Білім беру бағдарламасы мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

Эмульсиялар теориясы және олардың пайда болуын түсіндіру.

1. 
   Пайда болатын эмульсиялардың түрлері мен реагенттері туралы баяндау.
   
2. 
   Мұнай кен орындарында жұмыс істейтін орнықты эмульсия түрлері жайлы баяндау.
   
3. 
   Кәдімгі эмульгатор реагенттерінің әсерін түсіндіру.
   
4. 
   Эмульсияның орнықты болу себебін түсіндіру.
   
5. 
   Эмульгуляцияға қарсы әсер ететін эмульсиялардың қалыптасуына қарсы әсер ететін әдістерді түсіндіру.
   
6. 
   Температура мен жылу арасындағы айырмашылықты түсіндіру.
   

Эмульсияны өңдеу процесі мен сынақ жүргізу процедурасының негізгі ережелері.

1. 
   Эмульсияларды өңдеуде қолданылатын ыдырау тәсілінің теориясын түсіндіру.
   
2. 
   Химикаттарды қолдану тәсілін түсіндіру.
   
3. 
   Жылуды қолдану тәсілін түсіндіру.
   
4. 
   Электр тогының әсерін түсіндіру
   
5. 
   Мұнайдың сынамасын (үлгісін) сынақтан өткізуді түсіндіру.
   
6. 
   Мұнайдың сығылу дәрежесін сынақтан өткізуді түсіндіру.
   
7. 
   Артықшылығы бар құрамды сынақтан өткізуді түсіндіру.
   
8. 
   Қатты тұнба мен суы бар қоспаны сынақтан өткізуді түсіндіру.
   

Стандартты зертханалық құралдармен зертханалық жұмыстарды қауіпсіз орындау тәсілдері.

• 
  Қауіпсіздік техникасының зертханалық құралдары.
  

• 
  Қауіпсіздік техникасының ережелері мен процедураларын атау.
  
• 
  Қауіпсіздік техникасының құралдарын лабораторияның ішінде және сыртында орналастыру.
  
• 
  Жұмыс орынында қауіпті заттарға қойылатын белгілер жүйесін (WHMIS) сай идентификациялау және таңбалау талаптары.
  
• 
  Материалдардың қауіпсіздік паспортының (MSDS) орны және оған қойылатын талаптар.
  
• 
  Әр түрлі қайғылы жағдайлар жайлы мысалдар келтіре отырып, қауіпсіздік техникасы бойынша жасалатын әрекеттерді баяндау.
  

• 
  Шикі мұнайды айдау және мұнайдың АНИ градусымен берілген тығыздығы
  

• 
  Шикі мұнайдың сынамаларын әр түрлі құрамды бөліктерге жіктеу және әр құрама үшін олардың тығыздығын АНИ градусымен анықтау.
  
• 
  Қарапайым айдау әдісімен шикі мұнайдың сынамасын бензинге, керосинге және майлау материалына жіктеу.
  
• 
  Техникалық мәліметтердің анықтамалық бетіне қысым, температура және көлемнің шамаларын толтыру.
  
• 
  Безнин, керосин және майлау материалдарының қалдықтарын % -пен есептеу және оны жариялау.
  
• 
  Дистилятордың негізгі компонентерін таңбалау.
  
• 
  АНИ градусымен өлшенетін шикі мұнайдың, бензин, керосин және майлау материалдарының тығыздығын әр түрлі сыртқы температурада өлшеу және оларды стандарт температурадағы мәнге дейін түзету.
  
• 
  Дистилляцияланатын мұнайдың %-тіне температураның тәуелділік графигін салу.
  

• 
  Энглер бойынша мұнай өнімін айдау және мұнай буларының серпінділігін Рейд бойынша анықтау.
  

• 
  Жанармайдың сатылу сортын сынақтан өткізу және айдау сипаттамалары мен бу серпінділігін түсіндіру.
  
• 
  Энглер бойынша мұнай өнімін айдауды орындау және алынған нәтижені (ASTM) Американдық материалдарды сынау қоғамының нәтижелерімен салыстырып, сипаттамаларды түсіндіру.
  
• 
  Рейд бойынша мұнай буларының серпінділігін анықтап, алынған нәтижені (ASTM) Американдық материалдарды сынау қоғамының нәтижелерімен салыстырып, сипаттамаларды түсіндіру.
  

• 
  Майлау материалдарының тұтқырлығын анықтау.
  

• 
  Сейболттың әмбебап вискозиметрі көмегімен мотордың майлау майының тұтқырлығын анықтау. Тұтқырлықтың температураға тәуелділік графигін салу. Тұтқырлық индексін анықтау.
  
• 
  Сейболттың әмбебап вискозиметрі көмегімен мотордың майлау майының тұтқырлығын екі түрлі температурада анықтау.
  
• 
  Алынған мәліметтер бойынша торқағазға тұтқырлықтың температураға тәуелділік графигін салу.
  
• 
  Майлау майларының тұтқырлық индексін анықтау және түсіндіру.
  
• 
  Тұтқырлықты альтернативті өлшем бірліктеріне ауыстыру.
  
• 
  Автомобиль өндірісінің инженерлер қоғамының (SAE) бекіткен стандарттарын бағалау.
  

• 
  Пенский-Мартенс приборы және Кливлендтің ашық приборы арқылы жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын анықтау.
  

• 
  Керосин сынамасының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын ASTM спецификасы бойынша анықтау.
  
• 
  Пенский-Мартенс приборы көмегімен мұнай өнімдерінің (керосин, бензин, авиациялық А және В жанармайларының) тұтану температурасын анықтау және оны ASTM спецификасымен салыстыру.
  
• 
  Майлау майының жалынның түтіндемейтін бөлігіні максимал биіктігін, тұтану температурасын және үздіксіз жану температурасын Кливлендтің ашық приборы арқылы өлшеу.
  

• 
  Көмірсутектің жану жылуын өлшеу.
  

• 
  Отынның жану жылуын есептеу және шығарылған жылу көлемін өлшеу.
  
• 
  Отынның жану жылуын тәжірибе жүзінде анықтау.
  
• 
  Отынның жану жылуын теориялық түрді есептеу.
  
• 
  Энергияның сақталу заңын қолдана отырып, химиялық энергия потенциалының кинетикалық энергияға ауысуын түсіндіру.
  
• 
  Заттың жылулық энергиясының оны құрайтын бөлшектердің орташа кинетикалық энергиясын қалай арттыратынын түсіндіру.
  
• 
  Берілген температурадағы су сынамасының жылулық энергиясын өзгертуге қажетті энергияны анықтау.
  
• 
  Температура мен жылу арасындағы айырмашылықты айқындау.
  

• 
  Газохроматография: сынамалар, үлпек және есептеулер.
  

• 
  Табиғи газдың сынамасындағы заттың проценттік мазмұны жайлы есеп беру.
  
• 
  Газохроматографияның негізгі заңдарын түсіндіру.
  
• 
  Табиғи газдың сынамасының құраушыларға хроматографиялық бөлінуін түсіндіру.
  
• 
  Приборлардың көрсетуі бойынша табиғи газ сынамасындағы заттың проценттік мазмұнын есептеу.
  

• 
  Бағалау
  
• 
  Өзіндік жұмыс
  
• 
  Лекция
  
• 
  Зертханалық жұмыс
  

• 
  Лабораториялық халат немесе таза комбинезон
  
• 
  Бүйірлік қорғаныстары бір қорғаушы көзілдірік
  

5. 
   Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
   

5.2. Дженкинс және басқалары. (2007). Химия (Альберта 20-30)

Торонто, Oнтарио: Нельсон

5. 
   Курстың бағалау жүйесі
   

Астана 2012ж.

Бағдарлама ҚР БҒМ Техникалық және кәсіби білім департаментінің Оқу-әдістемелік кеңесімен қаралды және мақұлданды.

№____хаттама2012ж. «___» _____

бет

1.	Түсіндірме жазба	128
2.	Курстың мазмұны	129
3.	Оқыту әдістері	139
4.	Оқыту ресурстары	139
5.	Ұсынылатын әдебиеттер тізімі	139
6.	Курсты бағалау жүйесі	139

1. 
   Түсіндірме жазба
   

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Қолданбалы мұнай химиясы» пәні кемірілуден қорғанысты, оның алдын алуды, масшатбтауды, мұнайды дайындау, табиғи газды құрғату, мұнайды өңдеу мен өткізуді және күкірттің химиялық құрамы мен өңдеуді және күкіртсіздендіруді қарастырады.

Модульдердің жалпы саны: 33.

Сағат саны: 45.

Кредиттер саны: 1.5

«Қолданбалы мұнай химиясы» пәнінің бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде оқытудың жаңа техногияларын, электрондық оқулықтарды, аудио және видео материалдарды, көрнекілік құралдарын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

Өндірістік практика оқу үрдісінің ажырамас бөлігі болып табылады. Олар нақты өндіріске сәйкес жабдықталған оқу орнының шеберханаларында жүргізіледі.

«Химия» мен «Мұнай химиясына кіріспе» пәндер арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

2. 
   Курстың мазмұны
   

Кәсiпшілік объектерде қолданылатын барлық ортақ терминдерге анықтама беру.

1. 
   Кәсіпшілік обьектіде оқу үрдісіне көмектесетін терминдер сөздігін қолдану.
   
2. 
   Кәсіпшілік обьектіге сәйкес терминалогияны қолдану
   

Көмiрсутектердiң классификациясының терминдерi мен жүйелерін түсіндіру

1. 
   Қысымның әр түрлі бірліктерін анықтау.
   
2. 
   Тығыздықты анықтау.
   
3. 
   Меншікті массаны анықтау.
   
4. 
   Меншікті массаларға сүйеніп, заттарды теңестіру.
   
5. 
   Қаныққан бу қысымын анықтау.
   
6. 
   Жеңіл көмірсутектердің (КС) фазалық қасиеттері.
   
7. 
   КС-нің тұтану шекарасын анықтау.
   
8. 
   КС-нің гидраттары және олардың құрылуы.
   
9. 
   КС-нің өнімдерінің техникалық сипаттамалары.
   

Табиғи газдың қасиеттері мен қолдануларын газды өңдеу процесінде пайда болу ретімен сипаттау.

1. 
   Табиғи газдардың физикалық қасиеттерін сипаттау.
   
2. 
   Жану процесі кезінде жүретін химиялық реакциялары мен жылуға қатысты терминдерді түсіндіру.
   
3. 
   Жергілікті, коммерциялық және өндірістік мақсаттарда қолданылатын табиғи газдың маңызын түсіндіру.
   

Мұнай мен табиғи газдың химиясының негіздерін, олардың негізгі классификациясын және өткізу спецификасын түсіндіру.

1. 
   Арнайы химиялық терминдердің мұнай мен табиғи газға қолданыстары.
   
2. 
   Табиғи газда табылған көмірсутектік қосылыстарды топтастыру.
   
3. 
   Газды сұйылтатын және ластайтын көмірсутектік емес қосылыстар.
   
4. 
   Мұнай мен табиғи газдың түрлері.
   
5. 
   Мұнай мен табиғи газдың жеткізілуі мен өткізілуіндегі типті спецификациялары.
   

Гидраттар, олардың негізгі қасиеттері, гидраттардың пайда болуы мен оларды болдырмау және алдын алудың негізгі әдістері.

1. 
   Гидраттарды сипаттау.
   
2. 
   Гидраттардың қасиеттерін анықтау.
   
3. 
   Гидраттардың пайда болуына әсер ететін факторлар.
   
4. 
   Гидраттардың пайда болуына әсер ететін шарттар мен олардың алдын алу әдістері.
   
5. 
   Гидраттарды болдырмаудың негізгі әдістері.
   
6. 
   Гидраттарды жоюдың негізгі әдістері.
   

Қажетсіз компоненттерді жою мақсатында көмірсутектер ағынын өңдеуде молекулалық сүзгіні қолдану және сүзгіні жасау.

1. 
   Көмірсутек ағынындағы ерекше компоненттерді таңдаулы түрде жою үшін молекулалық сүзгіні қолдану әдістері.
   
2. 
   Стандарттық молекулалық сүзгілерде қолданылатын элементтер.
   
3. 
   Стандарттық молекулалық сүзгілердің кемшіліктері мен артықшылықтарын салыстырып, түсіндіру.
   
4. 
   Молекулалық сүзгімен жұмыс істеу кезеңдерін баяндау.
   

Сусыздандыру қондырғысын сипаттайтын терминдер. Осы қондырғыларда өткізілетін сынақтарды баяндау.

1. 
   Табиғи газдағы судың пайда болуы және сусыздандырудың қажеттілігі.
   
2. 
   Газды дұрыс сусыздандырмағанда пайда болатын мәселелер.
   
3. 
   Газды сусыздандырудың пәрменділігін анықтау үшін жасалып жатқан әр түрлі сынақтар.
   

Газбен қамтамасыз ету жүйесі ағынында артық су әсерінен істен шығатын қондырғылардың үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету үшін қолданылатын химикаттар мен сұйық жұтқыштар жайлы айту.

1. 
   Газ ағынында ылғал шамасын басқару немесе азайту үшін қолданылатын әрекеттер.
   
2. 
   Газ ағынынан әр түрлі сұйық жұтқыштарды қолдану арқылы су шамасын азайту тәсілін баяндау.
   
3. 
   Гликольдік жұтқыш жүйенің блок-сызбасын қолдана отырып, газдық және сұйықтық жұтқыштарды газ ағынынан бақылау.
   

Гликоль мен дегидрация жүйесінде қолданылатын механизмдер мен процестерді көрсету. Бұл процес кезінде газ ағынынан қатты жұтқыштар су мен өзге заттарды қалай қармап алатынын түсіндіру.

1. 
   Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғы.
   
2. 
   Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғының қалыпты жұмыс режимі.
   
3. 
   Гликольмен дегидрциялауда қолданылатын қондырғы жұмысында кездесетін бұзылулар және оларды түзету амалдары.
   

Газ ағынын су мен өзге материалдардан тазарту үшін қолданылатын қатты жұтқыштардың жұмысы.

1. 
   Қатты жұтқыштар жүйесіне қойылатын техникалық талаптар.
   
2. 
   Қатты жұтқыштар жүйесін пайдалану кезінде жүретін процедуралар.
   
3. 
   Блок-сызбаны қолданып, газ ағынындағы қарапайым циклдер мен регенерация циклін бақылау.
   

Мұнайды бастапқы дайындаудың, мұнайды өңдеу жүйесінің және өңдеудің пәрменділігін анықтау үшін жүргізілетін сынақтардың негізгі принциптері.

1. 
   Мұнайды өңдеуге әсер ететін факторлар.
   
2. 
   Мұнайдың меншікті салмағының азаюының негізгі ережелерін түсіндіру.
   
3. 
   Мұнайды өңдеуде қолданылатын химикаттар мен өңдеуді химиялық принциптерін түсіндіру.
   

Эмульсиялар теориясы және олардың пайда болуын түсіндіру.

1. 
   Пайда болатын эмульсиялардың түрлері мен реагенттері туралы баяндау.
   
2. 
   Мұнай кен орындарында жұмыс істейтін орнықты эмульсия түрлері жайлы баяндау.
   
3. 
   Кәдімгі эмульгатор реагенттерінің әсерін түсіндіру.
   
4. 
   Эмульсияның орнықты болу себебін түсіндіру.
   
5. 
   Эмульгуляцияға қарсы әсер ететін эмульсиялардың қалыптасуына қарсы әсер ететін әдістерді түсіндіру.
   

Эмульсияны өңдеу процесі мен сынақ жүргізу процедурасының негізгі ережелері.

1. 
   Эмульсияларды өңдеуде қолданылатын ыдырау тәсілінің теориясын түсіндіру.
   
2. 
   Химикаттарды қолдану тәсілін түсіндіру.
   
3. 
   Жылуды қолдану тәсілін түсіндіру.
   
4. 
   Электр тогының әсерін түсіндіру
   
5. 
   Мұнайдың сынамасын (үлгісін) сынақтан өткізуді түсіндіру.
   
6. 
   Мұнайдың сығылу дәрежесін сынақтан өткізуді түсіндіру.
   
7. 
   Артықшылығы бар құрамды сынақтан өткізуді түсіндіру.
   

Көп тараған коррозия түрлерінің өндірістік қондырғыларға әсері.

1. 
   Көп тараған коррозия түрлерінің өндірістік қондырғыларға әсерлерін атап өту.
   
2. 
   Коррозияны тудыратын негізгі факторлар.
   
3. 
   Коррозияның әсерінен пайда болатын қауіптер.
   
4. 
   Электрохимиялық коррозия процессін сызба көмегімен түсіндіру.
   
5. 
   Электрохимиялық коррозия мен кезбе ток тудыратын коррозия арасындағы айырмашылық.
   
6. 
   Бойлерлердің ішкі қабырғаларындағы коррозияның негізгі түрі.
   

Өндірісте қолданылатын кеңінен тараған коррозияны бақылау әдістері.

1. 
   Кернеулер туралы түсінік беру.
   
2. 
   Қоршаған орта ағынының жылдамдығының, рН, температураның, микроорганизмдер мен қатты денелерде ерітілген оттегінің шамасының коррозия дәрежесіне ықпалын анықтау.
   
3. 
   Коррозияға қарсы қоспалардың пәрменділігі туралы баяндау.
   
4. 
   Коррозияға қарсы қоспалармен жұмыс кезінде жеке қорғаныс заттарын қолданудың маңызың түсіндіру.
   
5. 
   Катодтық қорғаныс жүйесі.
   
6. 
   Сыртқы тогы бар катодтық қорғаныс жүйесін сызба көмегімен баяндау.
   
7. 
   Катодтық қорғаныс жүйесі дұрыс қосудың маңызы.
   
8. 
   Құбырларды жермен қосудың әр түрлі тәсілдернің маңызы.
   
9. 
   Бойлерлердегі сілтілік жарылулар мен язвалық коррозиялар, деструктивті гидрогенизация және сілті әсерінен түрпілік уатылуларды болдырмау әдістері.
   
10. 
    Хлорлы тұзды ортада тот баспайтын болаттың коррозиялық жарылуларын табу.