінші кездесуде және одан кейінгі кездесулерде өткізуге болады. Мысалы, ол жалғыз жұмыс істегісі келе ме? Қашан? Неліктен? Бұл ақпарат мұғалім мен ата-ананың не байқағанын түсіндіруін нығайтуға немесе даулауға көмектеседі.
Ата-ана да, мұғалім де баланы оқытудағы қажетті әріптес болғандықтан, мұндай ақпарат бірін-бірі толықтырушы негізде мектеп пен үйде қосымша қолдау көрсету үшін неғұрлым ақпараттандырылған іс-шараларды қамтамасыз ету үшін өте маңызды.
Қажеттілікті бағалау негізінде мұғалім нақты қажеттіліктерді қанағаттандыру тәсілдері баяндалатын қолдау жоспарын жасауы мүмкін. Ерекше білім беру қажеттіліктері (ЕБҚ) бар және мүмкіндігі шектеулі балалар үшін бұл бұзылуға байланысты ерекше қажеттіліктерді түсінуді қамтиды. Бұл нұсқаулық арнайы білім беру қажеттіліктері мен шектеулі мүмкіндіктердің нақты санаттары шеңберіндегі оқушылардың қажеттіліктері туралы ақпараттан, сондай-ақ инклюзивті сыныпта баланы оқытуды қолдау стратегиясынан басталады
Ерекше білім беруге қажеттілігі (ЕБҚ) бар білім алушылардың жеке оқу траекториясын жоспарлау: кезеңдері, принциптері.Ерекше білім беру қажеттіліктерінің деңгейіне байланысты
ЕБҚ бар балаларға сараланған қолдауды қамтамасыз ету.
Кедергілер және оларды жою.
Қолдау, ынталандыру және түзету әлеуетіне ие білім беру және қоршаған орта ресурстары:
пәндік-кеңістіктік, ұйымдастырушылық-семантикалық, әлеуметтік-психологиялық.
Баланың шектеулерінің сипаты мен дәрежесін ескере отырып, білім беру ортасын ұйымдастыруға сараланған көзқарасты жүзеге асыру. Дидактикалық және оқу материалдарын балалардың ерекшеліктеріне іріктеу және бейімдеу.
Инклюзивті білім беру жағдайында психофизикалық даму ерекшеліктері бар балалармен түзету-педагогикалық жұмысты ұйымдастырудың жалпы принциптері. Мұғалім мен арнайы педагогтың (дефектологтың) өзара іс-қимылы. Инклюзивті білім беру практикасында сабақтарды (сабақтарды) өткізудің әдістемелік аспектілері. Бірлескен оқу процесін ұйымдастыру," ерекше " баланы сүйемелдеу
Ерекше білім беруге қажеттілігі (ЕБҚ) бар тұлғалар (балалар) - келесі себептерден тиісті деңгейде білім алуда тұрақты немесе уақытша қиындықтары бар тұлғалар (балалар):
- даму ерекшеліктерінен;
- мінез-құлық және эмоционалдық проблемалардан;
- қоршаған орта факторларынан (әлеуметтік, психологиялық, экономикалық, лингвистикалық, мәдени).
Педагогикадық қолдау ерекше шығармашылық ахуалды құру мен балаларға жағдайды таңдауды ұсынуды білдіреді. Бұндай жағдайлар оқушылардан білімді, икемділікті ғана емес, сондай-ақ рефлексия тәжірибесін, шешімді өздігінен қабылдауды, ерік пен мінезін байқатуды талап етеді Мектептегі ЕБҚ бар оқушылар үшін ұйымдастырылған қолдау көрсетуден күтілетін нәтиже ретінде мыналарды қарастырған жөн:
- оқушының мектепке, мұғалімдерге, сыныптастарға оң көзқарасын;
- оқушының жалпы білім беру, қысқартылған немесе жеке оқу бағдарламасы шеңберіндегі академиялық жетістігін;
- оқушының әлеуметтік бейімделуін (мектепте, үйде, қоғамдық орындарда қабылданған мінез-құлық нормаларын орындауы, оқушының әуес ісі, достары және т.б. болуы).
ЕБҚ бар баланың оқудағы жетістігі қолдаудың әрбір маманының онымен жүргізген жұмысының тиімділігімен ғана анықталмайды. Баланы оқыту мен тәрбиелеу үдерісіне қатысқан барлық ересектердің қызметінің үйлесімділігі; баланың мәселесін түсінудегі және оларды шешудегіынтымақтастық; практикадағы өзара түсіністік пен өзара әрекеттену де өте маңызды болады.
Бала дамуының ерекшеліктеріне, сондай-ақ ПМПК ұсынымдарына сәйкес ерекше қажеттіліктері бар оқушыларды қолдаудың бағыттылығы, қарқыны және ұзақтығы анықталады. Жалпы білім беру мектебі оқушыға оның қажеттілігіне сәйкес қолдау түрін ұсынуға міндетті.
Бұл қолдау қысқа мерзімді, орташа мерзімді немесе ұзақ мерзімді негізді болуы мүмкін..
Балалардың жеке даму траекториясын жобалау
Жеке оқу траекториясы педагогтің баланың өзін – өзі анықтауға, өзін – өзі жүзеге асыруға педагогикалық қолдау көрсетуі, оның субъект ретінде білімдік бағдарламаны таңдау, жасау және жүзеге асыруын қаматамасыз етуін мақсатты түрде жобайтын дифферециацияланған білімдік бағдарлама.
Жеке оқу траекториясы (ЖОТ) білім мекемесіндегі білім беру үдерісінің нақты жағдайын ескере отырып жеке оқу бағдарламасы мен жеке оқу жоспарын жүзеге асырудың уақытша реті.
Баланың жеке даму траекториясын әдістемелік жобалау және психологиялық қолдау
Жеке оқу траекториясының құрылымы келесі компоненттен тұрады:
мақсат құру;
мазмұндық (оқу бағдарламасының, тәрбиелік оқу іс әректінің мазмұныны таңдау және құрылымын дәлелдеу);
технологиялық (қолданатын педагогикалық әдіс технологияларын, жүйесін анықтау);
диагностикалық (диагоностикалық қолдау жүйесін анықтау);
ұйымдастырушылық педагогикалық (педагогикалық мақсатқа жету жолдары және жағдайы);
нәтижелік (күтілетін нәтижелер құрылады).
ЖОТ өзгермелі және туындаған білім міндеттерінің динамикасына байланысты болады.
ЖОТ білімдік қажеттіліктер, жеке қабілеттер және баланың мүмкіндіктері мен білім мазмұнының стандарты бойынша анықталады.
ЖОТ құруды қарастырудағы қажеттілік оның тұлғаның оқудағы қойылған мақсаттарға қол жеткізуде өзін толық жүзеге асрыуға, жетілдіруіне жағдай жасайтындығында. Жеке оқу траекториясы А.В. Хуторской жеке оқу траекториясын білім берудің әр кезеңіндегі әрбір білім алушының тұлғалық потенциалын жүзеге асырудың дербес жолы ретінде қарастырады. Балалардың бұл қабілеттерін анықтау, жүзеге асыру және дамыту олардың траектория бойынша білім алуында жүзеге асырылады. Н.Н. Суртаева жеке оқу траекториясын педагогтің ата – анамен өзара іс - әрекетіндегі бағыт беруші, ұйымдастырушы, кеңес беруші іс - әрекетті жүзеге асыра отырып әр білім алушының өз қабілетіне, мүмкіндіктеріне, қызығушылықтарына сәйкес өзінің білім мақсаттарын жүзеге асыру бойынша оқу іс - әрекетінің белгілі бір тізбегі ретінде қарастырады. Жеке оқу траекториясын құруды қарастырудағы қажеттілік оның тұлғаның оқудағы қойылған мақстаттарға қол жеткізуде өзін толық жүзеге асрыуға, жетілдіруіне жағдай жасайтындығында. С.А. Вдовина, Г.А. Климов, В.С. Мерлин бұл ұғымды әр баланың өз қызығушылығына, білімділігіне және педагогпен бірлесіп жасаған жұмыстарына қатысты оқу іс - әрекетінің үлгісі ретінде қарастырады. Бұдан оқытуды жекешелендіру және дифференциациялау идеясы туындайды.
Жеке оқу траекториясы
Жеке оқу жоспары
Жеке білімдік бағдарлама
Жеке білімдік маршрут
1. Жеке оқу жоспары – білім алушының типтік оқу жоспарының негізінде құрылған білім мекемесінің оқу жоспарынан меңгеру үшін таңдап алған оқу пәндерінің (курстарының) жиынтығы. 2. Жеке оқу бағдарламасы – оқушының қызығушылығы және білімдік сұраныс және білімдік мақсаттар мен нәтижелерді тіркеу негізінде құрылатын оқу іс – әрекетіның бағдарламасы. Жеке оқу жоспарын құрғаннан кейін жеке оқу бағдарламасы құрылады. 3. Жеке оқу маршруты – білім беру мекемесіндегі білім беру үдерісінің нақты жағдайларын ескере отырып жеке оқу бағдарламасын жүзеге асырудың уақытша реті. Жеке оқу маршруты баланың жеке оқу жоспары мен жеке оқу бағдарламасын жүзеге асырудағы нақты іс – әрекеттерді анықтайды.
Жеке оқу жоспары (балалардың білімдік сұраныстары, ыңғайы, тұлғалық қызығушылықтарын, танымдық мүмкіндіктерін есепке алады).
Жеке оқу бағдарламасы (білім алушылардың білімдік іс – әрекеттерінің түрлерін , білім нәтижесінің диагностикасының әдістерін және формасын, оқу мазмұнын игеру технологиясын, ұйымдастырушылық – педагогикалық жағдайларды есепке алады).
Жеке оқу маршруты (уақыт талаптарын, білім алушылардың сұраныстарын, олардың танымдық мүмкіндіктерін, білім беру мекемесінің білім беру үдерісінің нақты жағдайын есепке алады).
Балалардың жеке білім беру маршрутын құру келесі алгоритмге ие:
1.Оқушы өзінің қабілеттіліктері және қызығушылықтарына сәйкестігін психологиялық педагогикалық тестілеу және іс әрекет аймағы арқылы анықтау, мектеп психологының ұсынысына сүйене отырып қарастыру.
2. Ата аналарына сауалнама жүргізу және олардың балаларының жеке оқу маршрутын қалай көретіндігін анықтау.
3. Балалардың психологиялық педагогикалық тестілеуі мен ата аналардың сауалнама нәтижелерін, мектеп психологының ұсыныстарын сәйкестендіре отырып қарастыру.
4. Ата аналар мен балаларды қосымша білім беру шаралары жайлы ақпарат беру.
5. Оқушыларға әртүрлі бағыттар және тақырыптар бойынша өздерінің қосымша білім алу трактеориясын таңдауға мүмкіндік беру.
6. Білім берудегі жеке оқу маршрутының картасын құру
7. Оқушылардың жетістіктерін зерттеу үшін мониторинг жүргізу
