Білім және ғылым министрлігі

1. Асбұршақ ауруларының біліну белгілерін, биологилық ерекшеліктерін зерделеп, өсімдіктің залалданған мүшелерінің суретін салу керек.

2. Асбұршақ татының урединиоспоралары мен телиоспораларының  жадығаттарын дайындап, оларды  микроскоп арқылы қарау.

3. Асбұршақтың аскохитоз қоздырғышының пикнидтері мен пикноспораларын микроскоппен қарау.

4. Қытай бұршағы мен жоңышқаның ауруларының біліну белгілері мен биологиялық ерекшеліктерін зерделеу.

5.     Біржылдық бұршақ дақылдарын аурулардан қорғау тәсілдерін қарастыру.

6.     6, 5 кестені толтыру.

 

5  кесте - Бұршақ дақылдарының аурулары

8. Көпжылдық бұршақ тұқымдас дақылдардың ауруларымен күресу тәсілдерімен танысу.

9. Көпжылдық бұршақ тұқымдас дақылдарды аурулардан қорғау шараларының жобасын жасау.

10. Жоңышқаның арам шырмауығын зерделеп, суретін салу.

    Бақылау сұрақтары:

2. Қытай бұршағының негізгі аурулары, олардың қоздырғыштарының жүйелік орны.

3. Жоңышқаның негізгі аурулары, олардың қоздырғыштарының жүйелік орны.

4. Мал азықтық бұршақ дақылдары ауруларының біліну белгілері және ауру қалай пайда болады.

5. Мал азықтық бұршақ дақылдарын аурулардан қорғау үшін қандай шаралар қолдану қажет?

6. Жоңышқаның негізгі аурулары, аурудың біліну белгілері және пайда болуы.

7. Көпжылдық бұршақ тұқымдас дақылдарды аурулардан қорғау шаралары.

Қызылша__(_қант_,_асханалық'>Қызылша (қант, асханалық және мал азықтық) аурулары  

Түсініктеме

Залалданған тамырда ісік пайда болады. Ол өсе келе тамыржемістің өзінен де үлкен болып кетеді. Оның үстіңгі беті тегіс немесе кедір - бұдыр болады. Осы өсіндінің тамырмен байланысқан жері жіңішке  және жеңіл сынады. Қатерлі ісік көбіне тамыржемістің мойынында пайда болады, ал тамырдың төменгі жағында сирек кездеседі. Өсіп даму кезеңінде ісіктің ұлпалары шірімейді және олардың ішінде қуыстар болмайды.

Зақымданған өсімдіктер нашар дамып, аз өнім береді. Сақтау кезінде ісігі бар жемістер шіріп кетеді.

Олардың дамуына қолайлы жағдайлар – топырақ РН реакциясының 7-ге тең болуы және жоғары (25-30° С) температура.

 

Қызылша церкоспорозы - Cercospora beticola Sacc. (Deuteromycetes класы, Hyphomycetales реті).

Зақымданған өсімдік қалдықтарында жуан жіпшелердің жиынтығы  қыстайды. Көктемде ескі церкоспороздық дақтарда саңырауқұлақтың конидиялық споратүзгіштері дамиды. Кейбір жағдайларда аурудың қоздырғыштары тұқымда сақталып таралуы мүмкін.

Аурудың әсерінен ассимиляция төмендейді, қанттану азаяды, жапырақтар жаппай қурап, тамырдың өсуі тоқтайды.

Күресу шаралары: егін орағынан кейін танаптан өсімдік қалдықтарын жинап алу керек, терең жыртуды уақытылы жүргізіп, арамшөптерді жою, қызылшаны минералдық тыңайтқыштармен қоректендіру, топырақта ылғал жинау және оны сақтау бойынша шаралар (қар тоқтату, қопсыту, арамшөптерді жою) жүргізу қажет. Тұқымды «...Тізім » бойынша дәрілеп, ал өсу кезеңінде қажет болған жағдайда фунгицидтерді пайдалану.

 

Қызылшаның тамыр жегісі. Қоздырғыштардың, қолайсыз жағдайлардың әсерінен және тұқым сапасы төмен болған жағдайда пайда болатын ауру. Қоздырғыштары –2...3 жұп жапырақтары қалыптасқанға дейін әлсіз өскіндердің тамырын, тұқым жарнағының сағағын және тұқым жарнағы асты буынын қарайтып шірітеді. Негізгі қоздырғыштары: Aphanomyces cochlioides Drechsl. (Oomycetes класы, Saprolegniales ќатары), Pythium debaryanum Hesse (Oomycetes класы, Peronosporales ќатары), Phoma betae Fr. (Deuteromycetes класы, Sphaeropsidales ќатары), Rhizoctonia solani Kuhn. (Deuteromycetes класы, Mycelia sterilia ќатары), Fusarium (Deuteromycetes класы, Hyphomycetales ќатары).

Аурудың қоздырғыштары топырақта, қызылша қалдықтарында және тұқымда сақталады. Қызылшаның тамыр жегісіне төзімді сорттары жоқ. Қызылша өскіндері алғашқыда жақсы өсіп дамыса тамыр жегісі ауруына ұшырамайды.

 

Ақ ұнтақ - Erysiphe communis f. betae (Ascomycetes класы, Erysiphales қатары).

 

Қызылшаның пероноспорозы - Peronospora schachtii Fuck. (Oomycetes класы, Peronosporales ќатары).

Саңырауқұлақ танаптағы өсімдік қалдықтарында ооспоралар, сондай-ақ тамыржемістің жоғарғы бөлігінде немесе тұқымда мицелий түрінде сақталады, кейін одан ооспоралар дамиды. Залалданған тамыржемістерді көшіріп отырғызғанда, өсіп келе жатқан жапырақтарында жалған ақ ұнтақтың белгілері байқала бастайды. Мұндай тамыржемістер аурудың бастапқы көзі болып табылады. Өсіп даму кезеңінде саңырауқұлақ конидийлер арқылы тарайды. Аурудың тұқымда және өсімдік қалдықтарында сақталатын ооспоралардан тарауы да мүмкін.

 

Қызылща фомозы - Phoma betae Fr. (Deuteromycetes класы, Sphaeropsidales ќатары). Фомозбен қызылшаның барлық түрі және саумалдық ауырады.

 Жапырақта  түсі сары-қоңыр, дөңгелек пішінді, ірі (диаметрі 0,2-1 см), шоғырланып орналасқан дақтар пайда болады. Дақтардан қара нүктеге ұқсаған саңырауқұлақ пикнидтерін көруге болады. Сабақтың зақымданған жері ағарып, оларда да пикнидтер дамиды. Жаңбыр кезінде немесе шық  болғанда пикнидтерден көп споралар бөлінеді. Phoma betae қызылша тамыр жегісінің де қоздырғышы болып табылады және тамыржемістерді қыста сақтағанда, әсіресе үйінділерде сақтағанда  қара құрғақ шіріктің тууына әкеп соқтырады.

Залалданған тұқымдық қызылшаларды отырғызғанда олар өспей қалады немесе солғын, зақымданған дәндер береді. Мұндай тұқымдарды сепкенде ауру өскіндер шығады. Аурудың қоздырғышы топырақта, өсімдік қалдықтарында, тамыржемісте және тұқымда сақталады.

Күресу шаралары: тыңайтқыштар енгізу; механикалық зақымдануды болдырмау; қоймаға салар алдында ауру жемістерден тазарту; «...Тізім » бойынша дәрілермен тұқымды дәрілеп және тұқымдықтарды фунгицидпен  өңдеу қажет.

 

Қызылша таты - Uromyces betae (Pers) Lev. (Basidiomycetes класы, Uredinales қатары).

Күзде ескі жапырақтарда көбінесе урединиилердің айналасында қара-қоңыр түсті телиопустулалар шығады. Ауру топырақтағы өсімдік қалдықтарында сақталатын телиоспоралардан тарайды, сонымен қатар аналық қызылша мен тұқым да ауру көзі болып табылады. Көктемде телиоспоралар өсіп қызылшаны зақымдайды. Таттың дамуына жылы, ылғалды ауа-райы қолайлы.