Алматы: «Санат» баспасы, 2001. 480 бет
жүктеу/скачать 10,86 Mb.
|
|
Әрбір шағын сценадан кейін сахнада Маңғас жалғыз қалып, өзі өткен іске өз көз қарасын білдіріп, ой түйін, байлам жасайды, үзілген оқиғаларды жалғайды. Жеке эпизодтардың арасындағы әрекет бірлігін тудыратын көпір, жалғастырушы буын – Маңғас монологтары. Жау тылына барлауға жіберілген топты бастап барған Мырзахмет Естемесов шешетін түйіннің астарында үлкен моральдық жауапкершілік жатыр. Бұл - сөз тәжікесі, философия таласы, логика жарысы емес, адам өмірін таразыға салатын парасат майданы, езіп-созуды көтермейтін, қолма-қол шешімді тілейтін қатерлі сәт. Азаматтық борыш үшін бәріне мойынсұнған, белді буған, бекінген,жанын пида еткен адам не ойлайды, бұйрық берген,талап еткен, шығарып салған адам не ойлайды? Опат боларды күні бұрын біле тұра, көре тұра өлім сапарына баратындардың бетіне қалай қарамақ? Жас ғұмырларды құрбан етпей-ақ мақсатқа жетуге болмас па? Етек жауып, ес білген саналы тірлігін окоптан бастаған Маңғас үшін осы сұраулардың бәрінің өмірлік мәні бар, кеше ғана жалғыз күлшені бөліп жеп, бір шұқырда қатар жатқан достарының көзін қалай ұмытпақ. Бұл үшін өлтіру - өлу деген сөздердің шолақ мәні емес, адам ғұмырының мақсатын, тіршіліктің идеалын ұғыну қажет. Соғыс туралы жазылған шығармаларда басты меже тактикалық, статегиялық жоспарларды, хронологиялық сабақтастықты көрсету бола алмайды. Олар тарихи-деректі, естелік-мемуар кітаптарының мақсаты, ал қашан да суреткер парызы – мінездерді құнттау,сезімді бейнелеу, образ жасау. Алып қашып бара жатқан артық қасиеті жоқ, қоңыр төбел жандардың сыры арқылы шындықты таныту үшін жазушыға кемел шеберлік қажет, әйтпесе табиғилықты ескерген боп отырып, натурализмге түсіп кету оп-оңай. Жаралы командирін амалсыз жалғыз тастап, барлаудың ерекше мәнді мәліметтерін қалай да мезгілінде жеткізу үшін басын қатерге тіккен Маңғас соғыс бітіп, арада талай жыл өтсе де, өзін кінәлі санайды. Сол орманда, қорғансыз қалған есіл Мырзахмет тірі ме екен, өлі ме екен? Бұл мазасыз ойлар күтпеген жерден оның қызын таныған сәттен бастап тіпті ұлғая түседі. Пьесадағы психологиялық жағынан қызықты бейне - Ғайни. Ауылдан ұзап алысқа шықпаған, тірлік мұратын шаңырақ асты, ошақ басын күтіп, бала бағып, күйеу сыйлап қана отыратын момақан ғазиз жандар болатын. Жар адалдығы, ана дарқандығы - егіз қасиет. Сарғайып, әбден тозығы жеткен бір жапырақ қағазды бой тұмардай сақтап, жолға қарап отырған талай жесірлерді көргенбіз. Кигіз үстінде, қара көрпе астында құшақтасып жатқан үш баланың мектепке үш фамилиямен барғанын да көргеміз. Қазақ әйелінің жанына соғыс салған ауыр жара, содан туған сан алуан күйлер әлі әдебиетімізде толық бейнеленген жоқ. «Күтпеген кездесудегі» Ғайни қазақ әйелдерінің ұлттық ерекше бір қасиетін – жарға адалдығын жақсы аңғартады. Күйеуінің киімін сақтау, онымен тірі адамша сөйлесу – талай жесірлердің басынан кешкен халдер. Жүзін көрмей өскенмен, шеше әңгімесі арқылы әкесінің барлық мінезін, іс-әрекетін жақсы біліп алған бойжеткен қыз енді оның қан көйлек, майдангер жолдасымен бір дастарқан басында отырғанда сұрақ жаудыруы заңды нәрсе. Ең ақырында Маңғас пен Мырзахметтің қалай айырылысқаны айтылуы керек.Әңгімеде жаралы Мырзахметті сүйреп келе жатқан Маңғас есінен танған. Бұдан әрі Мырзахметтің жолдасын тастап өзі кетіп қалғандығын жазушы баяндамаса да түсінікті. Пьесада бұл ситуация өзгертіліп, бұйрық бойынша жаралы командирді орманға қалдырып, Маңғас барлау мәліметтерін алып жалғыз тартқан. Ресми тәртіп пен гуманистік моральдің,әскери міндет пен достық қарыздың арақатынасы, олардың адам мойнына салатын жүгі жайлы ойланасың. Соғыста қан төгіп, бір сүйем жер үшін талай боздақтың өмірін берген ауыр күндерде басынан кешірген ұғынықты жәйттер енді жапырақ жайып келе жатқан тал шыбықтай Ғалияға сұмдық, үрейлі шындық. Әкесін жапа-жалғыз, жаралы күйде, жау қоршауында тастап кеткен мынау қарсы алдында отырған, қазіргі аудандық атқару комитеті төрағасының орынбасарының ұсақ-түйек қамқорлығын баяғы күнәсін жуудың бодауы деп, сескеніп, тіксініп қалады Ғалия. Осы бір психологиялық шытырманды драматург ширатып берудің орнына кейіпкерді жасанды түрде басқа күйге ауыстырып жібереді. Ащы сырды естіп, теңселіп кеткен жас жүрек қолма-қол, әке суретін көре сала оп-оңай өзгеруі сендірмейді. Командир бұйрығы дегенді жете біле қоймайтын адамдар Ғайни, Ғалия мен Маңғас арасында айтылмаш әңгімеден кейін пайда болған тартысты рбіткенде, пьесаның конфликт арқауы ширай түскен болар еді. Алексей Толстойдың «Орыс мінезі» әңгімесінде соғыста жараланып, жүзіне кісі қарай алмайтындай күйге душар болған жауынгердің бұл қалпымен өз шаңырағында қорланбас үшін не істегені баяндалады. «Күтпеген кездесудегі» Мырзахмет ондай қызықтан аулақ, басқа кепті киген, әдейі, саналы түрде хабар бермей қойған. Алданған үміт, кесілген арман бір адамды мәңгіртуге жетіп жатыр: тазалық, адалдықпен сарыла тосқан Ғайнидің тірі Мырзахметті көріп, анау тоқтамастан тартып жүре бергенде, естен айрылып құлап қалуы сахналық эффект емес, болуы ықтимал нәрсе. Мейманханада кездесіп отырған екі еркек – бұрынғы жауынгер достар. Баяғыны еске алып біткен соң, аралары тез суи бастайды. Соғыс екеуін де өзгерткен. Мырзахмет қан төктім, жақсы күндерімді окопта көмдім, соның төлеуі үшін не істесем де еріктімін деп, Маңғас өткендегі ерлікпен бүгінгі қылмысты кешіруге болмайды деп есептейді. Өмір талқысы, тірлік күресі бір кездегі сері, батыр жігітті жарға опасыз, балаға баянсыз, тұрмыста тиянақсыз, бір кездегі аңқау қорқақ жігітті байсалды, сарабдал азамат етіп шығарған. Тірі жүріп Мырзахметтің үй-ішінен ат құйрығын кесіп кетуі – опасыздық, бейбіт күндегі сатқындық. Соңғы көріністегі Маңғас – Мырзахмет диалогтарының шығарма идеясын айқындауда мәні ерекше. Екі түрлі моральді ұстанған адамдардың рухани қақтығысының куәсі боламыз. Бұлар «сен анаусың», «сен мынаусың» деп, бір-бірінің бетін жыртып, айқайға басудан аулақ, әрқайсысы өзі шыққан төбеден тіл қатады. Енді Ғалия мн Ғайни үшін тірі Естемесовтен гөрі қиялдағы Мырзахмет бейнесі, әділ жүрегімен ағынан жарылып жүрген Маңғас артық деген тұжырымға ден қоясың. Психологиялық шетін күйлерді, көзге бірден шалына бермейтін сезім иірімдерін көрсетуде «Күтпеген кездесу» пьесасының табысы мол. Алпысыншы жылдардағы қазақ әдебиетіндегі сапалы лирикалық повестің бірі Т. Ахтановтың «Махаббат мұңы» болатын. Оқиға қызығына, сыртқы әрекеттер қақтығысына иек артпай, құбылыстың ішкі мәнін ашуды көздеген жазушы адамдар арасындағы нәзік сезім күйлерін бейнелеуге ұсталығын танытқан. Араға он шақты жыл салып, автор сол туындыны қайта қараған, жаңа өзгерістер енгізіп, повесті пьеса еткен. Әрине кез келген прозалық шығарманың ішіндегі монологтарды, диалогтарды қақтай сауып алғаннан оп-оңай дүниеге пьеса келе қалмайтыны хақ. Повестің уақиға желісі, сюжет арнасы бойынша персонаждардың мінездерін,тағдырын көрсетуді көздеген автор жаңадан кейіпкер қоспаған. Екі шығарманың тартыс сорабы, ұзын-жүлге бір-бірінен онша алшақ емес. Пьесада повестен өзгеріссіз қалпында алынған сөйлемдер, диалогтар, үзінділер мол: «Адамның реніші тамшыдай жиналып, шарасынанасып төгілетін кезі болады… Сол сияқты кісінің бір кездегі біреуге деген ықыласы жіңішкеріп барып, үзіліп кетеді. Бүгінгі кездесу Ләззат көңілінде қалған қимастықтың соңғы талшығын үзді». «Дала кеудесі жай теңселіп, рақаттана тыныс алып жатыр. Қызғалдақтар күн нұрына шағылысып, өз көркіне өздері мәз болып жарқ-жұрқ етеді. Беткейдегі боздар бірін –бірі қуып, жас қозыдай бұлтыңдап қыратқа өрлеп барады». «Жазушы деген өмір бойы сахнада жүретін адам. Жұрт көзі оның әр адымын қапы жібермейді. Жан аярлығыңды, жалғыз тамшы күшіңді іркіп қалғаныңды кешпейді олар. Майданда қорқақ жауынгер жексұрын болса, өмірде жалған жазушы жексұрын». «Бағила. Несіне қорқам. Нарқоспақ түйе ғой. Салиха. Түйенің де мінез көрсететіні болады. Бағила (қарқылдап күліп). Бағила да біледі. Әлі сілесін қатырармын Нарқоспақтың. Загске бармай тұрып жолатып жын қағып па мені?» Повесте диалогқа құрылған сценалар қайта қаралып, драматизм күшейтілген. Дәлел.
Түрі самарқау, даусы күмілжіп шығады. Бұрын кездескен сәтте жайнап қоя беруші еді. "Ләзтай" деп атын атағанда даусынан сағыныш дірілі сезілетін... Маған деген махаббатың осы-ақ болғаны ма? - деп қиналды Ләззат. Болашағын ойлауға да қорықты. Енді түңілсе жоқ, жоқ... адал сезімді ластап, қор қылып алмай тұрып, көңілде қимастық барда тыйылу керек. Әйтпесе өзімді-өзім өмір бойы жек көріп өтермін... Ләззат орнынан тұрып жүре берді. Нияз қанша жалынып жалбарынса да, қайрылмады. - Нияз, мен сені жақсы көремін. Екеуміз сыйлас дос болайық.
Бірақ Нияз Ләззаттан шын айырылып қаларын енді ғана сезіп, сөзге тоқтамай: - Ләзтай, шын жақсы көргенің сол ма? Сүйем дегенің бекер
Ауылда өтетін алғашқы көріністе оқушы қыз Ләззат бойынан байқалған ақындық қабілет ұшқыны можантопай Қуантайдың дүмбілездігімен шарпысады. Біреуі үшін дала ән салып, тебіреніп, толқып жатыр, біреуі үшін далада үн жоқ. Көкірегінде оты бар, сезімтал Ләззаттың сүйген көңіл қалауына орай университетке түсуі табиғи қадам. Драматург Ләззат ортасын әдейі ықшамдап алған: оқуға келген кездегі машақат, қаладағы алғашқы тосаңдық, ауылды сағыну секілді жәйттер қозғалмайды. Драматург үшін қиын мақсаттың бірі - салған жерден әрекет арқылы, мінез ерекшелігімен көрінетін кейіпкерді сахнаға шығару. Осы талап тұрғысынан курстас үш қыздың алғашқы сөздері кібіртік, түтқыр. Тартыс арнасына түсіп кетпегендіктен, әр шөптің басын шалу еріксіз болмақ нәрсе. Қимыл-қозғалыс мол, көңіл күй толқуы бар сцена - әдебиет үйірмесінің жиналысында пьесадағы соқталы кейіпкер Ниязбен танысамыз. Жүрегі алып-ұшып түрған, әлі тұяғын тас қақпаған, аузымен аспандағы құсты тістеген жас ақын. Менмен, өр. Оның осы сценадағы сөздерін беруде драматург шеберлік танытады: Нияздың өлең, поэзия туралы ойлары мен бейтаныс сүйкімді қызға деген сезімі қатар өрілген. Қашанда өнер туындысын бағалағанда, шығармаға арқау болған өмір құбылыстарын, тіршіліктегі жағдайларды, олардың әсемдік заңдылығына сәйкес өзгерген бейнесін нақты қарастыру талабы естен шықпаса керек. Прозада сүйіспеншілік сезімнің ғаламат мол сырларын дәл жеткізер неше түрлі бояу, сан-алуан тәсіл бар: қас-қабақ қимылы, өңдегі өзгерістер, саусақ дірілі – бәрі де қақас қалмайды, диалог аралас көріністер, психологиялық анализ мүмкіңдіктері ерекше мол. Рас, драматургке режиссер шешімі, актер ойыны көмекке келіп, талай тар өткелден қолтықтап, демеп жібермек. Дегенмен түбегейлей бастағанда, ең ауыр салмақ пьесада кейіпкер сөздеріне түсетіні хақ. Қазақ драматургиясындағы халық жүрегінен берік орын алған классикалық туындылардағы махаббат сценалары, негізінен, романтикалық ыңғайда, көтеріңкі лепте жазылған. Көбі ақтарыльш төгілген, жалын атқан ақ өлең. Еңлік пен Кебектің кездесулерінде, Сырым мен Қарагөздің жолығысуларында, Ақан Сері мен Ақтоқтының оңаша сәттеріңде айтылатын сөздер заманына, уақытына сәйкес шыққан. Реалистік дәлдікті құнттаған пьеса үшін Ләззат пен Нияздың ең алғашқы кездесуін, жұрт көзінен таса, табиғат аясында сыр шертуін бейнелеудің ерекше мәні бар. Автор екі жастың осы шақтағы көңіл күйіне, сезім қалпына лайық бояу табуды ниет еткен. Дау жоқ, әрі ақындық қиялмен дүниені шарлаған, әрі сүйіспеншілік жалынына шарпылған қос ақынның сөзден гөрі іске үңілуі, жүрек дүрсіліне құлақ қоюы - табиғи қылық. Әйтсе де бұлардың қысқа қайырылған сөздерінің өзінен шабыт лебі аңғарылып, шақпақ оттың ұшқыны көрінуі керек еді. Бүл мақсат орындалмаған: Нияз бен Ләззаттың осы сценадағы қоңыртөбел, қарабайыр диалоггары драматург мүмкіндіктерінен төмен жатыр. Кейіпкер даралығы сөйлеу мақамынан, машықты бір сөзді яки тіркесті қайталаудан ғана көрінеді деу келте қайыру болар еді, ең алдымен, хас суреткер мінез, көзқарас ерекшелігін іздейді, сонда стильдік, өрнектік жағынан ұқсас оралымдардың өзімен-ақ әр түрлі бейне жасау мүмкіндігі тумақ. Бірге оқып, бір бөлмеде тұрып жүрген үш қыздың характері үш түрлі: өңсіз жаратылған, тілі ащы Салиха қолына түссе ешкімді аямақ емес; алғашқы махаббат қуанышынан кейін Ләззатқа дүние түп-түгел қызылды-жасылды боп көрінеді; сөз айтып жүрген жігітті Бағила танауын тескен тайлақтай бағындырып алған. Бұл қыздың тіршілік мәні жайлы өз өлшемі, пікірі, бағасы бар. Онысын кепештеп ішіне тығып, жасырып, жауып ұстамайды. Жариялап добырлап айтып жүреді. Ойдан қорытып шығарғаны да, кинодан көріп, кітаптан оқып алғаны да емес; өзін бұл жалғанның пайғамбары деп санайтын Шынар жеңгесінен ұққаны. Көкейіне үялап, бойына әбден сіңген мораль - бойдақ күнінде ойнап күліп, жастық базарында ит жүгіртіп, құс салып рақат көр, жігітті ашсаң - алақаныңда, жұмсаң - жүмырығыңда ұста, мөр бастырып, неке қағазын алғанша жуытушы болма. Бағиланың үй болу жайлы программасы тіпті қызық: баланы тоғытып-тоғытып жібер, сонда еркек тырп ете алмайды. Бұл қыздың ойынша, махаббат, сүйіспеншілік деген әншейін бос сөздер, еркек пен әйел арасында ит жығыспен өтетін, кім мықты болса сол үстемдік құратын ерегес, күрес, бәсеке ғана болмақ. Қанша сеніммен айтылса да ол сөздер Ләззат көңілін бұра алмайды. Нияздың әйелі барлығын білгеннен кейін қатты торығып, қанаты қайырылғаңдай күйге түскенде, дүниеден мүлде безінуден аулақ. Пьесада қатар жарысқан екі тақырып, екі арна бар: бірі -сүйіспеншілік сарыны, екіншісі - суреткер тағдыры. Ләззат шын беріліп, ат басындай алтын таптым деп, махаббат буына мас болып, опық жейді. Әңгіме Нияздың әйелінің барлығында, қақ-соқты көргендігінде емес, өмірде талай шаңырақ құлап, қайта көтеріліп, егде адам мен жас адам көңіл қосып, бір үйдің отын өшіріп, екінші рет түтін түтетіп кететін кездер аз ба? Ләззат жанына бататыны - Нияздың жалғандығы, мүләйім кейпі. Суреткер тағдыры әманда тайғанақ, қатерлі: топырағын таппаса, бап, күтім көрмесе, жағдай жасалмаса, табиғат берген асыл қасиет адамды береке кенішке жеткізу былай тұрсын, арылмас азап, жазылмас қасіретке түсірмегі қиын емес. Тырнақалдысына қарап тұрып, қабілетіне, келешегіне шәк келтіру күпірлік болған талайлардың кейін жүнжіп, мимырттанып, бір жыбырлақ толқынға түсіп ағып кеткені несі? Жалғыз доданың өзіне шыдамай жоғалған ет пен терінің арасындағы мардымсыз қызу ма, белі талып отырып, еңбек етуден гөрі лепіріп шарап ішуді күйттеген есірік пе, жазғытұрым қылтиған жауқазынды бәйтерек болардай қолпаштаған көп шуылдақ па, түбіне не жетеді екен, не кеселден өнбей қалады екен? Жазушы тіршілігіне қатысты бірқыдыру ойларын автор Нияз бейнесі арқылы береді. Махаббаттың қадірін, жақсы шақтың парқын ескермеген ақын бірте-бірте, жетімсіреп, бойында бар нәрінің өзінен айырыла бастайды. Сүйіспеншілікті жоғалтқанмен, Ләззат ұзақ уақыт Ниязға дегсн жанашырлығын, аяушылығын тастамайды. Көлденең істерден, қажетсіз шаруалардан, бос күйбеңнен тыйылып, өнер жолына ықьласымен құлаған Ләззат пен ескі беделмен берекесіз күн кешіп жүрген Нияз арасындағы болар-болмас дөнекер - баяғы сезімнің мұңы ғана. Араға он жыл салып, ескі достарды қайта көреміз. Мезгіл белгісі, жылдар таңбасы деген сол: бір кездегі азуы алты қарыс Бағила енді бес бала тапқан сарықарын әйел. "Мен кетіп қалмайьн ба?" - деп мүләйімсіп тұратьш әлжуаз Нарқоспақ енді диванда шалжиып жатып, "әй, қатын" деп қойып, галстугін, шалбарын сұрайды, туфлиін тазалатады. Еркекті бір шыбықпен айдамақшы Бағила қайда? Қыз не айтса шыбындап, бас изей беретін, илеуге жұмсақ Нарқоспақ қайда? Повесте қосақ арасында бос жүрген персонаж Қуантай пьесада өзгерген, мінездік жағынан дараланып, "дала ән салады" деген сыршылдыққа жететін қаһарман боп көрінеді. Нияз рухани баспалдақпен құлдырап, Қуантай өрлеп бара жатыр. Бұрын алыс облысқа кетті дей салатын Салиха пьесада қолынан кітабы түспейтін, тілі мірдің оғындай, жалаң қылыш сыншы болып көрінеді. Бұрынғы шығармалары негізінде Тахауи Ахтановтың пьеса жасауына байланысты "әй, айналғаны бір қазық, бір жазғанын мың жазып, тоқырап қалды" деген пікірлер де айтылды. Мүндай дәлелсіз ғайбатпен әсте келісуге болмайды. Рас, енді оқырман үшін "Жоғалған дос" әңгімесі, "Махаббат мұңы" повесінің өткінші кезеңцік мәні ғана бар, өйткені осылардың материалын ұлғайта, тереңдете келіп, автор драмалық туынды жасады. Осы секілді жәйтті бір кездегі "Дала сыры" повссі туралы да айту керек. Шығарма бойынша жа-салған "Боран" спектаклінде күшейтілген драмалық сарындар, образдардың сомдалуы, әсіресе Қасболат бейнесінің іріленуі жазушы повесті роман етіп қайта жазғанда кәдеге асты. Бүл ретте сахналық туынды үлкен эпикалық шығармаға барар жолдағы бір көпір болды. Айтылмыш жәйттерден жанрлық формалардың бүгінгі танда бір-бірін байытуын, тоғысу, араласудан туған табыстарды аңғара отырып, жазушының бұрынғы туындыларына жауапкершілікпен қарап, кемеддендіргенін құптағанымызбен, хас суреткер әманда жаңа өріс, соны жайлау ізденісінде болмағы - шығармашылық шарты, өрлеу, өсу заңдылығы екендігін тағы қайталау ләзім. Қазақ театрларында қазір табыспен қойылып, көрермендер ілтипатына ілінген пьесаларды атағанда, Сәкен Жүнісовтың "Ажар мен ажал" драмасына тоқталмау әділетсіздік болар еді. Шығарма Одақтық конкурста жүлде алғаннан кейін, орыс театрларында "Сильнее смерти" деген атпен қойыла бастады. Бүл драма туралы екі ұдай пікір бар: біреулер мұны белгілі шы-ғармалардың сахнаға лайықталған инсценировкасы ғана деп кемітсе, екіншілер мүлде шаң жуытпай, үздік дүние санатына қосады. Кімдікі дұрыс? Қайсысы дәлелді? Өзге тұжырым жоқ па? Алғашқы спектакльдердің программасында "Мұхтар, Бейімбет, Ғабит шығармаларының еміс-еміс сарыны бар" деген сөз жазылып жүрді, драма "Өшпейтін іздер" жинағына енгенде, "Сөз зергерлері Бейімбет, Мұхтар, Ғабитке арнаймын" деген авторлық ескерту берілді, пьеса тұтас "Жұлдыз" журналының 1969 жылғы 2 санында жарияланғанда бұлардың бәрі түсіп қалған. Фактілерге жүгінейік: "Ажар мен ажалды" оқыған яки көрген адам бірден ойланады, таныс ситуациялар, белгілі оқиғалар есіне түседі. Үш бөлімнен тұратын пьесаға үш шығарманың материалы пайдаланылған. Мұхтар Әуезовтің сұмдық зорлықты, қаны сорғалаған трагедияны пластикалық шеберлікпен бейнелеп, қаражүрек қатыгездікті айыптаған, сыншыл ой айтқан, психологиялық тереңдік, тамаша суреткерлік танытқан әңгімесі - "Қорғансыздың күнінде" үлкен драманың сүйегі жатыр. Дайын тұрған диалоггар бар. Жақыптың шешесінің басынан кешкен азап-қорлығын, кеудесіндегі мұң-шерін айтатын ұзақ монологі сахнаға өзі сұранғандай. Сәкен Жүнісов осы жәйттерді жіті аңғарып, жақсы көре білген. Мақсат әңгімені инсценировкалау болмағаңдықтан кейіпкерлердің есімі өзгертілген. Ақан - Атан, Қалтай - Қатай, Ғазиза - Ажар деп алынған. Әңгімедегі уақиға желісі - жапандағы жалғыз қыстаудағы пүшайман жандар, оларға екі еркектің қоналқаға келуі, кемпір әңгімесі, қыздың зорлық көруі пьесада қайталанады. Текст ұқсастығына назар салайық. Ә ң г і м е д е : "Әрі өтіп, бері өтіп жүргенде сондайлық бейшаралар еді-ау деп есіне ала жүрсін деп, айтып қояйын деп отырмын. Күндердің күні болып, жүдеп-жадап, біреуден зорлык, біреуден қорлық көріп отырған үстіне келсең, көзіңнің қырын саларсың". Пьесада: "Иә, айналайыдар, іздегенге сұраған дегендей, сендерден артық кімге шағынармын. Естеріңде жүрсін, алда-жалда өздеріңе жете алмай тұйыққа тірелген заман болса, көңілі де, өзі де жаралы сор маңдай кемпір зарлап еді-ау бізге, тартқан азабын, көрген қорлығын баяндап еді-ау деп құдай жолына қол ұшын берерсіңдер". Сахнаға лайық өзгерістер енгізілсін. Әңгімед е : "Қарағым, қонақтардың атына шөп керек қой, өзің шам алып бірге шығып, шөп алатын жерді көрсетіп бер". Пьесада: "Иә, сүйтіндер, Ажаржан, мына ағаңа шам жағып, шығып, шөп алатын жерді көрсет". Айырма шамалы. жүктеу/скачать 10,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|