435 имплицитно: ат басындай алтын
ақиған көз бітеді» дегендегі «ақиған көздің»
жүктеу/скачать 0,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Ғылымдағы ғұмыр I том
| ақиған көз
бітеді» дегендегі «ақиған көздің» қандай болатынын көз алдына елестетсе де, сөзбен сипаттап беру оңай емес. Сондай-ақ, фольклорда, көркем шығармаларда кездесетін өңезе көз, нәркес көз, жыртық көз сияқты көздердің сан алуан көрінісін суреттеп, жас ұрпаққа түсіндіру этнолингвистердің міндеті болса керек. Тағы бір мысал. Этнолингвистика саласында өзінің бай өмір тәжірибесін ел арасынан жинап-тергендерін жариялап, өнімді еңбек етіп жүрген Жағда Бабалықов ақсақал, мәселен, малдың тек бас сүйегіне қатысты тілімізде 500-дей атау қалыптасқанын айта келіп, осы бас сүйектің бір өзінен ғана неше жүз жік- жапсар, бөлік-бөлшек атауларын тауып жазып отыр. Ол қазақ малшылары мен емшілері «...тек қой басы сүйегінің бөлшектерін 170-180 жік 2 20 арқылы байланысатынын да айтады. Тағы бір ғажабы: сүйек жіктерінің табиғи ерекшеліктеріне орай, – 60 қақ жік , 40 ұңғылы жік , 30 жапсар жік , 30 жанас жік , 10 киілмелі жік деп бөлгені таң қалдырады...» деп жазады. «Олардың айтуынша: «қақ жік » дегені – әрі қалың, әрі мықты сүйектердің тығыз біріккен жіктері. Бастың миы тұрған қуысы – милық сүйектер жігі , сол қақ жіктерге жатады. Ұңғылы жіктер бір-біріне қағып кіргізілгендей, күш сала суырғанда бөлек алынатын сүйектер. Бұған тіс пен жақ сүйектер жігі жатады. Киілмелі жіктер – қақ сүйектер бір- 20 Сілтемедегі атау сөздердің астын біз сызып отырмыз – Ә.Қ. 496 біріне шарпылар, жарғышақтар арқылы кіргізілгендей болып келеді, сәл қозғалса, иіледі, аздап суыра тартса, суырыла салатын жіктер. Жалпы сүйек құрылысында қазақша аталатын 95 бөлік бар. Олар емшілер арасында қақсүйек, қағажақ, шеміршек болып үшке жіктеледі...» 21 дей келіп, автор қонақ күту, мал сойып, мүше тарату сияқты халқымыздың салт-дәстүрін білудің бүгінгі үлкен-кішінің бәріне қажет екенін ескертеді. Осы мақалада қойдың бас сүйегіне қатысты жеке сөз, тіркес түрінде 500- ге тарта атаудың тізімі берілген. Бұл этнолингвистиканың жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|