Білім беру бағдарламасы: 6В03111-«Әлеуметтік саладағы психология»
Б.Г.Ананьевтің психологиялық зерттеу әдістерін жіктеуі. В.Н.Дружининнің психологиялық зерттеу әдістерін үш өлшемді жіктеуі
жүктеу/скачать 132,25 Kb.
|
Орг и план НИР Лекция
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылаудың түрлері
- Эксперимент
- Лабораториялық эксперимент
- . Табиғи жағдайдағы
| 2. Б.Г.Ананьевтің психологиялық зерттеу әдістерін жіктеуі. В.Н.Дружининнің психологиялық зерттеу әдістерін үш өлшемді жіктеуі.
Б.Г.Ананьевтің психологиялық зерттеу әдістерінің жіктелуі ғылыми зерттеулердегі операциялардың тәртібіне сәйкес келеді және төрт әдістер тобынан тұрады. 1) ұйымдастыру әдістері: салыстырмалы, лонгитюдті, кешенді. - Салыстырмалы әдіс субъектілердің жеке үлгілерінің әртүрлі көрсеткіштерін салыстыруды қамтиды. Бұл үлгілер кез-келген критерий бойынша ерекшеленеді. - Лонгитюдті әдіс сол тақырыптарды ұзақ уақыт бойы бірнеше рет зерттеуді қамтиды. - Кешенді әдіс салыстырмалы және бойлық әдістердің тіркесімін қамтиды. Субъектілердің бірнеше тобы таңдалады, олардың әрқайсысында бір жастағы субъектілер бар, бірақ бір топтың жасы екіншісінің жасынан белгілі бір мөлшерде ерекшеленеді. 2) эмпирикалық әдістер эмпирикалық ғылыми деректерді алуға мүмкіндік береді. - бақылау әдістері (бақылау және өзін-өзі бақылау); - эксперимент; - психодиагностикалық әдістер (тесттер, сауалнамалар); - биографиялық әдіс (биографиялық сауалнамаларды талдау); - модельдеу; - қызмет өнімдерін талдау (суреттерді, шығармаларды, күнделіктерді талдау). 3) өңдеу әдістері – эмпирикалық деректерді өңдеудің сандық және сапалық әдістері. 4) түсіндіру әдістері. - барлық материал даму сипаттамаларында психикалық функциялардың қалыптасуының сатыларын, сыни кезеңдерін бөліп көрсете отырып түсіндірілетін генетикалық әдіс; - құрылымдық әдіс. Материал зерттеу объектісін құрайтын жүйелердің сипаттамаларында түсіндіріледі; - жеке нәтижелерді өзара салыстыру және болжау арқылы түсіндірілетін салыстыру әдісі; - аналогия әдісі, онда зерттеудің кейбір нәтижелері басқа нәтижелерді анықтаумен ұқсас түсіндіріледі. Сонымен қатар, бұл басқа нәтижелерді бірдей және басқа зерттеулерде де алуға болады; - зерттеу нәтижелері анықтамалар түрінде жасалынған анықтау әдісі; - реверсиялық әдіс. Тұжырымдар нақты тұжырымдалған бастапқы гипотезасыз жүргізілген эмпирикалық зерттеулердің нәтижелерін талдаудан туындайды, зерттеу нәтижелерін ұсыну кезінде зерттеу гипотезасы ретінде ұсынылады. Әрі қарай, зерттеу нәтижелері қабылданған гипотезаның оң дәлелі ретінде қолданыла бастайды. Әдістердің балама классификациясын В. Н. Дружинин ұсынды. Ол әдістердің үш класын анықтады: 1. зерттеу субъектісі мен объектісінің сыртқы нақты өзара іс-қимылы жүзеге асырылатын эмпирикалық; 2. объектінің ақыл-ой моделімен (зерттеу пәнімен) өзара әрекеттесетін теориялық: 1) дедуктивті (аксиоматикалық және гипотетикалық-дедуктивті), немесе-жалпыдан нақтыға, абстрактіден нақтыға өту әдісі; 2) индуктивті-фактілерді жалпылау, нақтыдан жалпыға өту әдісі; 3) модельдеу – зерттеу үшін қарапайым немесе қол жетімді баламасы ретінде алынған аналогия. 3. субъект объектінің таңбалық-символдық бейнелерімен "сырттай" өзара әрекеттесетін түсіндірулер мен сипаттамалар. 3. Психологиялық зерттеу әдістері: теориялық, эмпирикалық, зерттеу нәтижелерін интерпретациялау және сипаттау. Теориялық әдістер: талдау, синтездеу, абстракциялау, нақтылау, дедукция, индукция, модельдеу. Психологияның негізгі зерттеу әдістері бақылау және эксперимент. Бақылаудың негізгі қасиеті - психикалық процестерді табиғи жағдайларда танып-білуге мүмкіндік береді. Бақылаудың түрлері: интроспекция (өзін-өзі бақылау), ішкі бақылау, сыртқы бақылау, ерікті, стандартталған таңдаулы, қосылған, жан-жақты, қысқа мерзімді, лонгитюдтті, ұзақ, көп жылдық. Эксперимент әдісінің маңызды артықшылығы – зерттеушінің керекті құбылыстың көрініс беруін тосып отырмай, оны өзі туғызатындығында. Белгілі жағдай жасай отырып, зерттеуші, біріншіден, осы жағдайдың тексеріліп отырған психикалық құбылыстарға тигізетін әсерін өте дәл ескеруге, екіншіден, бір жағдайды өзгертіп, басқасын өзгертпей сақтауға, сол арқылы белгілі бір психикалық құбылыстардың себептерін ашуға, үшіншіден, тәжірибені қайталауға, сөйтіп зерттеліп отырған психикалық құбылыстардың типтілігі немесе кездейсоқтылығы солардың негізінде анықталатын сандық деректерді жинақтауға мүмкіндік алады. Психологиялық эксперименттің екі-лабораториялық және табиғи жағдайдағы формасы бар. Лабораториялық эксперимент арнаулы жағдайда жүргізіледі, жүргізу кезінде сыртқы әсер ерекшеліктері мен адамның оған жауап ретіндегі психикалық күйін айнытпай жазып алып отыратын құрал-жабдықтар қолданылады. Лабораториялық эксперименттің адамның белгілі бір психикалық көріністерінің физиологиялық механизмдерін зерттеу барысындағы маңызы үлкен.Лабораториялық эксперимент кейбір танымдық процестерді (қабылдау, түйсік, еске түсіру) зерттеу үшін де табысты қолданылады. Табиғи жағдайдағы эксперименттің барысында қызметтің (ойын,оқу,еңбек) әдетті жағдайы сақталады. Табиғи жағдайдағы экспериментті жүргізу кезінде алдын-ала баланың белгілі іс-әрекеттері зерттеледі және онда қандай психикалық ерекшеліктер айқынырақ көрініс беретіндігі анықталады. Табиғи жағдайдағы эксперименттің артықшылығы оның байқау методтарының және эксперименттің жақсы қасиеттерін – біріншісінің табиғилығы мен екіншісінің белсенділігін үйлестіретіндігінде. Табиғи жағдайдағы экспериментті одан әрі дамыту оның мынадай, психологиялық-педагогикалық эксперимент сияқты екінші түрінің тууына әкелді. Мұның мәні – оқушыны зерттеу тікелей оқыту және тәрбиелеу процесінде, зерттеу объектісі болып табылатын психикалық ерекшеліктердің белсенді қалыптасуы процесінде атқаралатындығында. жүктеу/скачать 132,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|