Ұйымдастыру бөлімі - 6% - 10,8 мин

7. Ұйымдастыру бөлімі - 6% - 10,8 мин.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тізіммен тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  А және Е вирусты гепатиттер этиологияларын, инфекция көздерін
  
• 
  Берілу механизмдерін
  
• 
  Патогенез, алдын алу шараларын
  
• 
  Емдеу, арнайы профилактикаларын
  
• 
  Эпид.ерекшеліктерін
  

Гепатит А (ГА) –бауырдың зақымдалуымен жүретін және қатерсіз ағыммен сипатталып, толық айығып кететін , РНК-құрамды вируспен шақырылатын жедел инфекциялық ауру.

Вирустың жұқпалылығы 20 градус температурада жылдар бойы сақталады. Эфирге, қышқылдарға тұрақты. 1атм. (119-120 гр.) 20 мин. ішінде суда қайнатқанда, құрғақ ыстықта 180 С 1сағ. ішінде жойылады және 1мин. ішінде УФ –сәулесімен, 3 тәулік ішінде формалинмен (1:4000), 30 мин. ішінде 37⁰С-та хлормен жойылады.

Эпидемиологиясы. Инфекция көзі – ауру адам және вирустасымалдаушы. Жұғу механизмі фекалді-оралді, берілу жолдары алиментарлы, тұрмыстық қарым-қатынас. Плацента арқылы вирус өте алмайды.

ГА – жер шарының барлық аймақтарында кездеседі. Таралу дәрежесі бойынша ЖРВИ және жедел ішектік инфекциялық аурулардан кейін үшінші орын алады. Балалардың ауру жұқтыру саны 60% - ке жеткендіктен ГА балалар инфекциясы болып саналады. Көбінесе 3 – 7 жас аралығындағы балалар ауырады. Бір жасқа дейінгі балалар сирек ауырады, өйткені олардың қанында анасынан қалған трансплацентарлы антиденелер болады.

Аурудың өршу кезеңі күзгі – қысқы маусым. ГА – мен ауырып, айыққаннан кейін өмірлік тұрақты иммунитет қалыптасады.

Патогенезі.Тағаммен немесе сумен ВГА (НАV) асқазан-ішек трактіне түседі, жіңішке ішектің қабығын қамтып қанға өтеді, одан кейін гепатоциттерге фиксирленеді.Осының әсерінен клетка мембраналарымен араласып,(НАV) липидтердің тотығу процестерінің активациясын иницирлейді.Бұл биомембраналардың гидрофобты қабатындағы липидтердің дезорганизациясына алып келеді, яғни липид қабаттарында тесіктер пайда болып олардың өткізгіштігі жоғарылап кетеді.Цитолиз нәтижесінде қан сарысуында әр түрлі бауыр-клеткалы ферменттер пайда болып , зат алмасу процестері бұзылады; альбумин синтездеу қабілеті, ұю факторы, байланысқан билирубинді экскрепциялау бұзылады (“клеткалық регургитация” синдромы).

Биомембраналардың өзгергіштігінің нәтижесінде K – Na насосысының функциясы бұзылады, клеткаішілік ацидоз дамуы мүмкін. Гепатоцит мембраналарының құрылысы бұзылысынан, клеткаішілік рН қышқыл ортаға жылжуы қышқыл гидролазалардың пайда болуына алып келеді. Осының әсерінен некрозға ұшыраған бауыр клеткалары гидролизденеді, нәтижесінде ақуыздық комплекс ажырайды да, ауто – антиген ретінде гепатотропты вируспен бірге қызмет атқарады.

ГА патоморфологиялық өзгерістері бауырдың барлық ұлпалық компоненттерінде көрінеді: паренхима, дәнекер тінді строма, ретикулоэндотелий, өт шығару жолдары. Органның зақымдану дәрежесі ұлпаның эпителиалді бөлігіндегі дистрофиялық және некротикалық өзгерістерге байланысты болады. Клиникасы. ГА типтік ағымының бес кезеңі бар: 1. Инкубациялық 10 – 45 күн. 2. Продромалды 2 – 6 күн. 3. Өршу 7 – 14 күн. 4. Сарғаюдан кейін. 5. Реконвалесценция 2 – 3 ай.

Продромалды кезеңніің клиникалық көрінісі:

• 
  Дене температурасы субфебрильді немесе фебрильді (38 – 39⁰С)
  
• 
  Жалпы жағадайы нашарлайды (бас ауру, тәбеттің төмендеуі, сандырақ)
  
• 
  Жүрек айну, құсу, іш ауру (оң жақ қабырға аралықта немесе белгісіз локализациямен)
  

Ауру басталғаннан бір – үш күннен кейін температура төмендейді. Бірақ, жалпы әлсіздік, іш аймағындағы ауырсынулар, диспепсиялық симптомдар сақталады. Осы кезде гепатомегалия байқалады. Пальпация кезінде бауыр ауырсынады. Продромалды кезеңінің соңында несеп түсі қараяды, ал нәжіс түссізденеді.

Диагностикалық тексеру тәсілдері:

• 
  Бауыр - клеткалық ферменттің активтілігі – АлАТ және АсАТ жоғарылайды.
  
• 
  Тимол сынамасы жоғарылайды
  
• 
  β – липпротеид жоғарылайды
  
• 
  уробилин, содан кейін өт пигменттері
  

Науқасты толық емдеу мақсатында барлық қолайлы жағдай жасалуы қажет. Вирусты гепатитпен ауырған науқастың жағдайы оның этиологиясына байланысты емес. Және де ең маңыздысы емдік-қорғау режимі – науқастардың активтілігі максималды түрде азаюы керек. Өйткені бұл кезде бауырдың тіндерінің репарациясы әлде қайда жылдамырақ жүреді. Науқастар аурудың жеңіл түрінде – жартылай төсектік, ал ауыр түрінде – төсектік режим сақтау керек.

Вирусты гепатитпен ауырған науқастардың клиникалық көрінісінің диапозоны өте кең болғандықтан медбике оны есепке алуы қажет. Бұл кезде науқаста кешкі және түнгі уақытта тері қышынуы мүмкін, көбінесе вирусты гепатиттердің холестатикалық түрінде байқалады. Қышынуды азайту мақсатында 1-2% ментол ерітіндісі және камфорлы спирт, 3% тағамдық уксус ерітіндісі қолданылады. Вирусты гепатитпен ауырған науқастарда сонымен қатар геморрагиялық синдром байқалуы мүмкін, бұл теріде қан құюлулар мен мұрыннан және басқа да қан кетулермен байқалады. Инъекция жасалған жерлерде геморрагиялар өте жиі кездеседі. Мұны болдырмау үшін күре тамырға инъекция жасау барысында өте мұқият болып, бір тамырға бірнеше рет жасамау керек. Гепатитті бөлімшеде жұмыс атқаратын медбикелер күнделікті ағымды дезинфекция жасауы қажет және санитарлы-гигиеналық ережелерді қатаң сақтауы керек.

Ауруханадан шығару ережелері

ВГА-мен ауырған науқастарды сарғаю белгілері жоғалғаннан кейін, пигментті алмасулардың көрсеткіштерінің қалыптасуынан кейін және бауыр көлемінің кішіреуінен кейін ауруханадан шығарылады.

ВГА-ның алдын-алу мақсатында бірнеше шаралар қолданылады. ВГА созылмалы вирустасымалдаушылық болмағандықтан ауру көзі типті және атипті түрімен ауыратын науқастар болып табылады.

Ауруханадан шықаннан кейін алғаш рет 15-30 күннен кейін қарайды, қайталап 3 айдан кейін, қалдық көрсеткіштері жоқ болғанда реконвалесцент диспансерлік есептен шығарылады. Қатаң клиникалық көрсеткіш бойынша арнайы санаторияларға жіберіледі.

Гепатит Е (ГЕ) – РНҚ - құрамдас вируспен шақырылатын, фекальді –оральді механизммен берілетін (инфицирленген су арқылы) және клиникалық көрінісімен, ГА сәйкес сипатталатын жедел инфекциялық ауру.

Инфекция көзі – ауру адам болып саналады. Берілудің негізгі жолы –сулы. Сонымен қатар, инфицирленген тағамды қолдану кезінде жұғуы мүмкін. Контактты заттар арқылы жұғу жолы ГЕ-ге жатпайды, себебі аурудың нәжісінде вирустың концентрациясы айтарлықтай төмен, ГА-мен ауыратын науқаспен салыстырғанда.

ГЕ ауруының ең жоғарғы саны Оңтүстік – Шығыс және Орталық Азияда, Индияда, Орталық Америкада тіркеледі. Тропикалық елдерде аурудың жоғарылауы жауын-шашынға сәйкес келеді, Орталық Азияда – күз-қыс кезеңінде күшейеді. Ресей аумағының Европалық бөлігінде ГЕ спорадикалық түрде байқалады.

15-30 жас аралығындағы адамдар жиі ауырады. ГЕ ауруының 5-10 жас тобындағыларда болмауы HEV инфекциондылығы өте төмен және инфицирлеуші мөлшердің кіреберісінде өте жоғары болуымен түсіндіріледі.

ГЕ-ден кейінгі иммунитет өмірлік болып қалмайды, сол себепті бірнеше жылдан кейін ауру қайталануы мүмкін.
♦ ГЕ жаңа классификациясы қандай?

Қазіргі уақытта жедел ГЕ-нің бірегей жалпы қабылданған классификациясы жоқ, сол себепті диагноз толтырар кезде Колтыпин принциптерін қолданған дұрыс, онда типін, ауырлық түрін және аурудың ағымдық сипатын көрсету керек.

ГЕ патогенезі толық зерттелмеген. ГА- дан айырмашылығы жоқ деген пікірлер бар.

НЕV ішек-қарын трактісінен портальді қан арқылы гепатоциттерге енеді. Осыған байланысты тікелей вирусты цитолиз дамиды, ал иммунопатологиялық механизм ешқандай роль атқармайды. Қалыптасқан антиденелер вирустың бөліктерін байланыстырады және инфекционды процесті тежейді.

Қазіргі уақытқа дейін жүктілердегі ГЕ-нің ауыр және өте ауыр формасының даму механизмдері түсініксіз болып қалды. Ерекше вирулентті НЕV мутантының даму мүмкіндігі беріледі, ол жүкті әйелдерде иммунды жауапқа қарсылық туындауы нәтижесінде.

ГЕ ауыратын науқастардың бауырының биоптатын морфологиялық зерттегенде өзгерістер анықталмайтыны куәландырады. Шартты түрде ешқандай патологиялық ГА-ға ұқсас гепатоциттердің негізгі массасы зақымдалмағанда, фекальды немесе бауырдың дақты некрозының дамуында некробиотикалық процесс шектеледі. Жүктілерде фульминантты формасы жалпыланған мосттәрізді, субмассивті немесе бауырдың массивті некрозымен сипатталады.

ГЕ-нің инкубациялық кезеңі 10-нан 50 күнге дейін созылады.

Сарғаю алды кезеңінің ұзақтығы 3-7 күнді құрайды.

Сарғаю кезеңі қысқа және 1-2 аптадан аспайды.

Клиникалық сауығу 2-3 аптадан кейін басталады.

Бауырдың құрылысы мен функциясының толығымен қалпына келуі 2-3 айдан кейін жүреді.

Аурулардың көпшілігінде ГЕ клиникалық ағымы басқа вирусты гепатиттермен салыстырғанда ерекше сипаттамалары жоқ. Аурудың басталуы жедел және біртіндеп жүреді, сарғаю және сарғаюсыз формалары тіркелген.

Сарғаю алды кезеңі анық көрініс береді, бірақ болмауы да мүмкін. Ереже бойынша диспепсиялық тип түрінде өтеді, бірақ артралгия, диарея болуы мүмкін. Қызба тұрақты емес. Сарғаюдың пайда болуы кезінде гепатомегалия, ахолия, холурия дамиды.

Сарғаю кезеңі қысқа. Тері мен склераның сарғаюы анық емес. Аурудың холестатикалық формасы дамуы мүмкін. Жалпы инфекциялық симптомдары қысқа уақытты және әлсіз көрінеді.

Параклиникалық тексеру кезінде анықталады:

● АлАТ және АсАТ белсенділігінің жоғарылауы;

● Тимол пробасының жоғарылауы;

● Зәрде өт пигменттері.

ГЕ циклдік ағыммен сипатталады, процестің созылмалығы анықталмайды, жазылумен аяқталады.

10. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы – 63 мин (35%)

• 
  Өзіндік жұмысты орындау үшін қажетті материалдар мен тапсырмалар беру
  

• 
  Сабақты қорытындылау, оқушылардың білімін бағалау
  

1. Инфекционные болезни. Учебник для медучилищ. Антонов ТВ. - СПб.,

Специ­алист, 2000.

2. Сестринское дело при инфекционных болезнях с курсом ВИЧ-инфекции и эпидемиологии. Антонов ТВ., Антонов М.М., Барановская В.Б., Лиознов Д.А. -М., 2011.-300 с.

3. Инфекционные болезни с сестринским уходом. Муратбекова С.К., Лученко Н.В., Юрашик Л.Н. - Кокшетау, 2010.

Қосымша (Қ)

1. Атлас инфекционных заболеваний. Эмонд Р.Т.Д., Уэлсби Ф.Д., Роулэнд

Х.А.К. / пер. с англ. под ред. В.В. Малеева, Д.В. Усенко. - М., 2010. - 480 с.

2. Муратбекова С.К., Сергалиева Н.С. «Жұқпалы аурулардағы мейірбикелік

күтім». – Көкшетау, 2009.

3. Инфекционные болезни с курсов ВИЧ-инфекции и эпидемиологии»

Рубашкина Л.А. - Ростов-на-Дону, Феникс, 2002.