Зерттеудің өзектілігі
жүктеу/скачать 188,55 Kb.
|
диплом Бекбосынова З тексер (1)
4. «Сабақ баспалдақтары» әдістемесі, авторы Н.В. Эльфимова. «Сабақ баспалдақтары» әдісі бойынша алынған нәтижелер оқушылардың бірінші орында (1-3 саты) математика (31,8%), қазақ тілі (45%), дене шынықтыру (45,4%) пәндерін қойғанын көрсетеді. Екінші орында (4-6 саты) балалар үшін маңыздылығы бойынша орыс тілі (25,9%), математика (18,5%), әдеби оқу және география (11,1%). «Сабақ баспалдақтары» бойынша үшінші орынды балалар (7-8 саты) дене шынықтыру (25,9%), география (18,5%), әдеби оқу (18,5%), қазақ тілі (18,5%) және математика (14,8%). Мәліметтер балалардың әртүрлі пәндерді, соның ішінде мектептегі үлгерімі бойынша жеңіл пәндерді: дене шынықтыру, жаратылыстану, сондай-ақ бірқатар негізгі пәндерді: математика, қазақ тілі, әдеби оқуды таңдайтынын көрсетеді. «Сабақ баспалдағы» әдістемесінің нәтижесі. Бақылау кезінде және барлық әдістерді жүзеге асыру кезінде алынған мәліметтерді жан-жақты талдау нәтижелері оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудың үш деңгейін белгілеуге мүмкіндік берді: Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекеттің ынталандырудың жоғары деңгейі (37%): инициативаның, дербестіктің, қызығушылық пен танымдық мәселелерді шешуге ұмтылудың көрінісімен сипатталады. Қиындықтар туындаған жағдайда балалар алаңдамайды, оларға қанағаттану, қуаныш пен жетістіктеріне мақтаныш әкелетін нәтижеге жетуде табандылық көрсетеді. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекеттің ынталандырудың орташа деңгейі (42%): олар тапсырманы қабылдауда және оны орындау жолын табуда дербестіктің үлкен дәрежесімен сипатталады. Тапсырманы шешуде қиындықтарды бастан кешірген балалар оларға деген эмоционалдық қатынасын жоғалтпайды, бірақ мұғалімге көмекке жүгінеді, оны орындау шарттарын түсіндіру үшін сұрақтар қояды және түсініктеме алып, тапсырманы соңына дейін орындайды, бұл баланың осы әрекетке деген қызығушылығы және мәселені шешу жолдарын іздеуге ұмтылу, бірақ ересек адаммен бірге. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекеттің ынталандырудың төмендігі (21%): оқушылар тапсырмаларды орындау барысында инициатива мен дербестік танытпайды, қиындықтар туындаған жағдайда оларға қызығушылықтарын жоғалтады және жағымсыз эмоцияларды көрсетеді (ренжіту, тітіркену), когнитивтік сұрақтарды қоймау; тапсырманы орындау шарттарын кезең-кезеңімен түсіндіру, сол немесе басқа дайын үлгіні пайдалану жолын көрсету және ересек адамның көмегі қажет. Біз ұсынған диагностикалық құралдарды мұғалімдері оқушылардың оқу танымдық іс-әрекеттің ынталандыру деңгейін анықтау және оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыру үшін пайдалана алады. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекеттің ынталандыру бойынша диагностикалаудан алынған нәтижелері олардың әрі қарай дамуы үшін жұмысты жоспарлауға және түзетуге мүмкіндік береді. Осылайша, оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетіндегі ынталандыру деңгейін зерттеу мақсатында эксперименталды зерттеу жүргізілді. Танымдық қызығушылық деңгейлерін анықтау үшін ұсынылған көрсеткіштер В.И. Лозова және Г.И. Щукина: оқуға деген көзқарасы, оқуға деген қызығушылығы, тапсырмаларды орындаудағы дербестік, оқытушыға қойылатын оқушылар сұрақтары, оқушылардың өз бастамасымен танымдық іс-әрекетке қатысуға ұмтылысы. Бақылау барысында және барлық әдістерді жүзеге асыру кезінде алынған мәліметтерді жан-жақты талдау нәтижелері кіші жастағы оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудың үш деңгейін белгілеуге мүмкіндік берді: жоғары (21%), орташа (42%), төмен. (37%). Диагностика сыныптағы балалардың көпшілігінің танымдық қызығушылықтарын дамыту үшін қосымша жұмыстарды қажет ететінін көрсетті. Оқушылардың оқу танымдық іс әрекетін диагностикалаудың алынған нәтижелері олардың әрі қарай дамуы үшін жұмысты жоспарлауға және түзетуге мүмкіндік береді. 3-кесте
Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін зерттеу нәтижелерінің жиынтық кестесі
Сонымен, сыныпта оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру деңгейі төмен 5 бала, орташа 13 бала және жоғары 9 бала бар екенін анықтадық. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру бойынша мұғалімге ұсыныстар Баланың оқу танымдық іс-әрекетіне тұрақты ынталандыру, жаңа білімді өз бетінше меңгеру қажеттілігі пән мұғалімдерінің алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетіне ынталандыру бойынша эмпирикалық зерттеуіміз сыныптағы балалардың көпшілігінің (63%) оқу танымдық іс-әрекетіне ынталандыру үшін қосымша жұмысты қажет ететінін көрсетті. Оқу танымдық іс-әрекетіне ынталандыру деңгейі төмен (21%) балалар ерекше назар аударуды қажет етеді, өйткені ынта мен оқудағы табыстылық мектептегі оқушылардың толық физиологиялық және интеллектуалдық дамуын, демек, мұғалімнің білім сапасын анықтайтын негізгі жұмыс параметрлер болып табылады. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетіне ынталандыру деңгейі төмен балалармен жұмыс жасауда мұғалімнің алдында тұрған бірінші кезектегі міндет – мектеп оқушыларының бойында оқудың тұрақты мотивтерін қалыптастыру, мектепке және оқу-тәрбие процесіне деген оң көзқарасты қалыптастыру. Дидактикалық принциптердің ішінде белсенділік принципі соңғы орында емес, оны тиімді жүзеге асыру кіші жастағы оқушылардың жетекші іс-әрекет – тәрбиелік іс-әрекетті ойдағыдай меңгеруі үшін үлкен мәнге ие. Зерттеу осы сыныптағы оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетіне ынталандыру бойынша жұмыстың негізгі бағыттарын анықтауға мүмкіндік берді: оқуға деген оң көзқарасын, оқуға деген қызығушылығын дамыту; тапсырмаларды орындаудағы дербестікті арттыру; оқушының оқытушыға бағытталған ынталандырушы сұрақтары; оқушылардың өз бастамасы бойынша іс-әрекетке қатысуға, өз көзқарасын білдіруге ұмтылуын дамыту. Зерттеу деректері негізінде мектеп оқу танымдық іс-әрекетіне ынталандыру бойынша мұғалімге ұсыныстар әзірленді. 1. Оқуға деген оң көзқарасты, оқуға қызығушылықты дамыту бойынша ұсыныстар. Оқу материалының мазмұны арқылы оқуға деген оң көзқарасты қалыптастыру кезінде келесі әдістерді қолдануға болады: мазмұнының жаңалығы; бұрыннан игерілген білімді жаңарту; адам өмірі үшін білімнің шұғыл практикалық қажеттілігі; білімнің мәдени-тарихи аспектісі; заманауи ғылыми жетістіктерді көрсету. Оқуды ұнатпайтын, оқу іс-әрекетінде сәттілікке сенбейтін балалардың оқуға деген оң көзқарасын қалыптастыру үшін оқуда сәттілік жағдайын жасау әдістемесін қолдануға болады. Бұл оқушылардың оқытуда жақсы нәтижелерге қол жеткізген жағдаяттар тізбегін құру, бұл өз қабілеттеріне және оқу процесінің жеңілдігіне деген сенімділік сезімін тудырады: күрделілігі жоғарылайтын тапсырмалардың бір емес, аздаған санын таңдау (бұл екі жақты тапсырмалар: біріншісі оқушыларға қолжетімді және оны келесі, күрделірек тапсырманы шешуге негіз дайындайды); күрделілігі бірдей оқу тапсырмаларын орындауға көмектесу (оқушылардың аналогтық мысалдары бар жеке карточкаларды, жауап беру үшін тірек диаграммасын алды). Білімі жоқ немесе сәйкес келмейтін балалардың оқуға деген ынтасын арттыру үшін жеке үй тапсырмасын қолдануға болады: өз қалауы бойынша тапсырмалар (бірнеше тапсырмалардың ішінен балалар өздеріне көбірек ұнағанын, қызықтысын таңдады); ойын-сауық түріндегі тапсырмалар: ойындар, ребустар, жұмбақтар; тапсырма-сұраныс (ерекше фактілердің, эксперименттердің мысалдарын алу,тақырыптар бойынша қызықты материалды алу). Оқушыларға орындалатын тапсырмалар ұсынылса, сабақта қызығушылықпен жұмыс істейді. Өйткені, оқуға деген құлшынысының жоқтығының бір себебі – сыныптағы оқушыға әлі де үлгере алмайтын тапсырмаларды орындауға берілгендігі. Ол үшін әр түрлі әдістерді, жұмыс формалары мен түрлерін пайдалана отырып, кез келген сабақтың барлық кезеңдерінде оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандырып, оқу процесіне қызығушылықты арттыру қажет. Оларға балаларға дифференциалды көзқарас, әртүрлі дидактикалық, үлестірмелі материал, иллюстрациялық материал, сабақтағы жеке жұмыс, техникалық оқу құралдары және т.б. Мектеп оқушыларының әр сабақта жаңалық ашу қуанышын сезінуі, олардың оқу танымдық ынтасын дамытып, өз күшіне деген сенімін арттыру өте маңызды. Сабақта стандартты емес жағдаяттарды құру да оқу материалына деген оқу танымдық қызығушылық пен зейінді дамытуды ынталандырады, мектеп оқушыларының белсенділігін арттырады және олардың шаршауын басады. Кейбір тапсырмаларға мысалдар келтірейік. Тәжірибеде мұғалімдер сабақ-сайыс, сабақ-ертегі, сабақ-ойын, сабақ-саяхат сияқты стандартты емес сабақ түрлерін жиі қолданады. Бұл сабақтардың барлығының өзіндік ерекшеліктері бар, бірақ олардың әрқайсысы ізгі ниет атмосферасын құруға мүмкіндік береді, құлшынысты, қызығушылықтың оянуына ықпал етеді, бұл оқушылардың білімді меңгеру процесін жеңілдетуге көмектеседі. Осы әдістер мен тәсілдердің барлығын біле және қолдана отырып, біз мектепте оқу танымдық іс әрекетті ынталандырудың айтарлықтай артуына қол жеткізе алатына көз жеткіздік. Әртүрлі тиімді әдіс-тәсілдер балалардың қызығушылығы мен нәтижеге ғана емес, оқу-тәрбие процесінің өзіне, мұғалімге деген оң көзқарасының пайда болуына ықпал етеді, қиындықтарды жеңуде өз-өзіне деген сенімділікті арттыруға көмектеседі. Тапсырмаларды орындауда дербестікті арттыру бойынша ұсыныстар. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыруын ұйымдастыру арқылы оқушылардың дербестігін арттыруда келесі жайттарды бөліп көрсетуге болады: өзіндік жұмыстың алуан түрлі формаларын қолдану, өйткені олардың айналымы оқушылардың танымдық ынтасын белсендіреді; таңқаларлық, қиындықтар болуы керек есептерді енгізу, оларды шешу жолдарын іздеу, бұл да оқушылардың белсенділігі мен дербестігін ынталандырады; оқушының эмоционалды-ерікті және интеллектуалдық психикалық процестерін белсендіретін шығармашылық жұмыстарды пайдалану; білімді қолдану арқылы белсенділікті қалыптастыратын практикалық жұмыстарды қолдану. Қиындыққа төтеп бере алмайтын тәуелсіздігі төмен балалар үшін мыналарды қолданған жөн: алгоритмі бар тапсырмалар; жауап жоспары бар тапсырмалар; дайындық жаттығулары бар тапсырмалар; нұсқаулары бар тапсырмалар. Тәуелсіздіктің дамуында қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар мектеп оқушыларының оқу әрекетіне танымдық ынтасын арттыру құралы ретінде тиімді әсер ете алады. Пән бойынша презентация жасау, жаратылыстану-зерттеу жобалары, медиа эсселер, әр түрлі тест түрлері, анимациялар мен бейнероликтер жасау, шығармашылық жобалар жасау т.б өзіндік жұмыс түрлері оқушылардың оқу іс-әрекетінде оқу танымдық ынталандыру үдерісіне ықпал етеді. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар оқушылардың ақпаратты өз бетінше алу, талдау, ұсыну және басқаларға беруге болатын қызықты әлеммен таныстырады, бұл технологиялар оқушылардың оқу әрекетіне танымдық ынтасын айтарлықтай арттырады. АКТ-ны оқу үдерісіне енгізу мұғалімнің оқушыларды оқытуда әртүрлі электронды құралдарды пайдалану мүмкіндіктерін кеңейтеді. В.Ф. Ефимов көзқарасы бойынша оқу танымдық іс-әрекетті ынталандыру үшін: Сабақта бөлек иллюстрациялық мультимедиялық материалды қолдану: анимациялар, бейнероликтер, слайд-шоулар, жаңа білімді енгізу кезеңінде эксперименттер демонстрациялары. Анықтамалық материалды пайдалану: сөздіктер, ғалымдардың өмірбаяндары, интерактивті карталар мен кестелер – жаңа материалды енгізу және бекіту кезеңдерінде қажетті ақпаратты іздеу кезінде мектеп оқушыларының шығармашылық тапсырмаларын орындау үшін. Жаңа материалды бекіту кезеңінде интерактивті тапсырмаларды қолдану, бақылау және өзіндік жұмыстарды дайындау үшін оқу сабақтарында оқушының үй тапсырмасына арналған. Түрлі мультимедиялық курс материалдары негізінде презентациялар жасаңыз және оларды сабақта интерактивті түрде қолданыңыз. Оқушылардың рефлексиялық қабілеттерін қалыптастыру және жаттықтыру және олардың өзін-өзі бағалау дағдыларын дамыту үшін электронды оқу құралының жеке бетінде кесте түрінде жазылған тапсырмалардың нәтижелерін пайдалану. Компьютерді пайдаланбай орындалатын бақылау және өзіндік жұмыстарды құрастыруға арналған электрондық нұсқаулықта бар тапсырмалар негізінде әрбір оқушыларға тапсырмаларды құрастыру және басып шығару. Көрнекі және иллюстрациялық сабақ материалын жасау үшін электрондық нұсқаулықтың кез келген фрагментін пайдаланыңыз, оны басып шығарыңыз. АКТ-ны қолдану оқушылардың қиялын дамытуға ықпал етеді, олардың қиялын, шығармашылыққа деген құштарлығын оятады. Балаларда алған әсерлерін, эмоцияларын сөзбен, суретпен жеткізу қажеттілігі туындайды. Балалар шын жүректен, тікелей өз ойларын айтады, өз ойларымен бөліскісі келеді, «негізсіз», стандартты емес жауаптар береді. АКТ-ны қолданатын сабақтардың құндылығы осында. Оқушылардың оқытушыға бағытталған сұрақтарын ынталандыру бойынша ұсыныстар. Кез келген ақыл-ой әрекеті сұрақтан, таңданудан басталады. Таңдану ой тудыратындықтан, баланың бойында сұрақ тудыруға, затты ондағы кенеттен ашылған бейтаныс жағына таң қалатындай етіп көрсетуге тырысу керек. Оқушы мәселе оның қызығушылықтарына сәйкес келе ме деген сұрақты тұжырымдайды, өйткені балалар өздерінің қызығушылықтары бағытталған күрделі мәселелер саласындағы ақпараттың жетіспеушілігін толтыру қажеттілігін сезінеді. Сонымен қатар, алғашқы когнитивтік сұрақтардың туу шарты ортақ мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсынатын балалар арасындағы дау болып табылады. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді, сондай-ақ бақылау деректерін талдау сабақта жұмысты ұйымдастырудың келесі үлгісін жасауға мүмкіндік берді: - мұғалімнің балаларға деген оң көзқарасына, олардың танымдық сұрақтарын қоюына, олардың белсенділігіне, мұғалімге бағытталған әрекеттеріне (күмәндер, қарсылықтар, қиындықтар белгілері, көмек сұрау) бағасын бекіту негізінде іскерлік конфиденциалды қарым-қатынас атмосферасын құру; - балаларды туындайтын қиындықтарды жеңуге ынталандыратын проблемалық жағдаяттарды құру негізінде оқу материалын ұсыну, сонымен қатар танымдық сұрақтардың көмегімен тапсырмаларды шешу үшін оқушылардың жаңа ақпаратты өз бетінше алу қабілетін дамытатын тапсырмаларды пайдалану; - әр сабақта оқушылардың тек мұғаліммен ғана емес, сонымен қатар құрдастарымен де ынтымақтастығын ұйымдастыру, бұл оқушылардың танымдық бастамасын табысты дамытудың негізгі шарты болып табылады, өйткені орындау кезінде өз біліміне, іскерліктеріне және дағдыларына сүйенеді, тапсырманы бірге орындағанда, балалар ойлауға, ой қорытуға, оқу процесінде өз бетінше жаңа білімді меңгеруге үйренеді. Балаларды сұрақтарды дұрыс қоюға, яғни дұрыс, нақты тұжырымдап, жеткілікті түрде анық айтуға үйрету үшін «Затты тап» ойынын ойнауға болады. Ойын мұғалімнің зат туралы ойлануынан тұрады, ал балалар сұрақ қойып, заттың атын атамай, мұғалімнің не ойлағанын болжайды. Содан кейін көшбасшының рөлі тақырыпты болжаған адамға берілді. Бұл балаларға сұрақ қоюға үйрету үшін оларға келесі тапсырмаларды да беруге болады: зерттелетін ережеге мүмкіндігінше көп сұрақтар қою; өтілген тақырып бойынша сыныпқа мүмкіндігінше көп сұрақтар жазу. Оқушының мұғалімге жолдаған сұрақтары түсініксіз нәрсені түсінуге, оны қызықтыратын тақырыпқа тереңірек енуге деген ұмтылысты білдіреді. Өз бетінше қойылған сұрақ ізденісті, түпкі себебін табуға белсенді ұмтылысты білдіреді. Демек, кез келген тәуелсіз сұрақ қазірдің өзінде танымдық қызығушылық пен бастаманың пайда болуының көрсеткіші болып табылады. Оқушылардың өз бастамасы бойынша іс-әрекетке қатысуға, өз көзқарасын білдіруге ұмтылуын дамыту. Оқуда ынталандырудың маңызды көрсеткіші – оқушылардың өз бастамасы бойынша іс-әрекетке қатысуға, сабақта көтерілген мәселелерді талқылауға, өз көзқарасын білдіруге ұмтылысы. Мұнда оқу-тәрбие процесіне қатысушылар арасындағы қарым-қатынас ерекшеліктері маңызды рөл атқарады, олар мейірімді, сенімді қарым-қатынастармен ынтасы мен белсенділігін дамытуға ықпал етеді. Бұл қатынастардың ерекшеліктерін келтіреміз: оқушылардың іс-әрекетінің эмоционалдық тонусы; мұғалім тарапынан мектеп оқушыларының интеллектуалдық көңіл-күйі; пікірталастағы жоғары эмоционалдылық; мұғалімнің өзінің эмоционалдылығы; іс-әрекетке бірлескен құштарлық; сабақтағы іскерлік, жігерлі стиль; педагогикалық оптимизм, оқушының танымдық қабілетіне сену; өзара қолдау, мадақтау. Мұғалімнің міндеті – әрбір оқушының өзін-өзі бекітуге, проблемалық сұраққа жауап алудың өзіндік жолдарын іздестіруге және табуға көмектесу. Балалармен жұмыстың барлығы мейірімді, көңілді сынып микроклиматында өтуі керек. Оушыларды оқуға баулудың сыртқы құралдарының: ойындардың, көрнекі құралдардың, ойын-сауықтардың әсерін ескеру, оқушылардың жұмысын үнемі тексеріп, бағалау қажет. Сабақта ойын тәсілдерін қолдану оқу танымдық іс әрекетті ынталандырудыі маңызды құралы болып табылады. Көбінесе мұндай сабақтардың нәтижесінде үлгерімі төмен оқушылардың қызығушылықтары артып, жақсы оқи бастайды, оларда өз көзқарасын білдіру қажеттілігі туындайды, бұл бастауыш сыныптарда өте маңызды. Көптеген балалар үлкен қабілет, бастама, тапқырлық көрсетеді. Ойын технологиялары оқу үрдісінде маңызды рөл атқарады, есте сақтауды жаттықтырады, жаңа дағдылар мен дағдыларды меңгеруге көмектеседі, ақыл-ой әрекетін ынталандыру, ойлауын дамыту. Ойын элементтерімен қаныққан сабақтар, ойын жағдаяттарын қамтитын жарыстар оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыруға айтарлықтай ықпал етеді. Ойын барысында оқушы танымдық әрекеттің субъектісі ретінде әрекет етеді, ол өз бетінше өзіне міндеттер қойып, оны шешеді. Түрлі ойын түрлерін меңгере отырып, оқушының белсенділігі артады, мақсатты дамиды. Оқытуда ғылыми, көркем және ғылыми-көпшілік әдебиеттерді пайдалану, осы кітаптардың мазмұны туралы әңгімелесу және оларды талдау оқушылардың танымын ынталандырудың өте маңызды көзі болып табылады. Сынып сағаттарын өткізу, сөзжұмбақтар мен кестелер жасау, қызықты адамдармен кездесулер өткізу, альбомдар жүргізу, шағын спектакльдер, экскурсиялар және т.б. Танымал ғылыми-фантастика – әр түрлі ғылым салаларындағы ақпаратты оқырмандардың, соның ішінде мектеп оқушыларының кең ауқымына жеткізуге арналған әдеби шығарманың ерекше түрі. Бұл әдебиеттің ең маңызды принциптері – қолжетімділік пен түсініктілік. Ол баланы тәрбиелейді, оның қызығушылықтары мен хоббилерін дамытуға көмектеседі. Мұндай жан-жақты жұмыс мектеп оқушыларының оқу танымдық іс әрекетін ынталандырып, бекітуге жағдай жасайды. Сонымен, оқушылардың оқу танымдық қызығушылығын дамыту және ынталандыру, олардың іс-әрекеттің әртүрлі түрлеріндегі белсенділігі оқушылардың оқу қызметін табысты меңгеруінің қажетті шарты болып табылады. Сабақта дұрыс ұйымдастырылған жұмыс балалардың танымдық қызығушылығының біртіндеп дамып, күшеюіне ықпал етеді. Мұғалім шеберлігінің танымдық қызығушылығына әсері де сөзсіз. Оқушылардың сезінуі өте маңызды. Әр сабақта жаңалық ашу қуанышы, осылайша олардың танымдық ынтасы дамып, өз күштеріне деген сенімдері қалыптасады. ҚОРЫТЫНДЫ Адам қызметінің құрылымын әртүрлі зерттеулер ондағы ынталандырушы компоненттің қажеттілігін үнемі атап өтеді. Кез келген іс-әрекет анағұрлым тиімді және сапалы нәтиже береді, егер адамда күшті, жарқын, терең ынталандырулар болса, олар белсенді әрекет етуге, күш-жігерін толығымен арнауға, болмай қоймайтын қиындықтарды, келеңсіз жағдайларды,басқа да жағдайларды табанды түрде жеңуге ұмтылады және көздеген мақсатқа жету. Мұның бәрі оқу әрекетіне тікелей байланысты, егер оқушылардың оқу іс-әрекетіне деген көзқарасы оң болса, олардың танымдық қызығушылықтары болса, білім, білік, дағдыларды меңгеруге деген қажеттілік болса, оларда парыз, жауапкершілік және оқытудың басқа мотивтері. Көптеген мұғалімдер, көбіне өздері түсінбей, бала мектепке келгеннен кейін мұғалімнің айтқанының бәрін орындауы керек деген пікірден шығады. Ең алдымен теріс мотивацияға сүйенетін мұндай мұғалімдер де бар. Мұндай жағдайларда оқушылардың белсенділігін әр түрлі келеңсіздіктерден аулақ болуға ұмтылу: мұғалімнің немесе ата-ананың жазалауы, нашар баға және т.б. Мектепке барған алғашқы күнінде-ақ оқушы өзін бұрынғыдай ұстай алмайтынын сирек емес: ол қалаған кезде тұра алмайды; ол артта отырған оқушыға бұрыла алмайсыз; ол мұны қашан жасағыңыз келетінін сұрай алмайды және т.б. Мұндай жағдайларда оқушыда бірте-бірте мектептен қорқу, мұғалімнен қорқу пайда болады. Бұл қиындықтың белгісі. Мұндай жағдайларда тіпті ересек адам ұзақ уақыт жұмыс істей алмайды. Ынталандыруды психологиялық-педагогикалық зерттеу және оны қалыптастыру студенттің интегралды тұлғасының мотивациялық сферасын қалыптастырудың бір процесінің екі жағы болып табылады. Мұғалімнің өзі оқушыны нақты өмір жағдайында ұзақ уақыт бақылау, оқушылардың қайталанатын пайымдаулары мен іс-әрекеттерін талдау арқылы оқушының өзін ынталандыру процесін зерттеп, қалыптастыра алады, соның арқасында мұғалім жеткілікті сенімді қорытындылар жасай алады, қалыптасу жолдарын айқындап, конспектілей алады және түзете алады. Мектепте оқу үрдісін өзгерту қажеттілігінде, оқушыларды білім, білік және дағдымен қаруландыруға ғана емес, сонымен қатар олардың танымдық әрекетке психологиялық дайындығына, оқуға деген қажеттілікті тәрбиелеуге, олардың білімге деген қызығушылығын қалыптастыруға бағытталған. тәуелсіздік. Оқыту үрдісін өзгерту – мектеп оқушыларының өз бетінше танымдық әрекетке жеке қатынасын қалыптастыруға бағытталған әртүрлі ынталандырушы әсерлерді қолдануды көздейтін жаңа педагогикалық оқыту технологиясын құру. Бұл зерттеу жұмыста мектеп оқушыларының оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру мәселесі қарастырылады. Теориялық әдебиеттерді талдау және тәжірибелік зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, біз келесі қорытындыларды жасай аламыз: Оқушыларының оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру оқудың маңызды мотивтерінің бірі, тұлғаның тұрақты қасиеті және оқудың тиімді құралы ретінде қарастыруға болады. Оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру кезең-кезеңімен жүреді. Ғалымдар оның қалыптасуының келесі кезеңдерін ажыратады: қызығу, білуге құштарлық, танымдық қызығушылық, теориялық қызығушылық. Мұғалімдер оқу танымдық іс-әрекетін ынталандырудың әртүрлі кезеңдерінің ерекшеліктерін, белгілерін білуі, мектеп оқушыларының бойында кез келген іс-әрекет түріне деген қызығушылықтың шамалы ұшқынын байқап, оны жандыру және оны шынайы қызығушылыққа айналдыру үшін барлық жағдайды жасауы керек. ғылымда, білімде. Оқушының мектепте білім алу кезеңіне сәйкес келетін даму кезеңі. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру оқудың маңызды факторы болып табылады және сонымен бірге жеке тұлғаны қалыптастырудың маңызды факторы болып табылады. Педагогика ғылымы бүгінде мемлекеттік білім беру стандартын енгізумен үлкен мүмкіндіктерге ие, оларды практикалық жұмыста пайдалану оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандырудың мақсатына табысты жетуге көмектеседі. Мектепте оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру, дамыту және белсендіру міндеттерін шешу үшін оқушылар арасында оқытылатын құбылыстарға белсенді қызығушылық жағдайын үнемі қалыптастыру, жеке тұлғаның ажырамас қасиеті ретінде танымдық ынталандыруды мақсатты түрде қалыптастыру қажет. Танымдық ынталандыру оқу процесінде іс-әрекеттің пәндік мазмұны мен білім беру процесіне қатысушылар арасында пайда болатын қарым-қатынастар арқылы дамиды. Мектепте тиімді оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудағы мұғалімнің басты міндеті – танымдық ынталандыру және танымдық қажеттіліктерді қалыптастыруға көмектесетін қызықты сәттерді, жаңашылдық пен оқытылатын материалдың элементтерін енгізу. Оқу процесінде белсенділік типті технологияларды қолдануды талап етеді. Әдебиеттерді талдау және мұғалімдердің практикалық тәжірибесі негізінде мектепте қолданылатын танымдық қызығушылықты ынталандырудың келесі технологияларын анықтауға болады: жобалау және зерттеу технологиясы, ойын технологиялары, интеграциялық технология (біріктірілген сабақ), проблемалық оқыту технологиясы, ақпараттық компьютерлік технология. Оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру диагностикасы деп танымдық қызығушылықтың бастапқы деңгейін анықтауға, сонымен қатар оның оқу процесінде дамуын анықтауға мүмкіндік беретін әртүрлі әдістердің жиынтығы түсініледі. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау әр түрлі зерттеушілер (Б.Г. Ананьев, Л.С. Выготский, Л.С.Славина, Г.И. Щукина, т.б.) танымдық іс-әрекетін ынталандыру дың критерийлері мен көрсеткіштерін жасағанын көрсетеді. Г.И. Щукина зерттеулерінің негізінде, бізге танымдық ынталандырудың үш деңгейін бөліп көрсету орынды сияқты. Танымдық қызығушылық деңгейлерін анықтау үшін біз келесі әдістер кешенін анықтадық: оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыруды зерттеу мақсатында сыныптағы оқушылардың мінез-құлқын бақылау, «Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекеті ынталандыру әдістемесі» әдісі А.Горчинская, Н.Лусканованың «Мектеп оқушыларының оқу танымдық іс-әрекетіндегі ынталандыру бейімділіктері деңгейін бағалау», Н.В. Эльфимова. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыруын зерттеу мақсатында эксперименталды зерттеу жүргізілді. Бақылау кезінде және барлық әдістерді жүзеге асыру кезінде алынған мәліметтерді жан-жақты талдау нәтижелері кіші жастағы оқушылардың танымдық ынталандырудың үш деңгейін белгілеуге мүмкіндік берді: жоғары (21%), орташа (42%), төмен. (37%). Диагностика сыныптағы балалардың көпшілігінің танымдық ынталандыруды дамыту үшін қосымша жұмыстарды қажет ететінін көрсетті. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыруда диагностикалаудың алынған нәтижелері олардың әрі қарай дамуы үшін жұмысты жоспарлауға және түзетуге мүмкіндік береді. Оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыруын диагностикалаудың алынған нәтижелері оларды одан әрі дамыту бойынша жұмысты жоспарлауға және түзетуге және танымдық ынтасының дамуының төмен, орташа және жоғары деңгейі бар балалармен жұмыс істеу бойынша ұсыныстар әзірлеуге мүмкіндік берді. Оқушылардың танымдық қызығушылығын дамыту және ынталандыру, олардың әртүрлі іс-әрекет түрлеріндегі белсенділігі кіші жастағы оқушылардың оқу әрекетін табысты меңгеруінің қажетті шарты болып табылады. Сабақта дұрыс ұйымдастырылған жұмыс балалардың танымдық ынтасы біртіндеп дамып, күшеюіне ықпал етеді. Мектеп оқушыларының әр сабақта жаңалық ашу қуанышын сезінуі, олардың танымдық қызығушылығын дамытып, өз күшіне деген сенімін арттыру өте маңызды. Осылайша, жұмыстың мақсаты орындалады, алға қойылған міндеттер шешіледі. Бұл зерттеу оқушылардың танымдық қызығушылығын дамыту мәселесінің түпкілікті шешімі бола алмайды. Алынған нәтижелердің практикалық маңыздылығы оларды мектеп мұғалімдерінің іс-әрекетінде оқушылардың оқу танымдық іс-әрекетін ынталандыру жұмыстарын ұйымдастыруда пайдалануға болатынында. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 А. И. Кобзев. Конфуций // Новая философская энциклопедия : в 4 т. / пред. науч.-ред. совета В. С. Стёпин. — 2-е изд., испр. и доп. — М. : Мысль, 2010. — 2816 с. Коменский Ян Амос: Учитель учителей («Материнская школа», «Великая дидактика» и др. произв. с сокращ.). М.: Карапуз, 2009, 288 с. Абрамов В. Я. Песталоцци: Его жизнь и педагогическая деятельность. — СПб.: Типолитография и фототипия В. И. Штейна, 1893 Букер И. Свобода и фантазии Жан-Жака Руссо. // Правда.ру, 28.06.2012. Коджаспирова Г. М. История образования и педагогической мысли: таблицы, схемы, опорные конспекты.- М., 2003.- С.93 Овчинников Д. Юность не любит ходить на помочах. Педагог Константин Ушинский - императрице Марии Александровне: Как воспитать из подростка достойного сына Отечества // Журнал "Родина". – 2021. - № 1. – С. 10-15 Бердібаева С.Қ. Б 45 Тұлға психологиясы: оқу құралы. – Өңд., толықт. 2-басылым / С.Қ. Бердібаева. – Алматы, 2016. – 154 б.ISBN 978-601-04-1722-9 Электронды ресурс: Абай Құнанбаевтың педагогикалық көзқарасы. Мұрағатталған 26 ақпанның 2011 жылы Электронды ресурс: Ұлттың ұлы ұстазы Ыбырай Алтынсарин, https://sputnik.kz/20201129/Ybyray-Altynsarin-derekter-15609706.html Мағжан Жұмабаевтың, Ахмет Байтұрсынұлының және Жүсіпбек Аймауытұлының творчестволық мұрасын зерттеу жөніндегі комиссияның қорытындысы. “Социалистік Қазақстан” газеті, 1988, №298; Елеукенов Ш., Мағжан, А., Дистервег Адольф. «О природосообразности и культуросообразности в обучении» по публикации в журнале «Народное образование», 1998, №7 Серова А. А. К. Д. Ушинский о роли русского языка в воспитании человека // Электронный журнал «Знание. Понимание. Умение». — 2009. — № 2 - Педагогика. Психология. Электронды ресурс: Педагогикалық жобалаудың тарихи-мәдени даму негізі. https://helpiks.org/8-33449.html Савина Ф.К. Формирование познавательных интересов учащихся в условиях реформы школы: Учеб. пособие к спецкурсу. — Волгоград: ВГПИ им. А.С. Серафимовича, 1989. — 67с. Бобылева, О. В. Теория проблемно-развивающего обучения М. И. Махмутова / О. В. Бобылева, В. В. Чаркова. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2020. — № 12 (302). — С. 257-259. Электронды ресурс: ПЕДАГОГИКА ВЫСШЕЙ ШКОЛЫ. НОВЫЙ КУРС http://window.edu.ru/catalog/pdf2txt/025/24025/6535?p_page=26 Радзиховский, Л. А.. (1979). Анализ творчества Л. С. Выготского советскими психологами // Вопросы психологии. — 1979. — № 6. — С. 58-67. Батышев, Александр Сергеевич. Практическая педагогика для начинающего преподавателя / А.С. Батышев. - М. : Проф. образование, 2003 (ППП Тип. Наука). - 198, [1] с. : ил., табл.; 24 см.; ISBN 5-85449-125-7 (в пер.) Астапов В.М. Коррекционная педагогика с основами нейро- и патопсихологии / Москва: Пер Сэ, 2006. — 176 с. — ISBN 5-98549-017 Журнал «Педагогика». Б.П.Есипов и И.Т.Огородников. Дидактика и методика проведения урока / Педагогика © Copyright 2021 Кореневский Е. И. Основатель журнала «Родной язык в школе» А. М. Лебедев // Русский язык в школе. — 1964. — № 4. С. 96-98. Хрестоматия по возрастной и педагогической психологии. Работы советских психологов периода 1946-1980 гг. / Под ред. И.И. Ильясова, В.Я. Ляудис. – М., 1981. – 93-97. Педагогика, психология, общество: актуальные вопросы:материалы Всерос. науч.-практ. конф. с междунар. Участием (Чебоксары, 29 февраля 2020 г.). – Чебоксары: ИД «Среда»,2019. – 288 с. Электронды ресурс: Я.А Коменскийдің педагогикалық теориясы https://stud.baribar.kz/11719/ya-a-komenskiydinh-pedagogikalyq-teoriyasy/ Салпынова Қ. Танымдық қызығуды дамыту. Қазақстан мектебі. № 4, 2007. 42-43б. З. Ахметов «Абайтану және ғылыми зерттеу әдәстәсілдері» Алматы 2000ж. Н. Керімбаев «Жасымда ғылым бар деп ескермедім» Алматы 2002ж. Электронды ресурс: А.Байтұрсыновтың педагогикалық көзқарасы мен қызметі https://kazaksha.info/ Электронды ресурс:Заманауи педагогика және А.Байтұрсынов https://kznews.kz/qazaqsha-referattar/a-bajtursynovtyn-pedagogikalyq-kozqarasy-men-qyzmeti/ Электронды ресурс: М. Жұмабаевтың педагогикалық көзқарастағы ұлттық тәлім тәрбиесі, https://bilimainasy.kz/ Кулмьппева Н.А. Жоғары оқу орын студенттерінің оқу - танымдық іс - әрекеті табыстылығын қалыптастырудың педагогикалық шарттары // педагогика ғыл.канд. ғылыми дәрежесін алу үшін дай.дисс.авторефераты. - Алматы, 2010. Балаева М.Қ. Студенттердің психологиялық білім мен дағдыларды игеруі және танымдық іс - әрекет // Қаз¥У хабаршысы. Психология жэне социология сериасы. - 2010. - № 3. - 29 - 36 бб. Оқыту процесіндегі танымдық іс-әрекетті этнопсихологиялық және психологиялық-педагогикалық зерттеу (Жақыпов С.М., Агеев В.В., Ахтаева Н.С., Абишева Ж.А., Қалымбетова Э.К., Көмекбаева Л.К., Жұбаназарова Н.С.) Рысбаев Е, Ильясов С. Танымдық белсенділікті дамыту — өзекті мәселе. Қазақсатан мектебі. № 2. 2007. 66-67б. Салпынова Қ. Танымдық қызығуды дамыту. Қазақстан мектебі. № 4, 2007. 42-43б. Щукина Г. И. Активизация познавательной деятельности учащихся в учебном процессе. М., 1989. Абуханова А. Танымдық белсенділікті қалыптастырудың педагогикалық ерекшеліктері. Қазақстан мектебі. № 2, 2007. 44-45б. Литранович Ж.Т., Землянова В.Д. Развитее познавательной активности и творческих способностей учащихся в контексте современных образовательных технологий//Педагогический альманах, 2002, № 1. Развитие познавательной активности как необходимого средства повышения качества образования // Теория и практика инновационного менеджмента: отечественный и зарубежный опыт. – Караганда, 2013. Мотивация и мотивы. – СПб. Психология преступления и наказания М. И. Еникеев, Юрий Антонян, В. Е. Эминов 1996. - 631 с. - ISBN 5-7357-0062-6 Менчинская, Н.А. обучения, воспитания и психического развития ребенка : избранные психологические труды / Н.А. Менчинская. – Воронеж : Институт практической психологии ; Москва : Издательcтво НПО 'МОДЭК', 1998. – 448 с. – (Психологи Отечества : избранные психологические труды : в 70-ти томах) . – 23,52 усл. печ. л. – ISBN 5-89112-028-3 . – ISBN 5-89395-068-2. Башмаков, М. И. Научное и практическое обеспечение национальной образовательной инициативы «Наша новая школа» в педагогическом образовании / М. И. Башмаков, М. А. Горяев, Л. И. Лебедева. – СПб.: ИПО, 2011. – С. 104-108 Каспаржак, А. Г. Российское школьное образование: взгляд со стороны / А. Г. Каспаржак, К. Н. Поливанова, Г. А. Цукерман, К. Г. Митрофанов, О. В. Соколова. // Вопросы образования. - 2014. - №1. - С. 190 – 231. Щукина Г. И. Активизация познавательной деятельности учащихся в учебном процессе. М., 1989. Кулагина.И.А.Возрастная психология:Развитие ребенка от рождения до 17 лет. – М., 1998 Активизация познавательной деятельности учащихся в учебном процессе: Учебное пособие для студентов. М.: Просвещение, 1999. Щукина, Г. И. Педагогические проблемы формирования познавательного интереса учащихся. - М.: Педагогика, 2015. - 208 с. Ефимов, В. Ф. Использование информационно-коммуникативных технологий в начальном образовании школьников // Начальная школа. - 2017. - №2. - С.38-41. Методы и приемы стимулирования познавательного интереса [Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: https://infourok.ru/metodi-stimulirovaniya- Определение «Дидактика» [Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: https://fpptraining.fandom.com/ru/wiki/%D0%94%D0%B8% Определение «Мультимедиа» [Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: https://www.sites.google.com/site/multitehnologii/fyvfvafa Определение «познавательный интерес в литературе»[Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: http://www.edufacts.ru/lefabs-156- Определение «познавательный интерес» [Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: https://poisk-ru.ru/s19363t20.html Определение «познавательный интерес» [Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: https://studbooks.net/1280953/pedagogika/teoretiche Особенности развития познавательного интереса младших школьников [Электронный ресурс] доступ свободный строка доступа: https://www.eduherald.ru/ru/article/view?id=19337 жүктеу/скачать 188,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|