Математикалық модельдеу – модельдеу объектісінің зерттеушіні қызықтыратын қасиеттерін сипаттайтын математикалық формулалар, теңдеулер, қатынастар жиынтығы.
Математикалық модельдеуге мысал ретінде И. Ньютонның нүктенің классикалық механикасын келтіруімізге болады, оның көмегімен өлшемдері дене жүріп өтетін қашықтықпен салыстырғанда кіші болатын кез келген материалдық объектінің қозғалысын сипаттауға болады. Қазіргі таңда математикалық модельдеу ғылым мен техника ның барлық салаларында, физика, техника, химия, биология, экономика, экология жəне т.б. кеңінен қолданылуда. Мысалы, физикада тəжірибелер жүргізуден бұрын математикалық модельдерді пайдаланып күрделі зерттеулер жүргізіледі.
Математикалық модельдеуді түрлі салаларда тиімді қолдану мысалдарын көптеп келті- руге болады. Қазіргі уақытта математикалық модельдеу ғылыми зерттеулердегі ең бір нəтижелі жəне жиі қолданылатын əдістің бірі.
Математикалық модельдеудің табиғи тəжірибеден артықшылықтары төмендегідей:
үнемділігі;
гипотетикалық, яғни табиғатта жүзеге асырылмаған объектілермен модельдеу мүмкіндігі;
табиғи тұрғыда жүзеге асыруда қауіпті немесе қиын болған режимдерді жүзеге асыру мүмкіндігі (ядролық реакторлар жұмысы, ракетаға қарсы қорғаныс жүйесінің жұмысы жəне с.с.);
уақыт масштабын өзгерту мүмкіндігі;
жүргізілетін жұмыстардың техникалық жəне бағдарламалық қамтамасының əмбебаптығы (электрондық есептеуіш машиналары, бағдарламалау жүйелері, қолданбалы бағдарламалар пакеттері).
Біздің зерттеуімізде модельдеу үдерісінің бес кезеңі ажыратылады:
байланыстардың бөлінуі;
үлгі жасау (формализация);
үлгіні зерттеу;
білімді үлгіден түпнұсқаға (интерпретацияға) беру;
нәтижелерді тексеру.
Модельдеудің белсенділігін анықтайтын компоненттерді сипаттайық.
Кесте 1.1