З. С. Советова Ғылыми зерттеу негіздері және академиялық жазылым
жүктеу/скачать 5,46 Mb. Pdf көрінісі
|
Академ
| 8.5 Сыни ойлау мен сыни жазылым
Жоғары оқу орнында оқитындар ескеретін маңызды жайттың бірі – сыни тұрғыда ойлана білу. Сыни тұрғыда ойлану кез келген тақырып жөніндегі тұжырымдарды, пікірлерді, ұстанымдарды талдау арқылы түсінуге бағытталған сұрақтардан тұрады. Нәтижесінде сыни мәнде қойылған сұрақтарға алынған жауаптар студенттің жоғары деңгейде ойлануына және белгілі бір нәтижеге жетуіне ықпал етеді. «Сынау» сөзі қазақ тілінде мінін табу, кемшілігін анықтап айтып беру деген мағынада қолданылады. Яғни жағымсыз мәнде қалыптасқан, бірақ қазіргі академиялық бағытта бұл сөз пікір айту, талдау, жан-жақты қарастыру сияқты мағынада кең таралған. Сонымен, «сынау» дегеніміз кемшілігін анықтау деген ұғымнан біршама кең мағынада қарастырылады. Ол академиялық бағытта қандай да бір мәліметті тауып, оның нақты екенін дәлелдеп, осы дәлел жөніндегі өзге пікірлерді анықтап, олармен келісетінін немесе келіспейтінін, дұрыс немесе бұрыс екенін түсіндіру, талдау мен синтез жасай отырып, қорытындыға келу мәнінде қолданылады. Сыни тұрғыда жазу дегеніміз – жоғарыда аталған сыни пікірдің берілу талаптарын сақтай отырып, автордың өз ойын, тұжырымын түсінікті етіп жеткізуі және ондағы дәлелдерді анық, жүйелі құрылыммен жаза білуі. Сыни тұрғыдағы эссе, ғылыми мақала және тағы басқа академиялық жазба жұмыстарын жазуға болады. Көптеген студенттер сыни жазу қиын деп санайды, себебі бұл көп еңбекті, уақытты, білімділікті және шығармашылық қабілетті талап етеді. Сыни ойлау қашан да оқылатын немесе жазылатын тақырып жөнінде терең ойлануға жетелейді. Көп жағдайда студенттер өзіне берілген материалдарды үстірт оқуға дағдыланған, бұл олардың өзіне қажетті мәліметті білдім немесе оқыдым деген ойын ғана қанағаттандырғанымен, ақпаратты толық түсінуге, жан-жақты талдауға жеткілікті болмайды. Үстірт оқу мен терең түсініп оқудың айырмашылықтарын 5-кестеден көруге болады. 5-кесте. Үстірт оқу мен терең түсініп оқудың айырмашылықтары Үстірт оқу Терең түсініп оқу Осы кезеңге дейінгі біліміне сүйене отырып, ақпаратты қайта есіне түсіреді. Әрбір мәліметті білу үшін емес, негізгі идеяны түсіну үшін оқиды. Емтиханнан өту үшін мәліметтерді есіне сақтайды. Емтиханды өзінің білім деңгейін бағалау деп қабылдайды. Емтихан талаптарына сәйкес сұрақ жауаптарын іздейді. Алдына қойған мақсатына жету үшін талпынады. Дәріс жазбалары, негізгі оқулықтар және тағы басқа сыни ойлауға жетелемейтін материалдармен ғана Тақырыпқа қатысы бар көптеген материалдарды қарастырады, оларды қолдану жөніндегі мәселені ойлайды. 98 шектеледі. Тақырыпқа деген қызығушылықтың болмауы, мүмкіндігінше жұмысты тез аяқтау, негізгі мақсат – баға алу. Тақырыпқа қатысты өз пікірін білдіреді, «мұның мағынасын қалай түсінуге болады?» және «мен оны қалай қолдана аламын?» деген сұрақтарға жауап береді. Ғылыми мәтінді сыни тұрғыда оқу тек қана оның мазмұнын түсіну үшін ғана емес, мәтіндегі ақпараттың қаншалықты құнды екенін бағалау мен оны өз еңбегінде дұрыс қолдана білу үшін қажет. Ақпараттарды қашан да жан-жақты сауалдар қою арқылы тексеру – сыни тұрғыда ойлаудың негізгі талабы. Сыни тұрғыда ойлаудың мынадай ерекшеліктері бар: - нақтылық: үнемі дәлелдер келтіру; - сенімсіздік: күмәнмен қарау. Не себепті бұл мәселені қозғады? Жұмыстың авторы осы арқылы нені түсіндірмекші? Бұған берілген дәлелдері қайда? Мұндай мәліметті қайдан алуға болады? - жүктеу/скачать 5,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|