Қарт адамдарда пиелонефриттің клиникалық көріністерінің, диагностикасы мен емінің ерекшеліктері

Клиникалық көрінісі. Жіті пиелонефритке қарағанда, созылмалы пиелонефриттің көрінісі, әсресе өруінен тыс кезінде солғын. Науқастың көбі дерттің белгілерін аңғармай жүре береді. Мұқият сұрастырудың нәтижесінде белдің оқта-текте ауруы, кейде қызудың субфебрильді деңгейге көтерілуі, дизуриялық бұзылыстар анықталады. Сонымен қатар, инфекциялық астенияның әдеттегі белгілері болуы мүмкін – шаршағыштық, дімкәстік, жұмыс қабілетінің төмендеуі. Кейде науқас дәрігердің алдында алғаш рет артериялық гипертензия, анемия, бүйрек шамасыздығы дамығанда келеді. Негізінде, созылмалы пиелонефриттің көрінісінде басты орын алатын келесі синдромдар: несептік, поллакиуриялық, интоксикациялық, ал өзге синдромдар – анемиялық, гипертониялық және бүйрек шамасыздығы жүре пайда болады. Несептік синдром. Кейде несептік синдром созылмалы пиелонефриттің жалғыз белгісі болады. Пиелонефриттің несептік синдромына тән белгілер: лейкоцитурия, микрогематурия, 1 г жетпейтін тәуліктік протеинурия, гипостенурия және бактериурия. Лейкоцциттер несепке

қабынған интерстицийден және несеп жолдардың кілегей қабығынан түседі. Лейкоциттердің саны үдерістің өткірлігіне байланысты. Пиелонефриттің латентті түрінде лейкоцитурия «бір көрініп, бір жасырынып» толқын тәрізді. Сондықтан несептің бір жасаған анализі диагнозды анықтауда аса маңызды емес.

Электролиттердің жойылуынан көбі әлсіздікке шағымданады. Поллакиуриялық синдром. Пиелонефриттің өршу кезіндетүтікшелік шамасыздықтан гипостенуриямен бірге полиурия пайда болады: әдетте науқастар күндіз де, түнде де ұйқысын бұзып, әжетқанаға жиі барады. Сау адамдарға қарағанда зәрдің мөлшері көбірек, сондықтан болмашы шөл байқалады, науқастар сұйықтықты көбірек ішеді. Үрпінің немесе қуықтың ашып, сыздап ауыруы пиелонефритке тән емес, бұлар циститтің, уреттриттің, несеп тас ауруының белгісіне жатады. Интоксиакциялық синдром. Бұл синдромға қалтырау, қызудың биіктеуі, лейкоцитоз, бастың ауыруы жатады. Бірақ мұндай айқын белгілер сирек. Көбіне инфекциялық астенияның белгілері болады: шаршағыштық, бас ауыруы, оқта-текте қалтырау, әсіресе суықтағаннан кейін, тәбеттің төмендеуі. Негізінде, бүйрегі ауыратын адамдарда дене қызуының сирек биіктейтіндігі байқалған. Бұлар басқа аурумен ауырғанда қызу оншалықты биіктемейді. Қалтырағанның өзінде дененің температурасы қалыпты болуы мүмкін. Сонымен, пиелонефритке шалдыққан науқастарда зәрдің өзгерісі, оқта-текте қалтырау, бірақ дененің қызуы жоғарыламайды немесе субфебрильді деңгейге көтеріледі. Пиелонефритпен сырқаттанған науқастардың бірқатарында артериялық гиепртензия пайда болады. Артериялық гипертония қабыну және тыртықтық процестің салдарынан бүйрекшілік гемодинамиканың бұзылысынан болады . Көбіне гипертоня лабильді, басында өршу кезінде биіктеп, ремистензиялық және ұзақ жүргізілген антибактериялық емнен төмендейді Бүйректер бүріскен кездее артериялық гипертония аса биіктеп, қатерлі гипертонияға айналуы ықтимал.

Пиелонефриттің диагностикалық критерийлері:

1. Дизурия немесе полиурия дене қызуының жоғарылауымен, белдің ауырсынуымен немесе бактериуриямен қосарланған.

2. Пальпацияланғанда іштің бір немесе екі жағының ауырсынуы.

3. Бүйректің зәрді қышқылдау қасиетінің төмендеуі.

4. Бүйректің концентрациялау қасиетінің төмендеуі.

5. Бактериурия.

6. Зәр шөгіндісінің өзгерісі.

7. Рентгенографиялық өзгерістер.

Дерттің көрінісінде қызба, интоксикациясының белгілері басым және рецидивтері жиілесе, онда бүйрек туберкулезінен айыру қажет. Ол үшін арнайы зерттеулерді жасайды – экскрециялық, ретроградтық урографияны, цистоскопияны, зәрдің құрамында – туберкулез таяқшаларн микробиологиялық, бактериоскопиялық және полимеразиялық тізбектік реакция әдістерімен анықтайды. Бүйрек туберкулезі болса, іштің шолу рентгенграммасында, урограммаларда іш қуысы лимфотүйіндердің кальцинозы, бүйрек паренхимасында кальцинатты ошақтар анықталуы мүмкін. Көптеген стриктуралардан несепағардың тәспіге ұқсауы, несепағардың қысқарып жіп тәрізді керілуі байқалады. Ретроградтық урографияда бүртіктер ұшының кеміргендей кетіктері анықталуы мүмкін. Цистоскопияда қуықтың бетінде туберкулездік түйіндер анықталады, аса ауыр жағдайда қуық бүрісіп, микроцистиске айналады. Пиелонефритті гипертониядан айырған кезде, біріншіден артериялық гипертонияның егде жаста пайда болуы, криздердің дамуы, несептегі өзгерістердің (протеинурия, микрогематурия) криз кезінде ғана болып, кейін жойылатындығы есте болуы

тиіс. Біріншілік артериялық гипертонияға қарағанда пиелонефритте гипостенурия ерте пайда болады және бүйрек құрылымдарының деформациясы анықталады.

Емі. Созылмалы пиелонефриттің емі екі сатыдан тұрады - өршуді басу және рецидивке қарсы ем. Өршуді басу емі ауруханада жүргізіледі.

Диетотерапия. Созылмалы пиелонефриттің емінде диетотерапияға қойылатын талаптар. •Диетаның көмегімен антибактериялдық дәрмектің қуатын арттыру үшін, зәрдің рН – ын өзгерту. Зәрді қышқылдандыру үшін ақуызға бай тағамдарды немесе метионинді 1,0 г күніне 4 рет ішкізеді, ал сілтілендіру қажет болса, өсімдік тағамдарын, сүт өнімдерін немесе цитраттарды қолданады.

•Несептің ағымын күшейту арқылы бүйректегі микробтарды, кілегейді, зиянды заттарды, түлеген эпителийді шайып шығару. Осы мақсатпен тәулігіне 2-2,5 л сусын (минеральді сулар, жемісшырыны, сусындар) ішкізеді, мүмкін болса қарбыз, қауын, асқабақ жегізеді. Бірақ, артериялық гипертензияда немесе несеп жолдарының обструкциясында (несепағардың стриктурасы, тірелген тас, қуықасты безінің аденомасы) сусынды аса көп ішкізуге болмайды.

•Артериялық гипертензия болмаса ас тұзын шектемейді, оптимальді мөлшерде (12-15 г тәулігіне) қолдануға рұқсат етіледі, өйткені пиолонефритте түтікшелерде реабсорбцияның төмендеуінен натрий, калий, микроэлементтер көп мөлшерде жоғалады.

•Бүйректі қосымша тітіркендірмеу үшін өткір тағамдардан, дәмдегіш заттардан бас тарту.

Этиологиялық ем және оның негізгі салалары

1)Несеп жолдарының обструкциясын жою (хирургиялық әдістермен бүйректегі, несепағардағы тасты алу, қуықасты безінің аденомасын емдеу, нефропексияны, несеп жолдарының пластикасын жасау,т.б.)

2)Антибактериялдық ем. Емнің жобасы зәрдің себіндісінен анықталған флораның сезімталдығына қарап құрастырылады. Антибактериялдық емнің басты ережелері: -зәр микрофлорасының антибактериялдық дәрмекке сезімталболуы - антибактериялдық дәрмектердің бүйрекке уытты әсер ету мүмкіндігін есте сақтау және айқын нефротоксиндік әсері бар дәрмектерді қолданбау; - антибактериялдық дәрмектерге микрофлораның тез бейімделуінен дәрмектерді әр 7-10 күнде ауыстыру; - қолданған дәрмек 2-3 күнде әсер етпегенде, оны ауыстыру; - өршудің биік активтілігінде 2-3 антибактериялдық дәрмектерді (үйлесімділігін ескеріп) қосарласа қолдану; - несептің рН-ын дәрмектің түріне сәйкестеуге тырысу; - бүйектің шамасыздығында дәрмектердің дозасын бүйрек функциясының жетіспеу дәредесіне сәйкестеп азайту.

3. Бүйрек қанайналымын жақсарту. Қабыну ошақтарының тығыздығынан, фиброздың салдарынан, зақымданған аймақтарда ишемия және флобостаз туындайды. Қан ағуының жақсаруынан шумақтық филътрацияның көлемі ұлғаяды және қабыну ошақтарына антибактериялық дәрмектердің түсуі жеңілдейді. Осы мақсатта антиагреганттар мен антикоагулянттарды қолданады. Трентал – 0,2-0,4 г 3 рет 1-2апта,содан кейін дозасын төмендетіп, 0,1 г күніне 3 рет береді. Емнің ұзақтығы – 3-4 апта. Курантил – 0,025 г 3 рет 3-4 апта. Гепарин – 5000 Б күніне 2-3 рет құрсақ терісінің астына енгізіп, емнің ұзақтығы 2-3 апта, содан кейін дозаны 7-10 күн біртіндеп азайтып,емді тоқтатады.

4.Организмнің жалпы реактивтілігін, иммундық жүйенің қорғаныс қасиетін арттыру. Осы мақсатта айырша безінің дәрмектерін (тактивин, тимоген,тималин), адаптогендерді (женъшенъ, қытай лимоннигі, элеутерококк сіріндісін, пантокринді) және поливитаминдер комплексін қолданады.

5. Физиотерапиялық шаралар - Бел аймағын қыздыру (балшық, парафин, озокерит аппликациялары) - Электрофорездің көмегімен бүйректің тұсынан уросептиктерді енгізу (фурадонинді, эритромицинді).