C) Күміс нитраты D) Барий хлориді E) Күкірт қышқылы
Қолданылатын жаттығулар:
Реакция жазу және ион алмасу реакциялары соңына дейін жүретіні туралы қорытынды жасау калий хлориді және күміс нитраты
натрий карбонаты және магний сульфаты
қорғасын нитраты және калий сульфиді
калий фосфаты және алюминий хлориді
натрий гидроксиді және фосфор қышқылы
барий гидроксиді және тұз қышқылы
аммоний гидроксиді және күкірт қышқылы
калий гидроксиді және көмір қышқылы
натрий карбонаты және күкірт қышқылы
калий сульфиді және тұз қышқылы
магний сульфиті және тұз қышқылы (қызу кезінде)
аммоний хлориді және калий гидроксиді
2. заттардың формулаларын жаз және заттардың ерігіштік кестесін пайдалана отырып, еритін заттарды анықтау және заттардың диссоциациялануының мүмкін теңдеулерін құру:
магний сульфаты
магний хлориді
магний гидроксиді
магний нитраты
кальций карбонаты
кальций хлориді
кальций нитраты
кальций гидроксиді
алюминий бромиді
алюминий силикаты
алюминий сульфаты
алюминий гидроксиді
темір (III) сульфаты
темір (III) хлориді
темір (III) гидроксиді
темір (III) нитраты
темір (III) карбонаты
3. Қандай заттардың ерітінділері өзара әрекеттескенде тұнба түзілетін болса, оларға иондық реакция теңдеулерін құрыңыз және реакция өнімдерін атаңыз:
FeCl3 және NaOH
HNO3 және KOH
Al2(SO4)3 және K3PO4
Ba(NO3)2 және Na2CO3
AgNO3 және K3PO4
CuSO4 және NaOH
KOH және HCl
BaCl2 және K2SO4
4. Заттар су түзілетін ерітінділердің өзара әрекеттесуі кезінде оларға иондық реакция теңдеулерін құрастырыңдар және реакция өнімдерін атаңыз:
Na2CO3 және HNO3
MgCl2 және AgNO3
HCl және Ba(OH)2
NaOH және H3PO4
K2CO3 және HCl
Са(ОН)2 және HNO3
NaOH және H2SO4
H2SO4 және NaNO3
5. Темір (II) сульфаты негізінде қалай алуға болады:
Темір (II) хлориді
Темір (II) нитраты
Молекулалық және иондық реакция теңдеулерін жазыңыз.
6. Магний сульфатын екі жолмен қалай алуға болады.
Молекулалық және иондық реакция теңдеулерін жазыңыз.
7. Төмендегі заттардың қайсысы тұз қышқылымен әрекеттеседі: кальций гидроксиді, алюминий, натрий карбонаты, күміс, магний оксиді, сынап? Мүмкін болатын реакциялардың молекулалық және иондық теңдеулерін жазыңыз.
8. Барий гидроксиді мына заттардың қайсысымен әрекеттеседі: натрий сульфаты, темір (III) оксиді, мыс (II) хлориді, азот қышқылы, калий гидроксиді, көміртек оксиді (IV)? Мүмкін болатын реакциялардың молекулалық және иондық теңдеулерін жазыңыз.
№ 1 көрсетілім «Иондық және ковалентті полюсті байланысы бар заттардың электролиттік диссоциациясы» бойынша
№ 1 практикалық жұмыс «Ион алмасу реакциялары»;
Электролиттік ерітінділерде иондар арасында реакциялар жүреді, сондықтан жүріп жатқан процестердің мәні олардың теңдеулерін ион-молекулалық түрде жазғанда барынша толық көрінеді. Мұндай теңдеулерде әлсіз электролиттер, нашар еритін қосылыстар мен газдар молекулалық түрде, ал күшті электролиттер ион түрінде жазылады. Мысалы, бейтараптандыру реакциялары былай жазылады:
HCl + NaOH = NaCl + H2О - молекулалық реакция
H+ + OH- = H2О - ионды молекулалық реакция
одан бұл процестің мәні сутегі иондары мен гидроксид иондарынан әлсіз электролит, судың түзілуіне дейін төмендейді.
№ 1 зертханалық тәжірибе «Қышқыл, сілті ерітінділерінің рН анықтау» және № 2 зертханалық тәжірибе «Тұздар гидролизі» сілтеме бойынша видеосабақты көрген соң талқылады.
«Бейорганикалық қосылыстардың сапалық талдауы» тақырыбы бойынша төрт сағат бөлінген және келесі тақырыпшаларға мәлімет дайындалды: катиондарға сапалық реакциялар; аниондардың сапалық реакциялары; есептер шығару «Әрекеттесуші заттардың біреуі артық мөлшерде берілген реакция теңдеулері бойынша есептеулер»; № 2 практикалық жұмыс «Бейорганикалық қосылыстар құрамынының сапалық талдауы»; № 3 зертханалық тәжірибе «Li+, Na+, K+, Ca2+, Sr2+, Ba2+, Cu2+ катиондарын жалын түсінің боялуы бойынша анықтау»; № 4 зертханалық тәжірибе «Fe2+, Fe3+, Cu2+ катиондарына сапалық реакциялар»; № 5 зертханалық тәжірибе «Сулы ерітіндідегі Сl–, Br–, I–, PO43–, SO42–, CO32–, NO3–, SiO32- аниондарын анықтау»
«Бейорганикалық қосылыстардың сапалық талдауы» тақырыбы бойынша сабақ алдағы сабақ сияқты видео қарап, сосын, қажетті ақпарттан соң, виртуальді зертханалық сабақтармен танысады. Тақырыпқа тиесілі тест сұрақтарына жауап береді және оқулықтағы жаттығуларды орындайды.
Осы тақырыпқа қажетті ақпараттар:
Сабақ мақсаты: «Бейорганикалық қосылыстардың сапалық талдауы» тақырыбы бойынша теориялық материалды жүйелеу және сапалық есептерді шешу әдістемесін қарастыру.
Тест:
1. Бейорганикалық заттар мен иондарға сапалық реакциялар
Иондарға сапалық реакциялар туралы келесі пайымдаулар дұрыс па?
A. Қорғасын иондары йодид иондарын анықтау үшін қолданылады.
B. Аммоний жоқтары үшін реагент гидроксид иондары болып табылады.
1) тек А ғана ақиқат
2) екі пайымдау да ақиқат
3) тек В дұрыс
4) екі пайымдау да қате
2. Иондардың сапалық реакциялары туралы келесі пайымдаулар дұрыс па?
A. Ерітіндіде Ba2+ катиондарының болуын реагент ретінде күкірт қышқылының ерітіндісін немесе оның тұздарының ерітінділерін қолдану арқылы растауға болады.
B. Ерітіндідегі SO42– иондарын магний нитраты арқылы анықтауға болады.
1) тек А ғана ақиқат
2) екі пайымдау да ақиқат
3) тек В дұрыс
4) екі пайымдау да қате
3. Заттардың сапалық реакциялары туралы келесі пайымдаулар дұрыс па?
A. Натрий хлоридінің сулы ерітіндісінде фенолфталеин қызыл қызыл түске ие болады.
B. Тұз қышқылы мен оның тұздарының реактиві күміс нитраты.
1) тек А ғана ақиқат
2) екі пайымдау да ақиқат
3) тек В дұрыс
4) екі пайымдау да қате
4. Барий хлоридінің сапалық құрамын құрамында иондары бар ерітінділер арқылы анықтауға болады
1)ОH– және Н+
2) ОН– және Ag+
3) SO42– және Ag+
4) SО42– және Са 2+
5. Құрамында иондары бар ерітінді карбонат иондары үшін реагент ретінде қызмет ете алады.
1) NH4+
2) OH–
3) K+
4) Н+
6. Алюминий хлоридінің сапалық құрамын құрамында иондары бар ерітінділер арқылы анықтауға болады
1)Сl– және Ag+
2) ОН– және Ag+
3) SО42 және Н+
4) NO3– және К+
7. Аммоний катиондарына арналған реагент – заттың формуласы:
1)MgSO4
2) НСl
3) NaNO3
4) NaOH
8. Ерітіндіде сульфат иондарының болуын ерітіндінің көмегімен анықтауға болады
1)Zn(NO3)2
2) NaNO3
3) Cu(NO3)2
4) Ba(NO3)
9. Ерітіндідегі фосфат иондарын анықтауға болатын зат формуласы
1)AgNO3
2) KCl
3) Na2SO4
4) H2O2
10. Аммоний хлориді мен натрий хлоридінің сулы ерітінділерін қандай ерітіндінің көмегімен ажыратуға болады.
1)AgNO3
2) K2SO4
3) КОН
4) HNO3
11. Зертханалық жағдайда көміртегі тотығын (IV) анықтау қандай ерітіндіні қолдану арқылы жүзеге асырылады
1) калий карбонаты
2) натрий гидроксиді
3) фенолфталеин
4) кальций гидроксиді
12.Карбонат иондарын келесі сулы ерітіндімен анықтауға болады
1) хлорсутек
2) көмірқышқыл газы
3) натрий гидроксиді
4) аммоний сульфаты
13. Сульфат иондары үшін сапалы реагент болып табылатын:
1) натрий карбонаты
2) барий хлориді
3) күміс нитраты
4) азот қышқылы
14. Фосфат иондарының болуын анықтау үшін құрамында қандай иондар бар ерітіндіні қолдану керек.
1)NH4+
2) Rb+
3) Ag+
4) Na+
15. Натрий карбонатын натрий силикатынан ажыратуға болады
1) фенолфталеин
2) барий хлориді
3) кальций гидроксиді
4) тұз қышқылы
16. Ыдыстағы оттегін келесі реактивті қолдану арқылы анықтауға болады
1) фенолфталеин ерітіндісі
2) жанып тұрған сынық
3) әк суы
4) калий перманганатының ерітіндісі
17. Ерітіндідегі Ag + иондарының болуын нені қолдану арқылы анықтауға болады
1) азот қышқылы
2) тұз қышқылы
3) барий нитраты
4) магний нитраты
18. Ерітіндідегі сутегі иондары H + екі реагенттің қайсысын пайдаланып танылуы мүмкін:
1 Сl– және лакмус
2) SO42–және NH3
3) СO32– және метилоранж
4) S2–және фенолфталеин
19. Сұйылтылған HC1 көмегімен екі ионның әрқайсысын анықтауға болады:
1)Рb2+және Ag+
2) Cu2+және Ва2+
3) Fe3+және Zn2+
4) Ва2+және Mg2+
20.Қорғасын иондарын анықтау үшін пайдалануға болатын:
1) натрий хлориді
2) күміс хлориді
3) калий нитраты
4) кальций ацетаты
1-мысал.
Химия үйірмесінің сабақтарында оқушылар ақ түсті кристалды затты зерттеді. Оған калий гидроксидін қосу және алынған қоспаны кейіннен қыздыру нәтижесінде жану кезінде азот пайда болған өткір ерекше иісі бар газ бөлінді.
Зерттелетін заттың құрамын анықтап, атын жаз. Оны тану барысында оқушылар орындаған 2 реакция теңдеуін құрастырыңыз.
Жауап элементтері
1) Заттың құрамы анықталады және оның атауы жазылады:
NH4Cl - аммоний хлориді.
Белгісіз затты зерттеу барысында студенттер жүргізетін 2 реакция теңдеуі құрастырылды:
2) NH4Cl + КOH = КCl + NH3 + H2O
3) 4NH3 + 3O2 = 2N2 + 6H2O
Бағалау критерийлері
|
Баллдар
|
Толық дұрыс жауап
|
3
|
Үш жауаптың екеуіне дұрыс жауап беру
|
2
|
Үш жауаптың біреуіне дұрыс жауап беру
|
1
|
Жауап дұрыс емес
|
0
|
1. Тәжірибе үшін оқушыларға ақ түсті кристалды тұздар берілді, олар ауада тұрғанда түсін көкке өзгертеді. Берілген тұздың ыдырауы кезінде қара металл оксиді мен улы қоңыр газ түзілетіні белгілі. Берілген тұздың ерітіндісіне калий гидроксидін қосу көк желатинді тұнбаның түзілуіне әкелді. Берілген тұздың химиялық формуласын және атын жаз. Тәжірибелерге сәйкес екі молекулалық реакция теңдеулерін құрастырыңыз.
2. Болаттан жасалған бұйымдарды коррозияға қарсы жабын ретінде қолданылатын екі валентті металл тұзының сапалық құрамын анықтау үшін оқушы екі реакция жүргізді. Бірінші тәжірибе барысында оқушы тұз ерітіндісіне натрий гидроксиді ерітіндісін қосып, одан әрі сілтіні қосқанда еріген желатинді тұнбаның тұнбасын байқады. Ал берілген тұздың ерітіндісіне барий хлоридін қосқанда ақ кристалды тұнба пайда болды. Берілген тұздың формуласын және атын жаз. Тәжірибелерге сәйкес екі молекулалық реакция теңдеулерін құрастырыңыз.
3. Тәжірибе үшін оқушыларға тұз берілді, оның аниондары жалғыз бейметал сұйықтың атомдарынан түзіледі (қ.ж.). Оқушылар екі реакция жасады. Біріншісінің барысында хлор тұзының берілген ерітіндісінен өткенде жаңа тұз және көрсетілген бейметал – сұйықтық түзілді. Ал берілген тұзға натрий карбонатының ерітіндісін қосқанда тау жынысының негізі болып табылатын ақ тұнба – мәрмәр түсті. Берілген тұздың формуласын және атын жаз. Тәжірибелерге сәйкес екі молекулалық реакция теңдеулерін құрастырыңыз.
Мысал 1. Төрт пробиркада заттар бар: барий хлориді, натрий карбонаты, калий сульфаты, тұз қышқылы. Пробиркалардағы заттарды эмпирикалық жолмен анықтаңыз.
Зат
|
Реактив
1
|
Реактив
2
|
Реактив 3
|
Реакция теңдеуі
|
қорытынды
|
|
H2SO4
|
BaCl2
|
AgNO3
|
|
|
Пробирка
№ 1
|
Ақ түсті тұнба
|
|
|
SO42- + Ba2+ =BaSO4
|
1 пробиркада
|
Пробирка
№ 2
|
Газ бөліну
|
|
|
CO32-+2H+
=CO2+H2O
|
2 пробиркада Na2CO3
|
Пробирка
№ 3
|
Өзгеріс жоқ
|
Ақ түсті тұнба
|
|
SO42- + Ba2+ =BaSO4
|
3 пробиркада зат
|
Пробирка
№ 4
|
Өзгеріс жоқ
|
Өзгеріс жоқ
|
Ақ түсті тұнба
|
Ag+ + Cl-
= AgCl
|
4 пробиркада HCl
|
Мысал 2. Үш пробиркада келесі тұздардың ерітінділері бар: мыс (II) сульфаты, калий гидроксиді, барий хлориді. Қосымша реагенттерді қолданбай-ақ ерітінділердің әрқайсысы қай пробиркада орналасқанын қалай анықтауға болады? Зерттеуіңізді жоспарлаңыз.
|
CuSO4
|
KOH
|
BaCl2
|
CuSO4
|
|
Көгілдір тұнба
|
Ақ тұнба
|
KOH
|
Көгілдір тұнба
|
|
|
BaCl2
|
Ақ тұнба
|
|
|
Мысал 3. Мыс хлоридінің (2) сапалық құрамын растайтын реакциялар бар ма?
CuCl2
|
Сl- ионына реактив
|
Cu2+ ионына реактив
|
Реакция теңдеуі
|
|
AgNO3
|
KOH
|
|
Сl-
|
Ақ түсті тұнба
|
|
2Cl-+2Ag+=2AgCl
|
Cu2+
|
|
Көгілдір түсті тұнба
|
2Cl-+2KOH =Cu(OH)2
|
Достарыңызбен бөлісу: |