Жұмабек Тәшеневке
Қазағымның тарихында сұр белең,
Тың игеру деген туды дүрбелең.
Сол жылдары әйгілі болды Тәшенев,
«Тың өлкесін» Ресейге бермеген.
Құптамаған Хрущевтың ұранын,
Асыл тұлға өмірдің сынағын.
Үкіметтің басшысы еді қуғындап,
Шымкент етті төмендетіп тұрағын.
Жан болмады кейін әділ байқаған,
Ащы сырды енді ашық айталам:
Хрущев құрып кетсе-дағы шіркін-ай,
Кейінгілер көтермеді қайтадан.
Ресейден Қырымды алып қинаса,
Белгілі ғой алабүлік тынбаса.
Сол індетке ұрынар ек біз-дағы,
Тәшеневтей қазақта ұл тумаса.
Сыр бермесе кеңестік сұм сойылға,
Өз басы емес, ел тұрды оның ойында.
Бурабайда Жеке батыр секілді,
Ұйықтап жатыр Сырдария бойында.
Тарлан тарих ашса ақиқат есігін,
Сағыныпты асыл ұлы Есілін.
Елбасының бұл да тура шешімі,
Астананың көшесіалса есімін.
Осы дерсің тәуелсіздік жеңгенді,
Еңсесін көтерді ғой ел де енді.
Ол туған ел қай жерінде жатса да,
Барша қазақ жүрегінде жерленеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Қазақтың қайсар қайраткері – ЖҰМАБЕК ТӘШЕНЕВ «Елтаным баспасы» Алматы 2015. 152 б.]
https://kk.wikipedia.org/wiki/Жұмабек_Ахметұлы_Тәшенов
ҚАЗАҚ ДАЛАСЫНЫҢ ҚАҺАРМАНЫ - ЖҰМАБЕК ТАШЕНОВ.
Мехтиев А.Д. (Қарағанды, ҚарМТУ),
Калиаскаров Н.Б. (Қарағанды, ҚарМТУ),
Есенжолов У.С. (Қарағанды, ҚарМТУ),
Ергазинова С.К. (Қарағанды, ҚарМТУ).
Хронология бойынша тәуелсіз Қазақстанның тарихы сонша үлкен емес. Біздің тәуелсіздігімізге осы жылы 24 жыл. Әлем бойынша 9 орын алып тұрған мемлекет үшін бұл өте аз. Алайда біздің мемлекет болашаққа алып келген дамыған оқиғалары және процесстерімен өте бай. Әрине барлық істелген істер жүзеге асқан жоқ,қателіктер және тұзақтар да болды, бірақ осыдан біз сабақ алдық. Біздің президентіміз Н.Назарбаев өзінің
«Казахстандық Жол» кітабында жазғандай: “Қысқаша тарихи тұйықтағанда, Қазақстан Қазіргі күндегі шекарада тарихи этникалық территорияда тайпаның тұндыруы болған, кейіннен қазақ ұлтын құрған және жаңа қазақстанның барлық территориясын басқарған. Біз өзіміздің тәуелсіздігіміз біреудің сыйы емес, өзіміздің тарихи отанымыз”. [1.17 бет.]
Бұл мақалада қазақ ұлтының өкілі Жұмабек Ахметұлы Ташенов туралы сөз болады. Бұл адамның тұлғасы Целинамен және соның салдарымен байланысты. Осы тұлғаны қазақ жерінде Хрущев реформасына қарсы күресуші ретінде таниды. Себебі Кеңес үкіметі уақытында жер мәселесі бірінші қатардағы мәселеге айналды. Осыған орай Хрущев келесі сөз сөйледі: республикадағы жер мәселесін шешу керек. Кунаев мырзамен және облыс қолбасшыларымен келісіп қойдық.Олар өз келісімдерін берді. –Енді, Жұмабек Ахметович сіздің ойынызды білсек. Жұмабек Ахметовичтің сол кездегі жауабы: мен қарсымын Никита Сергеевич. Сол кезде Никита Сергеевич ол сөзге келіспеді. - Жұмабек Ташенов: егер жер мәселесі жергілікті басқарманың шешімісіз шешілсе, онда КСРО Конституциясын өзгертуге тура келеді. Ал Конституцияда жазылған әр Республиканың территориясы- өзінің қол тимес меншігі.
Өмір баяны жайлы айтсақ Жұмабек Ташенов 1915 жылы 18 қарашада Ақмола облысында Вишновский ауданы Танагулдық ауыл советынде дүниеге келген. Кеңес уақытының партия басшысы Жұмабек Ташенов қарапайым жұмыскерлер отбасында дүниеге келген. Он төрт жасқа дейін Жұмабек Ташенов әкесінің қолында тәрбие алады. 1929 жылы сол жерде ол крестьяндық жастар мектебіне барады. Сол жерде 5 жыл оқып, білімін Ақмола облысының темір жол құрылыс техникумінде жалғастырады. [2] Кейін жоғары партиялық мектебін бітіріп, экономика ғылымының кандидаты дәрежесін алады.
Жұмабек Ташеновтың 1934 жылдын маусым айынан бастап партиялық іс-шаралары Ақмола облысында хатшы ретінде райисполкомда жұмыс атқарды. Сол жұмыс мамандығымен 1952 жылға дейін Қазақстанның әр түрлі аудандарында жұмыс атқарды, кейін Жұмабек Ташенов ҚазССР жоғарғы өкілі президиумы болып сайланды. Бұл орында 1955 жылға дейін болды. 1955 жылдан 1960 жылға дейін Жұмабек Ташенов КазССР Совет Министірінің өкілі болды.[3] 1961 жылы зейнеткерлікке дейн Шымкент облысының орынбасар төрағасының орындаушысы ретінде жұмыс атқарады. [3]
Жылдар бойы еңбек еткен еңбегі үшін Ленин орденімен, құрмет белгісі» орденімен, «Қызыл еңбек баннері» орденімен марапатталған. Бірақ бұл жүлделердің барлығы кішентай бір бөлік. Жұмабек Ташенов осыдан да көпке лайық.
Жылдар бойы көз қарастар өзгереді, барлығы анығырақ болды. Кеңес уақыты кезінде жасырын болған жағдайлар кейіннен барлық шындық ашылды. Осындай адамдар, біздің ойымызша барлық ұлттарда бар.
Жұмабек Ташеновтын жасаған істері осы жүлделер үшін емес қазақ халқы үшін жасалған істер. Оның міндеті өз халқының қызығушылығын қорғау. Жұмабек Ташеновтың сіңірген еңбектері өте көп. Ол шынайы әділ адам болған. Қазіргі жастарға үлгі көрсеткен өкіл. Қазақ даласының жерін сақтап қалған. Қазақстан тарихында ерекше орын алатын тұлғалардың бірі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Назарбаев Н. Казахстанский путь, – Караганда, 2006 – 372 бет.
2.Солтүстік Қазақстан мемлекетінің мұрағаты. Ф 22-П.Оп 10. Л 140.
3. Л.Н. Гумилев атындағы Евразиялық Ұлттық Университетінің жыл сайынғы ғылыми конференциясы 2007 г. к.ф.н.; профессор Искаков К.И. мақаласы.
ЖҰМАБЕК ТАШЕНЕВТІҢ АЗАМАТТЫҚ ЕРЛІГІ
Мукушев А.Б; Ибраева А.А.(Караганда, КарМТУ)
Ғылыми жетекші Хамзина Қ.М. ҚарМТУ
Біздің халқымыздың көп азап шеккен ұлы тарихын қамтып көрсететін Қазақ хандығының 550 жылдығының қарсаңында тұрмыз. Қазақстан тарихы әр түрлі оқиғаларға бай, қазақ халқы мұқтаждықты, жау шапқынын, ашаршылықты бастан кешті, бірақ бұл жағдайлар өз Отаны, шекарасы болуды, мемлекет мүддесін қорғауды және тәуелсіздікті әперуді халықтың рухани ерекшелігін бүкпеді. «Біздің республикамыздың тәуелсіздік алуы кездейсоқтық емес, түрлі жағдайлардың тоғысуы емес, қазақтарға біреудің сыйлығы емес, ал қазақтың байырғы жері, біздің тарихи еліміз» [1].
Бұл тарихи үдеріс сақтар, ғұндар, үйсіндер бір ұлтқа біріге отыра Қазақтар дегенді құрады. Бүгінгі күнде де бұл дәстүр қалыптасқан: біздің заманауи көп ұлтты Қазақстанның күші халық достығы, қадірлестік пен мәдениеттердің өзара сіңісуінде негізденеді.
Қазақ ұлты өкілдері арасында Жұмабек Ахметұлы Ташенев ерекше орын алады. Ж.А. Ташенев - өз жерінің, өз халқының мүдделерін қорғаған көрнекті кеңестік мемлекеттік және қоғам қайраткері.
Жұмабек Ташенев 7 (20) наурызда 1915 жылы Ақмола облысы, Вишневка ауданы, Танагүл ауылында жұмысшылар отбасында дүниеге келді. 1929 жылы сол жердегі шаруа жастар мектебіне барды. Онда бес жыл оқып, ол Ақмола облысындағы темір жол құрылыс техникумында оқуын жалғастырды. [2]. Әрі қарай Жоғары партия мектебін бітіріп, экономика ғылымдарының кандидаты дәрежесіне ие болды.
Оның партиялық қызметі 1934 жылы маусым айында Ақмола райисполкомында облыс хатшысы лауазымынан басталды. 1934 жылы қараша айынан 1938 жылға дейін Жұмабек Ташенев Қызыл Әскер аудандық атқару комитетінде жауапты хатшы, содан кейін Нұра ауданында жоспарлық станциясында төраға, Вишневск аудандық Кеңесінің Орындау комитетінің жауапты хатшысы, Қарағанды облысы Қеңесінің Орындау комитетінің референті болып қызмет атқарады. [3, 4].
1938 жылдан 1944 жылға дейін – Солтүстік Қазақстан облыстық сауда бөлімі қоғамдық ас Бөлімінің басшысы, Кеңестік аудан Кеңесінің Орындау комитетінің хатшысы, Кеңестік, Полудин ауданының жер бөлімі бастығы, Солтүстік Қазақстан облысы жер бөлімі басшысының орынбасары.
1944 жылдан 1947 жылға дейін — Қазақстан КП(б) Солтүстік Қазақстан облыстық комитетінің малшаруашылық бөлімінің меңгерушісі және хатшының орынбасары.
1947 жылдан 1948 жылдың желтоқсан айына дейін Солтүстік Қазақстан облыстық Кеңесінің Орындау комитеті төрағасының бірінші орынбасарының қызметін атқарды.
1948 жылы желтоқсан айында Солтүстік Қазақстан облыстық Кеңесінің Орындау комитетінің төрағасы болып тағайындалынды. 1949 жылдың 1 наурызында Қазақстан Коммунистік партиясы Орталық комитетінің мүшесі болды. (1961 жылы 27 қыркұйек айына дейін).
Жаңа саты — 1952 жылы Қазақстан КП Ақтөбе облыстық комитетінің бірінші хатшысы болып тағайындалды, ал 1955 жылы Жұмабек Ташенев Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Президиумының төрағасы болады және бес жылдан кейін — Қазақ КСР Министр Кеңесінің төрағасы. 1956—1966 жылдар арасында — КОКП ОК мүшесіне кандидат, КСРО Жоғары Кеңесі 4 шақырылымының депутаты [5].
Халық алдында ерекше еңбегі үшін Ленин, Еңбек Қызыл Ту ордендерімен, «Құрмет белгісімен» марапатталған тұлғаның өмірбаяны осылай бағаланды. Бірақ бұл марапаттар оның еңбегін ақтаудың шағын ғана бөлігі.
Басқару кезінде Ж. Ташенев республиканың саяси, экономикалық, мәдени дамуына, қазақ мемлекетінің аумақтық бүтіндігін сақтауға өте бағалы үлес қосты. Осындай лауазымды болғанда, Жұмабек Ташенов мәселелерді өз халқына үлкен пайдасымен шешуге тырысты.
Ташеновтың аты Тыңмен тығыз байланысты. Тарих ғылымдарының докторы, профессор Беимбет Ермухан «... 60-шы жылдары басында Хрущев Тыңдық өлке арқылы Қазақстанның 2 солтүстік облысын Ресейге қосып алуға мүмкіндік жасады, сол кезде республиканың аумақтық бірлігіне қатаң қауіп-қатер пайда болды. Сондай – ақ, Түкменістанға Маңғыстауды, Өзбекістанға Шымкент облысын қосуға Ташенов қарсы келді», деп жазды.
Қаз КСР Министр Кеңесінің Төрағасы Жұмабек Ташенев Кеңес Одағының Конституциясын желеуретіп ашық айтты. Сол үшін бір сәтте 2 ай ішінде оны лауазымынан алып тастап, құрметті өмір бойғы Шымкентке жер аударды. Онда Ж. Ташенов облыстық атқару комитетінің төрағасының орынбасары қызметін атқарды.
1961 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін осы қызметте көп еңбек етті, кеңестік маңызда зейнеткер атанды және Хрущевтің жоспарына қарсы шыққаны үшін ешқашан өкінбеді. Жұмабек Ахметұлы 1986 жылғы желтоқсан оқиғаларына бір ай қалғанда өмірден өтті.
Өмір бойы Жұмабек Ахметұлын керемет энергия, жұмыстағы динамизм, білімге шексіз ынта бірге жүрді. Ол әрқашан дербес шешімдер қабылдады, өз істері үшін жеке жауапкершілік алудан қорықпады.
5 жыл ішінде Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің Президиумының Төрағасы лауазымын атқарғанда және бір жыл ғана Республика Кеңес Министрлігінің Төрағасы болғанда Жұмабек Ахметұлы басқаларға қарағанда әлдеқайда мол жұмыстар жасады.
Мемлекеттік саясаттың барлық саласында жас және әрекеттік ұлттық кадрларды өсіру және тәрбиелеу ойын бастауда және негіздеуде бірінші болды. Қазақстан Министрлер Кеңесінің Төрағасы болып тұрғанда, байырғы ұлттан он екі адамды Үкімет аппаратына жұмысқа тартты.
Ж. Ташенев 30-50- ші жылдары саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау ісіне маңызды үлес қосты. Құрылған арнайы комиссия жігерінің және оның принципті басшысының арқасында жақын арада көптеген аман қалған қазақ ғалымдары, әдебиетшілері және саяси қайраткерлері қуғыннан қайтарылды және абақтыдан босатылды. Олардың арасында атақты тарихшылар Ермұхан Бекмаханов, Бек Сүлейменов, Есмағанбет Исмаилов, Хамза Есенжанов, Зейін Шашкин және де орыс жазушылары Галина Серебрякова и Александр Солженицын. Қазақ халқының атақты ұлдары Сәкен Сейфуллин, Бейімбет Майлин, Ілияс Жансүгуровтың адал аттары құқығы қалпына келтірілді. Ұлт әдебиетінің атақты классиктерінің шығармалары оқырмандарға қайтып келді.
Кремль ойланатындай ол Қазақстан аумағында ядролық сынауларды өткізуге қарсы шықты. КСРО экономикалық апат алдында болды және полигонды ұстау үлкен мәселеге айналды [6].
Бұл адам қарапайым адамдарға ниеттес қарым – қатысымен таңғалдырған, олардың мәселелерін тез шешетін. Жұмабек Ахметұлы Алматының орталығында салынған 120-пәтерлік тұрғын үйді Қазақстанның мәдени қызметкерлеріне бергізді. Ол Мұқтар Әуезовтың «Абай жолы» романын Ленин сыйлығына ұсынуды бастамашылық етті.
«Қазақ әдебиеті» газетін жабудан құтқарып қалды, ал «Социалистік Қазақстан» газетін «Казправдының» аударма нұсқасы болатын айбаттан қорғады.
Жұмабек Ахметұлымен араласқан және қызмет істеген адамдар оның ғажап ұйымдастырушылық қабіліеттілігіне, ойына, энергиясына, өз ісіне берілгендігіне, жоғарғы адамгершілік қасиеттеріне лайықты бағасын береді.
Әр ұлтқа өз ерлері керек және Жұмабек Ташенев туралы оқиға осыған дәлел. Осындай нағыз ер ұлдарын қазақ халқы мәңгі есте сақтау керек.
Ташеневтің азаматтық ерлігі Қазақстан нағыз тәуелсіздік алғаннан жиырма жылдан кейін бағаланды. Қазақстан Республика Президенті Н.А. Назарбаевтың бастамасымен Астанада бір көше Жұмабек Ташеневтің атымен аталды, сондай-ақ Шымкент (1995 ж.), Көкшетау (2008 ж.), қалаларында, Ақмола облысының Аршалы және Қарағанды облысының Киевка аудандарында көшелер оның атын алды. Қазақстанда 2011 жылы Шымкентте Ж.А. Ташеневке бірінші ескертіш ашылды.
Өзінің тарихын білетін ғана адам мәдениетті болып саналады. Қазіргі жастар өткеннен сабақтар алу, өз тарихын мақтан ету, атақты қайраткерлерін білу керек және осы нақты тарих фундаментінде жарқын болашақты құру, барлық күшін сала отырып, біздің еліміздің өркендеуіне қолдан келерлік үлес қосу керек.
Пайдаланылған әдебиет :
Назарбаев Н. Казахстанский путь, – Караганда, 2006 – 372 стр.
Государственный архив Северно Казахстанской области. Ф 22-П.Оп 10. Л 140.
http://www.rusnauka.com/10_NPE_2010/Istoria/62154.doc.htm.
Материалы ежегодной научной конференции Евразийского Национального Университета им.Л.Н. Гумилева. 2007 г. Статья к.ф.н.; профессор Искакова К.И.
http://akmolinka.narod.ru
6. http://www.zonakz.net. Габбас Кабышулы. Отрывки из книги Каришала Асанова «Сказ о закованном тигре. Национальный герой казахского народа Жумабек Ахметович Ташенев».
ЖҰМАБЕК ТАШЕНЕВ И КУЛЬТУРНОЕ НАСЛЕДИЕ
Нурмак А.Е. (КарГТУ студент гр. НВП-15-4)
Оспанов Р.А. (КарГТУ студент гр. НВП-15-4)
Цокаев И.Ш. (КарГТУ студент гр. НВП-15-4)
Жұмабек Ташенев – выдающаяся талантливая личность, которая останется в памяти казахского народа навечно. Он беззаветно любил свой народ, и все его усилия были направлены на его благо.
Жумабек Ахметович Ташенев родился за два дня до весеннего равноденствия, 20 марта 1915 года, в урочище Бабатай, ныне село Койгельды Аршалынского района Акмолинской области. Трудовую деятельность начал в 1933 году на советской работе в Северном Казахстане. Затем работал заместителем секретаря Северо-Казахстанского обкома партии, председателем Северо-Казахстанского облисполкома.
Новая ступень — назначение в 1952-м году первым секретарем Актюбинского обкома КП Казахстана.
А уже в 1955 году Жумабек Ташенев становится председателем Президиума Верховного Совета Казахской ССР и через пять лет — председателем Совета Министров Казахской ССР.
В 1956—1966 годах — кандидат в члены ЦК КПСС, депутат Верховного Совета СССР 4-го созыва.
В 1949—1961 годах — член ЦК Компартии Казахстана.
Таковы красноречивые строки биографии человека, за особые заслуги перед народом награжденного орденами «Ленина», «Трудового Красного Знамени», «Знак Почета».
В то время первым секретарем ЦК КПСС был Никита Хрущев. Именно при нем началась знаменитая целинная эпопея.
В 1961 году Н. Хрущев предложил целинный край (пять северных областей Казахстана) присоединить к РСФСР. Председатель Совмина КазССР Жумабек Ташенев выступил против, апеллируя к Конституции Советского Союза. За этот смелый поступок его через два месяца сняли с должности.
«Когда власть была в руках Жумекена, он всячески помогал творческим и одаренным личностям казахского народа. К примеру, в 1958 году он потратил очень много сил, чтобы провести декаду казахского искусства и литературы в Москве на высоком уровне, а также Жумабек Ташенев проявил большое упорство для того, чтобы пятерым одинаково искусным людям (К. Куанышбаев, Р. Жаманова, Е. Серкебаев, Ш. Айманов, М. Толебаев) дали самое высокое звание – Народный артист СССР. После этого на казахской земле получение высоких званий в таком количестве никогда не было. Когда Ташенев был председателем Совета Министров, он поспособствовал тому, чтобы деятелей искусства и литературы обеспечили жильём. Таким образом, для них был выделен дом, состоящий из 120 квартир, находящийся в городе Алматы, на пересечении улиц Кунаева и Кабанбай батыра. Этот дом №135, который находится на улице Кунаева, по сей день называют «Қазақ аулы» или «Дом Ташенева».
Среди известных людей, которые заехали в дом, были Ильяс Омаров, Бибигуль Толегенова, Гульфайруз Исмаилова, Каукен Кенжетаев, Шабал Бейсекова, Жамал Омарова, Сейфолла Телгараев, Курманбек и Шолпан Жандарбекова, Шара Жиенкулова, Капан Бадыров, Жусипбек и Хабиба Елебековы, писатель Хамза Есенжанов, Зейин Шашкин, Жусіп Алтайбаев, Балгабек Кадырбекулы, ученые Абди Турсынбаев и Ермеков.
За время своей службы Представителем Высшего Совета союзных республик, Ташенев месяц проходил службу в должности заместителя председателя Высшего Совета СССР в Москве. Жумекен мастерски использовал эту возможность для народного интереса, а именно он много сил потратил для того, чтобы роман Мухтара Ауэзова «Путь Абая» был номинирован на Лененскую премию. Он предложил, чтобы самую большую улицу города Алматы назвали именем Абая, и на главное место улицы поставили его памятник, но московские чиновники сверху ответили ему тем, что на это нет средств. Ташенев все же добился того, чтобы назвали улицу именем Абая и возвели ему памятник.
Он первым приметил молодого ученого Шахмардана Есенова –руководителя геологической партии в Жезказгане и, вскоре, назначил его заместителем Министра Геологии».[1]
Видный государственный деятель– Жұмабек Тәшенев был поистине многогранен. И все грани своего редкостного дарования, весь огонь своей души посвятил служению народу.
Конкретный пример заботы о простых людях привел покойный профессор Моисей Гендельман в книге «Целиноградский аграрный институт». По инициативе Никиты Хрущева по всей стране было рекомендовано вывести и переселить все сельскохозяйственные вузы за черту города с той целью, чтобы «педагоги аграрной науки были ближе к земле». В декабре 1959 года вышло постановление Совмина КазССР о передаче совхоза «Новоалександровский» Вишневского района в ведение Целиноградского сельхозинститута (ныне Казахский агротехнический университет) в качестве нового учебного хозяйства. Решение было принято в угоду Хрущеву без учета мнения руководства и населения совхоза. Директор совхоза обратился к председателю Александровского сельского округа Рахымбеку Рыспаеву с просьбой срочно довести до сведения Ташенева мнения земляков-односельчан. Через несколько дней, по словам Гендельмана, его как ректора сельхозинститута вызвали в обком партии. Зайдя в кабинет первого секретаря, он увидел там Ташенева, который сразу поинтересовался о причинах передачи совхоза «Новоалександровский». На это профессор ответил, что существует соответствующее постановление Совмина республики. Ташенев лаконично сказал: «Мы его приняли, и мы его отменим!» Действительно, в феврале 1960 вышло постановление Совмина КазССР об отмене предшествующего нерационального решения о передаче. Взамен институту передали поселок «Интернациональный», который находился к городу ближе, нежели первоначальный вариант.
Но народная память вечна, современники до сих пор помнят Ж.А.Ташенева как человека, всегда готового пожертвовать карьерой ради интересов Казахстана.
По инициативе президента Нурсултана Назарбаева имя Жумабека Ташенева присвоено одной из центральных улиц в Астане, городе, который когдато мог простонапросто отойти вместе со всем Целинным краем к соседней республике. Но стал столицей независимого Казахстана.
Список использованных источников
Бүркіт Аяған. Қазақтың Қайсар қайраткері – Жұмабек Тәшенев., «Елтаным баспасы Алматы, 2015
ЖУМАБЕК ТАШЕНЕВ - ПРОТИВОСТОЯЛ ХРУЩЕВУ
Омарханова М.И. ( КарГТУ, УиА -15-2)
Науч.рук: Ныгметова Н.Т. (Караганда, КарГТУ)
... его открытое противостояние волюнтаристским замыслам Хрущева позволили нашей республике сохранить в тот период землю для потомков.
Выпускник академии госслужбы при Президенте РК Е.Кабылда.
Ташенев Жумабек Ахметович (1915-1986) - Одна из немногих личностей, известных своей отвагой, глубиной мышления, дальновидностью, и целенаправленной устремленностью, мужеством в отстаивание интересов Казахстана. Ни одна трудность не смогла заставить его сойти с его пути, ни один трус не смог склонить его голову и подчиниться, потому что в его сердце была любовь к своему народу и к своей земле!
Родился 20 марта 1915 г. в поселке Танагуль, Вишневского района, Акмолинской области. Работал ответственным секретарем Акмолинского Вишневского райисполкомов, Нуринского райисполкома Карагандинской области, а так же ряда райисполкомов Северо- Казахстанской области. Далее был председателем облисполкома Северо- Казахстанской области, первым секретарем обкома партии Актюбинской области. Весной 1995 года Ташенев избирается Председателем Президиума Верховного Совета КазССР, в 1960 - 1961 годах возглавляет Совет Министров республики.
Известен такой исторический факт. Когда осенью 1960 года на одном из республиканских совещаний, проходившем в Акмолинске, Первый секретарь ЦК КПСС Никита Хрущев впервые озвучил подробности своей идеи – «расчленить» земли Казахстана и раздать их соседям.
Пять северных хлебных областей должны были отойти к России, нефтяные месторождения Мангыстау – к Туркмении, а хлопкосеющие районы – к Узбекистану.
Реакция Жумабека Ташенова была мгновенной и неожиданной для присутствующих. Он сказал свои знаменитые слова:
- Я родом из Акмолинска. Двенадцать лет работал в Северо - Казахстанской области. Мои предки и родители покоятся в этой земле. И вы хотите эту землю передать России? Вдумайтесь, товарищи, какой казах с этим согласится?
я категорически против и считаю, что этот вопрос невозможно даже ставить на повестку дня! Если Верховный совет начнет вмешиваться в территориальный вопрос каждой республики, то в таком случае надо отменять Конституцию Союза, где ясно сказано, что каждая республика обладает правом собственности на свою исторически сложившуюся территорию. И если этот закон будет нарушен, то мы вправе обратиться за справедливостью в международные правозащитные организации.
Через пару месяцев после разгромной речи Ташенева, по настоянию Хрущева, Жумабек Ахметович был снят с занимаемого поста.
С уходом Ташенева в Чимкентскую область, притязания Москвы не прекратились.
Как истинный борец за целостность Казахстана он был решительно против передачи казахских земель. Вследствие чего, Ташенев сам возглавил специальную комиссию в составе семи человек, для рассмотрения этого вопроса.
Жумабек Ташенев, будучи руководителем республиканского масштаба, поражал окружающих очень внимательным отношением к просьбам простых людей, принимал участие в решении их проблем. Он имел полномочия по правительственной "вертушке" говорить со всеми руководителями братских республик, как правило, секретарем ЦК или председателем Совета Министров. Он вводил собеседника в курс дела и просил продвинуть или быстрее решить тот или иной вопрос, от которого зависел ход работ на ударной всесоюзной стройке. Получив положительный ответ, он просил соединить его со следующим ответственным работниками из другой республики. И так по каждой позиции - пока не развязывал все узкие места. С казахстанскими адресатами Ташенев был предельно краток и строг: сделать то-то и никаких пререканий. Жесткий руководящий стиль работы Жумабека
Ахметовича был известен в республике. Обладая цепкой памятью, через некоторое время обязательно возвращался к затронутой теме, и если вопрос не продвигался, ответчик получал, что называется, по полной программе.
Ташенев всегда принимал самостоятельные решения, брал на себя личную ответственность за возможные последствия своих поступков.
За период работы на руководящих постах республики Жумабек Ахметович успел сделать множество важных дел. Именно по его инициативе роман М.Ауэзова "Путь Абая" был выдвинут на Ленинскую премию, что способствовало выходу исторического произведения на мировой уровень. Ташенев обеспечил назначения национальных кадров на руководящие посты в высших эшелонах власти республики, привлек на работу в правительственный аппарат более десятка талантливых молодых людей коренной национальности, что не вписывалось в рамки номенклатурной сетки Москвы.
Он инициировал проведения Дней культуры и искусства Казахстана в Москве в 1958, где пять десятилетий страны получили звание "Народный артист СССР".
Идея принципа назначения на должность первого или второго секретаря ЦК КП Казахстана достойных кандидатур казахской национальности тоже принадлежит Ташеневу.
Он внес значительный вклад в дело в реабилитации жертв политических репрессий 30-50-х годов. Всегда поддерживал национальную культуру, открыто выступаю против закрытия ряда республиканских газет на казахском языке и их словесного дублирования на русский, сохранив тем самым самобытность изданий. И этот перечень, свидетельствующий о Ташеневе как о великом патриоте своей страны, можно продолжать и продолжать. Ташенев, беззаветно служащий своей земле, остался достойным сыном казахского народа до конца жизни. Он умер незадолго до декабрьских событий 1986года.
Легендарный подвиг Жумабека Ташенева через два десятилетия обретения Казахстаном подлинной независимости становится нам все дорог и важен. И он должен, еще раз оценен благодарными потомками. Любимый народный герой достоин, чтобы его посмертно наградили высоким званием "Халық каһарманы", как великого полководца Бауыржана Момышулы. Ведь это, к сожалению, не было сделано при жизни. Эти два казахских батыра были близкими друзьями по духу и трепетному отношению к любимой Родине.
Список литературы:
1. «Индустриальная Караганда» 21.12.2010.
2. Государственный архив Северно Казахстанской области. Ф 22 – п. Оп 10. Л 140.
3. Журнал «Алтынорда» 17.07.2014.
Ж.А. ТАШЕНОВ - КРУПНЫЙ ОБЩЕСТВЕННЫЙ ДЕЯТЕЛЬ СВОЕГО ВРЕМЕНИ
Оспанов Т.Р., Ревуцкая Н.Л.
студенты группы ТС-14-2
Науч.рук. - Иманбаева С.Б. Сагатова Г.К.
Сколько людей, столько и судеб. Ежедневно каждый из нас делает выбор, который может стать ключевым в жизни не только одного человека, но и целого государства. Большинство великих политических и общественных деятелей были выходцами из простого народа. Но их неудержимое стремление к справедливости, честной политике и к свободе человека и его прав позволило достичь столь значительных высот.
В истории Республики Казахстан таких людей не мало. Одним из них был Жумабек Ахметович Ташенов - советский государственный и партийный деятель, член ЦК КП Казахстана, Председатель Совета Министров Казахской ССР, кандидат экономических наук.
Родился в марте 1915 года в ауле Танагуль Вишневского района Акмолинской области. В 1933 году поступил в Акмолинский железнодорожный строительный техникум по специальности «Гражданское строительство», но был вынужден оставить учёбу на 2 курсе ввиду острого недостатка грамотных кадров в народном хозяйстве. С этого времени и проявлялся его искренний патриотизм и готовность всегда прийти на помощь Родине. Восстановившись, закончил техникум и Высшую партийную школу в городе Москва в 1955 году. Таким образом, до занятия высшего государственного поста — главы Республики и Парламента Казахской ССР, Жумабек Ташенов имел специальное образование. Впоследствии он защитил кандидатскую диссертацию, после неё пытался защитить и докторскую диссертацию в Москве. Это еще раз доказывает его неугасаемое рвение к знаниям, культуре, волю к победе. Безусловно, он может являться отличным примером для молодёжи подрастающего поколения.
В период с 1934 по 1938 годы Жумабек Ахметович Ташенов объездил по служебным вопросам всю Казахскую ССР. Он лично наблюдал политическую и экономическую ситуации во многих областях и был близок к народу. В то время он занимал пост ответственного секретаря Исполнительного комитета Красноармейского районного Совета, затем — председателя Нуринской районной плановой станции, ответственного секретаря Исполнительного комитета Вишневского районного Совета, референта Исполнительного комитета Карагандинского областного Совета.
С 1940 года Жумабек Ташенов являлся членом ВКП(б), то есть обладал привилегией, которой достоин далеко не каждый.
С 1938 по 1944 — занимал должность начальника Отдела общественного питания Северо-Казахстанского областного торгового отдела, так как его всерьёз волновало здоровье нации. Так же он занимал пост секретаря Исполнительного комитета Советского районного Совета, начальника Советского, Полудинского районного земельного отдела, заместителя начальника Северо-Казахстанского областного земельного отдела.
С 19 апреля 1955 по 20 января 1960 Ж.А.Ташенов занимал поистине высокую должность – должность председателя Президиума Верховного Совета Казахской ССР, Национального Парламента. С 20 января 1960 по 6 января 1961 — председатель Совета министров Казахской ССР.
Жумабек Ташенов активно противодействовал проекту создания Целинного края в конце 1960 года с объединением 5 областей Северного Казахстана, с возможным выделением края из состава Казахской ССР. Открыто выступал против идей Никиты Хрущева, апеллируя к Конституции Советского Союза. Однако позже, по рекомендации последнего, он был снят с высших постов в Республике.
С 1961 и до ухода на пенсию в 1975 году — занимал пост заместителя председателя Исполнительного комитета Южно-Казахстанского — Чимкентского областного Совета. В 1962 году защитил диссертацию и получил степень кандидата экономических наук.
Жумабек Ахметович Ташенов умер в городе Чимкент 18 ноября 1986 года.
К 100 летию со дня рождения государственного деятеля Жумабека Ташенева, в 2012 году издан научно-исследовательский труд «Жумабек Ташенов», написанный учеными Института истории государства Министерства образования и науки Республики Казахстан Сейткали Дуйсеном и Канатом Енсеновым под редакцией доктора исторических наук, профессора Буркитбая Аягана. Научный труд, изданный в рамках Государственной программы «Ғылыми қазына», является продолжением книжной серии «Ұлы Дала тұлғалары». В книге, посвященной Жумабеку Ташенову, сделана попытка дать исторически объективную и взвешенную оценку жизни столь великого политического и общественного деятеля.
ТАШЕНЕВ ЖУМАБЕК АХМЕТОВИЧ. ПРИМЕР НЕУТОМИМОГО СЛУЖЕНИЯ РОДИНЕ
Рахимжан Г.С. (КарГТУ, ПСК-14-2)
Шафигуллина Д.И. (КарГТУ, ПСК-14-2)
науч.рук: Хамзина К.М.
20 марта 2015 года исполнилось 100 лет Ташенову Жумабеку Ахметовичу. Он был автором многих книг и исследований, крупный государственный деятель нашей страны, который в свое время сохранил целостность республики, резко протестуя против бредовой идеи Н.С. Хрущева отторгнуть от Казахстана пять северных областей. Общая площадь территории, которую отстоял Ж. Ташенев, по скромным подсчетам, составляет порядка 565,4 тысячи квадратных километров. Жумабек Ахметович родился в ауле Танагуль Вишневского района Акмолинской области. 1933 году поступил в строительный техникум в Акмолинской области. В 1955 году закончил Высшую партийную школу в г.Москва.[2]
. С 1940 года член ВКП (б). В 1933-1944 годах Ташенев находился на ответственной советской и партийной работе в Северо-Казахстанской, Актюбинской областях. В 1955-1960 годах занимал пост Председателя Президиума Верховного Совета Казахской ССР, а в 1960-1961 годах – Председателя Совета Министров республики.[1]
В Казахстане в общем-то некому было принимать в расчет интересы коренного населения, так как Москва проводила и соответствующую кадровую политику, против которой не раз резко выступал Жумабек Ташенев. Однажды это произошло после избрания Леонида Брежнева секретарем ЦК КПСС. Уезжая в столицу, тот предложил на посты первого и второго секретарей ЦК КП Казахстана кандидатуры И. Яковлева и Н. Журина. И пока остальные члены бюро удрученно помалкивали, взял слово председатель президиума Верховного Совета республики Ж.Ташенев. По словам сына Ташенева Саяна Жумабековича, его отца поддержал только секретарь ЦК Тажиев.
Но Москва, конечно, продавливала необходимые решения. А выступление Ж.Ташенева не забыла. Он и сам не давал забыть о себе, то и дело вступая в конфликты со ставленниками Хрущева. То резко отчитает Журина за пренебрежение к казахской прессе, то пригрозит секретарю Целинного крайкома Соколову выселить его из республики в 24 часа, если он еще раз заикнется о прямом переподчинении края Москве. Но резкость эта была объяснимой. Хрущевым в то время овладела прямо-таки навязчивая идея – отрезать от Казахстана земли на севере, юге и западе и раздать их соседям. Пять северных хлебных областей должны были отойти к России, нефтяные месторождения Мангистау – к Туркмении, а хлопкосеющие районы – к Узбекистану.
В 1960 году – новая попытка отчуждения исконных земель нашей республики. На совещании в Акмоле Хрущев заявил, что есть один безотлагательный вопрос – о площади земли в республике.
Ташенев ответил мгновенно, что он не только против такого решения, но считал, этот вопрос даже на повестку дня ставить невозможно
Естественно, Центр, который, не церемонясь, принимал решения по территориальному делению между республиками, не мог долго терпеть Ташенева. Несмотря на большие заслуги перед партией и государством, Жумабека Ташенева, в то время занимавшего пост председателя Совета Министров Казахской ССР, в одночасье сняли с должности и отправили в почетную пожизненную ссылку в Чимкент (заместителем председателя облисполкома).
С уходом Ж. Ташенева с властного олимпа претензии Москвы на казахские территории не прекратились. В 1962 году Центр заговорил о передаче полуострова Мангышлак теперь уже Азербайджану – на том лишь основании, что там давно занимаются нефтяным промыслом. Руководство республики поручило “отбиваться” министру геологии Шахмардану Есенову. На совместном заседании Президиума Верховного Совета и Совета Министров СССР казахстанский министр при помощи цифр и фактов стал доказывать, что Казахстан может успешно решать не только сельскохозяйственные, но и индустриальные задачи. И заставил присутствующих согласиться с тем, что в республике есть квалифицированные специалисты, материальные ресурсы, большой опыт промышленной разработки месторождений полезных ископаемых… После бурного обсуждения на сторону казахстанского министра встал Алексей Косыгин. Вот так, вопреки всесильному Хрущеву, Казахстан сохранил не только зерносеющие регионы, но и Полуостров сокровищ.
Безусловно, легендарный гражданский подвиг Ташенева через более чем два десятилетия обретения Казахстаном подлинной независимости становится нам еще дороже. И он должен быть по достоинству оценен. Поскольку имя Ж.А. Ташенева многим молодым казахстанцам малоизвестно, в регионах, где он родился, жил и работал (Карагандинском, Северо-Казахстанском, Актюбинском, Южно-Казахстанском, городе Алматы), нужно установить стенды в областных (городских) историко-краеведческих музеях, освещающие его многранную жизнь и деятельность. Второе - присвоить имя Ж. Ташенева, нашего знаменитого земляка, одной из центральных улиц Караганды с установлением в начале улицы бронзового бюста Ж. Ташенева, назвать один из городов Карагандинской области именем Ташенева. Третье - присвоить имя Ж. Ташенева одному из известных вузов страны, учредить в ведущих вузах республики стипендию имени Жумабека Ташенева.[3]
Список использованной литературы:
1. История Казахстана: Хрестоматия. Учеб. пособие г. Алматы: Мектеп, 2013.
2. Газета «КАРАВАН». 2007 год 7 сентября, выпуск №36
3. Газета «ИНДУСТРИАЛЬНАЯ КАРАГАНДА». 2015 год 28 февраля
ЕСІМІ АСҚАҚТАҒАН ТҰЛҒА
Достарыңызбен бөлісу: |