1-дәріс. Генетика тұқымқуалаушылық және өзгергіштік ғылымы

Тәжірибені схемасы (Бекингехат-

Смит бойынша,1975) 376-Гендерді клондау схемасы.

бөліп алу керек. Плазмидасында бөтен гені бар бактерияны көбінесе мыңдаған көп басқа клеткалардың арасынан мынадай әдіспен бөліп алады. Гибридтік плазмиданы клеткасында плазмидасы жоқ бактерия түріне енгізеді. Плазмиданың құрамында антибиотиктерді ыдырататын ферменттердің гендері бар екені айтылады. Осы плазмиданы рестриктазамен үзгенде сол ферменттердің де гені Аман сақталу керек, яғни сол гендерге тиіспейтін рестриктазалармен үзеді. Гибридтік плазмиданы клеткаға енгізіп болған соң, бактерияны антибиотигі бар қоректік ортада өсіреді. Сонда клеткасына ойдағыдай болып гибридтік плазмида енген бактериялар аман қалады да, плазмидасыз бактериялар антибиотиктен қырылып қалады.

5) Аман қалған клеткаларда бөтен геннің (экспрессиясын) жұмыс істей алатынын тексереді. Ол үшін алдын ала дайындалған антиденемен сол ген беретін белоктың бар-жоғын анықтайды.

Қазірдің өзінде ген инженнериясы арқылы бактерия клеткасынан интерферон мен самототропин белоктарын алуға қол жетіп отыр. Осындай орташа белоктар бактерия клеткасында ойдағыдай синтезделеді екен. Ал одан үлкен немесе кіші бөтен белоктарды бактерия клеткасы жасай алмайды. Оның себебі әр түрлі. Мысалы, бөтен белоктардың кейбірі бактерия үшін – y. Бактерия клеткасының ішінде белоктардың – 3000, нуклеин – 1000-5а жуық, угдеоводтың - 50 және майлардың -40 түрі бар. Ал олардың әр түрінің молекулалар саныда ондаған мыңға жетеді. Олай болса, клетка ішінде бөтен белок ойдағыдай синтезделгенімен оны мыңдаған қосылыс ішінен таза күйінде бөліп алу өте қиын. Бұл мәселені шешуге ашытқы микроорганизмдері (дрожжи) көмекке келді. Олар қарапайым қоректік ортада тез тез көбейе алады. Нан ашытқысы ретінде қолданылатын сахоромицет деген микроорганизмде де плазмида табылды, яғни оған да бөтен ген өндіру қиын емес. Ашытқы бактериясы клеткада жасалған көптеген белоктарды сыртқы ортаға бөліп шығарып отырады. Бұл оның табиғи қасиеті. Егер қажетті белоктың генін ашытқы клеткасының ДНҚ- сындағы хабаршы (сигналдық) геннің соңында дәл орналастырса, ол белок клетка сыртына жасалып шығарылып отырады. Ал қоректік сыртқы ортада клетка ішіндегідей көп ққосылыс жоқ, содықтан сыртқы ортадан белокты таза бөліп алу оңай.

Ген инженериясының аса көрнекті жетістіктерінің бірі В.Г. Дебабовтың басшылығымен теронин амин қышқылын бөліп шығаратын бактерия штаммын жасау болды. Треонинді лизин сияқты мал азығын, астық дақылдарын байытуға қолданады, себебі бидайдың, сұлының, күріштің т.б. дақылдардың белогында осы амин қышқылы жетіспейді. Бактерия клеткаларынан қажетті белок алу әдістерін жасау ғылыми- техниканың жаңа биотехнология кезеңін бастауға себеб болды.

ССРО ҒА Молекулалық биологиялық институтында О.Л. Поляновскийдің басшылығымен тышқан иммунноглобулинінің бір тізбегінің техниканың жаңа биотехнология кезеңін бастауға себеб болды.

ССРО ҒА Молекулалық биологиялық институтында О.Л. Поляновскийдің басшылығымен тышқан иммунноглобулинінің бір тізбегінің С- фрагментін кодтайтын ген синтезделіп, бактерия клеткасына енгізілді. АҚШ-та Палмитер және басқалары инъекция арқылы егеуқұйрықтын өсу гормонын тышқандардың жұмыртқа клеткасының ДНҚ-сына енгізді. Осының нәтижесінде рецепиент-тышқандар салыстырмалы топтағы тышқандарға қарағанда көлемі 1,8 есе артық болды. Алып-тышқандар көлемі тұқым қуу жағынан тұрақты болып шықты, яғни өздерінің қастетін ұрпақтарына берді. Осындай зерттеулер ауыл шаруашылық малдарының өсу жылдамдығынын басқару мүмкіншілігін тудырады.

КЛЕТКА ИНЖЕНЕРИЯСЫ. Клетка инженнериясы сома (дене) клеткаларын будандастыруға , яғни жынысқа қатысы жоқ клеткалардың қосылып бір тұтас бірлік беруіне негізделген. Клеткалардың қосылуы толық немесе жартылай, яғни клетка – рецепиент донар-клеткасының цитоплазмасын, митохондрияларын, хлоропластарын, ялроның геномын немесе оның кесек бөлшектерін қабылдауы мүмкін.

Генетикалық информацияның азғана бөліктерін беру генетикалық инженерия әдістері арқылы жүзеге асырылады. Жыныстық шағылыстыруға қарағанда сомотикалық будандастыру филогенездік жағынан бір-біріне алыс түрлерді қосуға кең мүмкіншілік береді. Осы әдіспен әр түрлі өсімдіктердің клеткасые бір-бірімен қосып қалыпты будандау, мысалы темекі мен картоптың, капуста мен турнепстің т.с.с. алынды.

Будан клеткалар ұзақ уақыт бойы өсіп өнеді,бірақ түраралық сиымсыздық сомалық будандастыру да кездеседі.Біраз уақыт өткеннен кейін клеткалар культурасында екінші түрдің хромосомаларын жоғалтқан өркендер пайда болады.Мысалы,Адам мен тышқан клеткаларының буданы клетканың жүз реет бөлінуінен кейін адамның хромосомаларын мүлде жоғалтады.

Сомалық будандастырудың негізінде антиденелер шығаратын гибридомалық технологиясы жасалды.Бұл технология бір өркенді(моноклонды)антиденелер алуға мүмкіндік берді.

ЖАНУАРЛАР ГЕН ИНЖИНЕРИЯСЫ.Жануарларға ген таситын вектор ретінде вирустарды пайдалануға болады.Әдетте олар ауру тудыратын вирустар,әсіресе рак вирустары.Ондай вирустар кері транскриптаза ферменті арқылы өзінің РНҚ-сының көшірмесін ДНҚ түрінде синтездеп,оны жануар клеткасысының ДНҚсының құрамына енгізеді.Олардың вектор болуы осыған негізделген.Тасымалдау барысында вирустар ауру тудырмас үшін алдын ала олардың нуклеин кышқылдарының кейбір бөлігін өзгертеді,сонда олар тек ген тасушы болып қалады.Дегенмен ондай вирусты сирек пайдаланған жөн.Бул бағытта болашағы зор әдімтер-микроиньекция мен мембрана инжинериясы.Мембраналық ген инжинериясы липосоманы(грекше»липос»-май)қолданады(май тканьдарындағы ісік),бүл өте жеңіл әдіс.Ішінде бөтен ген енгізілген липосоманы ұрықтанған аналық жыныс клеткасымен қосады.Сонда ұрықтанған клеткадан бөтен гені бар организм өсіп жетіледі.Қазір бұл әдісті жетілдіру мақсатымен Жан жақты зерттеулер жүргізіліп жатыр.

Генді ұрықтанған жұмыртқа клеткасына өте жіңішке түтік арқылы (микроиньекция)енгізудің болашағы зор.Аналық клетка ұрықтанғаннан кейін тез бөлініп,жетілген организм өсіп шығады.Организмнің өсу барысында клеткалар әр түрлі»қызметке маманданып»,әр түрлі органдардың тканіне айналады.Алайда олардың бәрінде ДНҚ малекулаларының құрамы(геномы)сол күйінде қалады.Яғни,бастапқы ұрықтанған бір клетка кезінде оған бөтен ген енгізсе,ол өсіп жетілген организмнің барлық клеткаларында болады.Осылай тышқанның ұрықтанған аналық клеткасына адамның симототропин генін енгізу арқылы тышқандар алынды(тышқанға кез келген жануардың гормоны жарай береді).Осылай сәйкес горионды малдардың ұрықтанған аналық клеткасына ангізіп,олардың да ірі түрін өсіруге болады.Тағы бір айта кететін нәрсе аналық клеткаға сомототропин генін енгізу арқылы өсіріп алынған тышқанның қанында гормонның өте көп мөлшері болатыны анықталып отыр.Яғни,ондай жануарлардың қаны гормон өндіруде де қолданылады.

Аурудың тұқым қуалайтын себебі белгілі бір гендердің дұрыс жұмыс істемеуі немесе олардың құрылысының өзгеруі.Қазір ондай ауруларға «сау» генді ендіру жолы жан жақты зерттелуде.Оның жетістіктері болашақта көптеген тұқым қуатын ауруды болдырмауға мүмкіндік береді.

БИОТЕХНОЛОГИЯ

Жануарлар клеткалары-биологиялық белсенді заттар өндірушілері.Қазіргі кезде ғылыммен практикаға маңызды белоктарды кодтайтын (құпиялайтын) көптеген гендер өркендері(клондары)алынған.осындай гендерді жануарлар клеткаларына тасымалдап орналастыру арқылы биологиялық белсенді белоктар алуға болады.

Иммунологияға негізделген биотехнологияның кең тарап келе жатқан тармағы-иммунобиотехнология деп аталады.Бұл тармаққа әртүрлі індетті ауруларды Жан жақты зерттеуге арналған тест жүйелерді (диагностикумдарды)дайындау,поликлондық(көп өркенді)ж»не мониклондық(бір өркендік) вакциналарды шығару жатады.

Дәстүрлі әдіспен моносфецикалық немесе моноклондық деп аталатын антиденелерді алуға болмайды.Ол үшін антиденелер қоспаларын ажырату немесе В клеткаларды жеке түрлерге бөлу керек.Бұл мәселені 1975ж Георг Келлер және Цезарь Милштеин г и б р и д о м а л а р жасау әдісі арқылы шешті.

Гибридомалық технология-ісік клеткаларымен В лимфоциттерді қосу негізінде клеткалық будандарды немесе гибридомаларды алу әдісі.Ісік (рак) клеткалары лимфоциттерге организмнен тыс шексіз көбею қасиетін және олардың культуралық (өсірілетін) ртасына антиденелерді бөліп шығаруын қадағалайды. Гибридомаларды организмнен тыс жағдайда өсіргенде әрбір будан клеткадан ерекше өркен моноклондық(бір өркендік)антидене алуға болады.(Моно өркендік антиденелер антигеннің бір ғана түріне»маманданған»).

Сонымен гибридомалар дегеніміз өлшеусіз өсе беретін бір өркенді(моноклондық)антиденелер өндіретін клеткалар өркендері.

Моноклондық антиденелерді алу және оларды қолдану-қазіргі иммунологияның зор жетістіктерінің бірі.Олардың көмегімен кез келген иммуногендік денені (затты) анықтауға болады.медицинада изотоптармен немесе басқа әдістермен белгіленген моноклонды антиденелерді ракты диагностикалауға және залалды ісіктің орналасқан жерін анықтауға ,миокарт инфарктін диагностикалаугу қолдануға болады.Әртүрлі аурулардың қоздырғыштарына:безгек,трипоносомоз(су ауруы),лейшманиоз,токсоплазмоз және т.б. моноклонды антиденелер алынған. Моноклонды антиденені (Н – γ- антигенге қарсы) ірі қара малдың жатырға дейінгі өсіп өні денгейінде жынысын анықтауға, сондай – ақ органдарды трансплантациялауда тканьдарды сұрыптау (стандарттау) әдісінде вирустардың, аурулардың қоздырғыштарының антигендік карталарын қолдануға болады.
ЭМБРИОГЕНЕТИКАЛЫҚ ИНЖЕНЕРИЯ

Эмбригенетикалық инженерия – жануарлар геномын, олардың өсіп өнуіне онтогенездің (жеке даму) алғашқы сатыларында белсенді араласу арқылы қайта құру. Геномды қайта құру- клондау арқылы ұрықты (эмбрионды) реконструкцилау , біріктіру немесе олардың ядроларында бөгде ДНҚ-ны енгізу. Бірақ эмбрионалдық өркендерді, химерлерді (гр.chimaira- әртүрлі генетикалық тканьдардан тұратын мозаик – организм), немесе трасгендік жануарларды алу, тек қана реконструкцияланған эмбрионда ұқыпты трансплантациялау нәтижесінде ғана мүмкін.

Трансплантация (лат.transplantare- көшіріп отырғызу) – жоғарғы өнім малдардың (донорлар) бір немесе бірнеше эмбрионын алып өнім төмен малдарға (рецепиенттерге) салу арқылы жүргізіледі. Трансплантацияны қолдану генетикалық құнды бір аналықтан ондаған есе көп ұрпақ алуға мүмкіндік береді.

Трансплантация технологиясы жануарлар өсіп- өну биологиясының зор табыстарына негізделген оның ішіне мынадй тәсілдер кіреді:

1. 
   гормондар арқылы суперовуляция (лат.super-көп, ovum- жұмыртқа) туғызу;
   
2. 
   ұрпақтары бойынша бағаланған аталықтардың ұрығымен донорларды ұрықтандыру;
   
3. 
   эмбрионды туып алып және оның сапасын анықтап, сақтау жіне рецепиентке көшіріп отырғызу немесе оның сұйық азотта криоконсервациялау (гр.kryos-суық, konservare- сақтау), жібіту және отырғызу.
   

1. 
   генетикалық құнды тұлғаларды көбейту үшін; осы әдістің көмегімен жоғарғы өнімді, ауруға төзімді аталық іздерді (линиялар) және ұяларды (семейства) шығауды тездету;
   
2. 
   алғашқы эмбриондарды бөлшектеу арқылы ұқсас жануарларды алу. Бұл әдіс генотип – қоршаған орта өз ара қатынасын, тұқым қуудың шаруашылыққа пайдалы белгілерге әсерін зерттеуге мүмкіндік береді. Эмбриондарды бөлу технологиясы алынған жарты бластоцистаны терең мұздатып, ал екінші жартысынан жануар өсіруге мүмкіндік береді. Егер аталық (бластоцистаның бір жартысынан алынған( генетикалық жағынан құнды болса, онда оның көшірмесін белгілі бір уақыттан кейін екінші жартысынан өндіруге болады;
   
3. 
   аз популяциялардың және тұқымның генофондының мутантты гендерін сақтау;
   
4. 
   генетикалық құнды, бірақ бедеу жануарлардан ұрпақ алу;
   
5. 
   зыянды рецессивті гендерді және хромосомалық аномалияларды анықтау;
   
6. 
   жануарлардың ауруға төзімділігін арттыру;
   
7. 
   ауруларды болдырмау үшін сыртқа шығарылатын және ішке кіргізілетін малдардың орнына бұл мақсаттар үшін олардың криоконсервацияланған ұрықтарын қолдану;
   
8. 
   ұрықтың жынысын анықтау және белгілі жыныстағы жануарларды алу;
   
9. 
   түраралық трансплантация;
   
10. 
    әртүрлі алғашқы сатыдағы эмбриондардан, әртүрлі жануарлар бластомерлерінен құралған химерлік жануарларды алу.
    

Сомалық ядролардан жетілген жұмыртқа клеткасына көшіріп отырғызу тәжірибесі көп нәрсені аңғартты. Бұл тәжірибелер ең алғаш амфибиялардың (қосмекенділердің) жұмыртқа клеткаларымен жүгізілген. Егер ұрықтың ерте кезеңдегі ядросын ядросыз клеткаға көшірсе, онда одан әрі қарай даму арқылы (головастик) қалыпты бақа пайда болады. Яғни, эмбриональды кезеңнің алғашқы сатыларында ядрода барлық гендер жиынтығы болады, ал оларды жұмыртқаға отырғысса болашақ болашақ бүтін организмге бастама бере алады.

1952 ж. Р. Бриггс және Т. Кинг жаңа пайда болған ұрықтың сомалық клеткаларының ядросын көлбақалардың энуклеиндендірілген (лат.э- алу +нуклеус- ядро, ядросыздандырылған) жұмыртқа клеткасына көшіру тапты. Дж. Гердон 1962 ж. Көшіріп отырғызу әдісін жетілдірді. Ол бақалардың жұмыртқа клеткасының ядросын ультркүлгін сәулемен талқандады, одан кейін әрбір жұмыртқаға малтып жүрген кішкене бақаның (головастиктің) ішек эпителийінен (гр.ері- үстіндегі, thele – бүртік, емшек) бөлініп алынған клетканың ядросын енгізді. Кей жағдайда мұндай ядролар гентикалық ұқсас эмбриондар және ересек бақалардың тууына мүмкіндік берген. Алғашқа рет омыртқалы жануарлардың нағыз өркендері алынды. Содан кейін ересек бақалардың тері клеткаларын in vitro (түтіктін ішінде) өсіру әдісі қолданды. Мұндай клеткалардың ядроларын көшіріп отырғызғанда головастиктердің гентикалық өркендері алынады, бірақ ересек бақалардың тері клеткаларының ядроларын трансплпнтациялағанда нәтижесі өте нашар болады. Ересек жануарлардың сосалық клеткаларының ядроларын қолданғанда өркендердің дамуы головастиктер сатысымен ғана шектеледі. Ересек организмдердің және тіпті соңғы сатыдағы эмбриондардың ядролары белгісіз себептермен өзінің потенциясын жоғалтады. Соңғы жылдары анықталғандай ересек амфибиялардың эритроциттарының ядроларында головастик сатысына дейін эмбрионның дамуын қадағалайтын гендері бар екені анықталған, мұндай ядролардың ооциттер цитоплазмасының қосылуы реплессияланған геном бөлшектерінің реактивациялануына (белсенділігінің төмендеуіне) жетелейді.

Соңғы 10-15 ядроны қайта қондыру әдісі жасалады, мұнда микрохирургия және клеткалық фрагментерді (бөлшектерді) біріктіру тәсілі бірдей қолданған, қойларда және ірі қара малдарда ядролар транспланктациясы бойынша зерттеулер басталды.

Сомалық клеткалардың ядроларын энуклеинденді – рілген зиготаға трансплантациялау жұмыстарының күрделігіне қарамастан бұл проблеманның қажеттігі айқын, себебі бұл әдіс жоғарғы өнімді малдардың көшірмелерін алуға және гентикалық мүмкіншілігі (потенциялы) мол жануарлар тобын шығаруға жол ашты.

Клондарды (өркендерді) эмбриондардың дамуының ерте сатысында бөлу арқылы алуға болады. Егер эмбриондар (бластомерлер) клеткаларының саны 16-дан аспаса, олар әлі жіктелмейтіндігі анықталған. Мұның өзі эмбриондарды (бластулаларды) 2 немесе одан да көпке бөлшектеп бірегей егіздерді алуға қол жеткізеді. Қазіргі кезде монозиготалы бұзаулар, құлындар, қозылар және торайлар егіздері алынған. Болашақта, болжам бойынша, эмбрионды ерте сатысында in vitro өсіріп, жағдай туғызу арқылы, жарты эмбриондарды одан әрі қарай бірнеше қайта бөлу мүмкіншілігі туды. Мұның өзі трансплантацияға жарамды ұрықтардың санын көбейтеді, олар бір эмбрионның өркені болғандықтан, ауыл шаруашылық малдарының эмбриондарының клондарын көптеп алуға мүмкіншілік туады, ал оның ықпалы табысты селекцияға жақсы әсер етеді. Аталған әдістердің келешегі мол, бірақ олар әлі практика жүзінде пайдалануға толық дайын емес.

Химерлік жануарлады алу әдісі көптен академиялық қызығушылық танытқан мәселе. Бұл әдістің мәні – генотиптері әр түрлі эмбриондарды біріктіру арқылы генетикалық мозаиктерді (фр.mosaique < ит. mosaico - өрнек, алақұла) (химерлер, аллофенді жануарлар (гр.allos – бөгде, phaino – көріну) алу. Әдісті 1967 ж. поляк эмбриологы Анджей Тарковский тапқан.

Биотехнологияның болашағы бар бағыттарының бірі жасанды химерлер алу. Химера деген түсінік құрама жануар дегенді білдіреді. Жануарлар бір тұқымнан, сондай-ақ әртүрлі тұқымнан немесе тіпті әр түрдің өкілдері болуы мүмкін. 8-клеткалы эмбриондарды протеолиттік ферменттері (проназа, трипсин) бар ортада тәрбиелеп өсіреді, ферменттер жұмыртқа клеткасының қабығын қорытады. Қабығынан айырылған эмбриондар бір-біріне жабысады және біраз уақыттан кейін бірігеді, олардың клеткалары бір-бірімен араласады. Егер әртүрлі гентикалық ұялардан алынған эмбриодарды пайдаланса, қос эмбрион-химера пайда болады. Аналыққа трансплнатацияланғаннан кейін мұнда эмбриодар жатырға орналасады (имплантацияланады лат. im – ішіне, plantare- отырғызу) және әрі даму барысында олардың өсуі түзеледі. Химер жануарларда екі эмбрионынның белгілі болады, яғни 4 ата- ананың ұрпағы деген сөз.

Жасанды жолмен химерлер алудың екі негізгі әдісі бар:

1. 
   аггрегациялық – толыққанды эмбриондарды біріктіру;
   
2. 
   инъекциялық – эмбрионға басқа эмбрионның немесе бөгде клетканаң бір немесе бірнеше клеткаларын еңгізеді.
   

Ағылшын эмбриологы Р. Гарднер (1968) химерлерді инъекциялық әдіспен алуды ұсынды. Бұл әдістін көмегімен тышқанның эмбрионына Адам клеткалары енгізілген, химерлік тышқан туғаннан кейін оның тканьдарында адам гендері қызмет жасаған.

К.Марктен лабороториясында (Йель университеті, АҚШ) "үшқабат" химера тышқандардың үш ұясының эмбриондарын біріктірудің нәтижесінде алынды. Туған тышқанның (алты ата-аналардың ұрпағы) жүні үштүсті болған. Теория бойынша құрамында 8 және, мүмкін, 16 ата-аналардың гендері болатын жануарларды жасауға болатыны айтылады.

1980-1982 жылдары құрамында тышқанның екі түрінің - Mus musculus және Mus caroli белгілерін біріктірген химерлік жануарлар алынды. 1983 ж. С.Вилландсенд тобы (Англия, Кембридж ) алғашқы ауыл шаруашылық малдарының химерлерін алды. Қойдың (2n=54) және ешкінің (2n=60) эмбриондардың клеткаларының біріктіріп және химерлік эмбрионды екі түріне аналығының жатырына салу (трансплантациялау) нәтижесінде (химерлік эмбрионның құрылысына байланысты ) екі түрге де тән белгілері бар жануарлардың (қой-ешкілер) туды. Бірулері басы ,мүйізі, құйрығы және жүні денесінің кейбір жерлерінде – ешкінікі, ал қалған бөлігінде – қойдың жүні. АҚШ – та 1987 ж. қой,ешкі химері және қойлардың рамбулье, финландасы тұқымдарының химерлері алынды. Ресейде қара-ала түсті және қызыл түсті ірі қара мал тұқымдарынан химерлі бұзау алынды. Оның финотипінде қара-ала түсті қатар қызыл дақтар бар (Л.К.Эрнст 1987) .

Химерлік жануарлар- вегетактивтік гибридтер, олар мозаиктік белгілерін ұрпақтарына берілмейді. Олар ұрпақтарында белгілердің ажырасуына мозаикалы емес тұлғалар туады. Химерлік жануарлар бірінші ұрпаққа ғана өмір сүргенімен көрінуін күшейтуге болады:

1. 
   бірнеше құнды белгілер: өнімділік, ауруға төзімділік т.с,с, бір организмде әдетте кездеспейді, ал химерлерде олардың көрінуін күшитуге;
   
2. 
   Әртүрлі жануардың эмбриондарын жергілікті тұқымдарының эмбриондарын біріктіріп малдың жерсінуін (акклиматизация) тездетуге болады және;
   
3. 
   Эмбриондарды бәрәктәру жолымен – жақын түрлермен немесе сол түрдің өзімен құнды ауыл шаруашылық малдарының немесе сиреп бара жатқан тағы жануардың генофондардың "құтқаруға" болады, егер олардың эмбриондары жарақаттану немесе мутацияның кеселінен, өздігінен көбейуге жарамсыз болса.
   

Басқа геноиға белгілі бір геномнан алынған немесе жасанды түрде құралған (синтезделген) гендерді эксперименталды тасымалдау трансгеноз деп аталады. Геномына бөгде гендер енгізілген жануарлар трансгенді делінеді.

Трансгенді жануарларды алу технологиясы қазіршгі кезде жақсы жолға қойылған. Клонданған гендерді жұмыртқа клеткаларына немесе алғашқы сатыдағы эмбриондарды енгізудің бірнеше әдісі табылған. Бөгде ген реттеушісіне байланысты әр түрлі тканьдарды қызмет атқарады. Мысалы, егер де тасымалданған генге , оның қайдан алынғанын байланыссыз (бактериядан, өсімдікте адамнан жануардың) қалыпиты жағдайды бауырда қызмет атқаратын тышқан генінің реттеушісіне жалғасса, онда көшіріп орнатылған ген трансгенді жануардың бауырында жұмыс атқарады.

Демек, кез келген генге реттеуші элемент тауып, оның қалау бойынша, қай органда жұмыс істейтінін алдын ала жоспарлауға болады.

38в-сурет. Тышқанның ұрықтанған жұмыртқа клеткасына ядроны көшіріп қондыру тәжірибеснің үлгісі.