Дәріс кешені 1-дәріс. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығының пәні, қайнар көздері және жүйесі. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы ұлттық құқық жүйесі саласы ретінде


жылы 25 қазандағы Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы-



бет9/86
Дата06.04.2023
өлшемі246,53 Kb.
#173877
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   86
Байланысты:
дәріс 2
Бөлшек ұғымымен таныстыру, Бөлшек ұғымымен таныстыру, билет каз, даму, Бастауыш сыныпта әдебиеттік оқыту әдістемесі емтихан с 2022-2023
1990 жылы 25 қазандағы Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы-осы кезеңнің конституциялық сипаттағы маңызды актісі болып табылады. Онда республиканың жаңа Конституциясын дайындау үшін негіз ретінде маңызы жарияланды. Декларацияда Қазақ КСР-ның басқа республикалармен бірге КСРО-ға ерікті түрде бірігетін және олармен шарт негізінде өзара қарым-қатынас құратын егеменді мемлекет болып табылатындығы бірінші рет жарияланды.
Сонымен бірге Декларацияда: «Қазақ КСР-ы ұлттық мемлекетті қорғау, сақтау және нығайту жөнінде шаралар қолданады» деп алғаш рет ұлттық мемлекеттік туралы жария етілді, онда қазақ ұлтының және Қазақстанда тұратын басқа ұлттардың Қазақ КСР-ның мемлекеттілігініңең маңызды міндеттерінің бірі екендігі белгіленді.
Декларация – Қазақ КСР-ның бұрын буржазиялық саяси институт ретінде үзілді-кесілді теріске шығаратын билік бөлісу принципін бірінші реет жарияланған акт.
Заң шағару билігі жоғарғы кеңеске беріледі, ал Президент республика басшысы болады және жоғарғы атқарушы билікті иеленді. Сот билігі жоғарғы сотта болды.
Декларация Қазақстан аумағындағы бүкіл экономикалық және ғылыми-техникалық, барлық табиғи ресурстары тек Қазақ КСР-ның меншігінде болатынын жариялады.
Декларацияда мемлекеттің әлеуметтік негізінің анықтамасы таптық көзқарас жоқ. Қазақ КСР конституциясының 1 бабындағы «жұмысшылар», «шаруалар»,«интеллигенция» түсініктері заң нормаларынан алынды. Халық егемендік пен мемлекеттік билікті ұстаушы деп жарияланды.
Қазақ КСР-і халықаралық қатынасқа тәуелсіз субъект ретінде қатысу құқығын алды. 1978 жылы Конституция бойынша Қазақ КСР-нің сыртқы істер министрлігі болса да жеке халықаралық аренаға шыға алмады. Конституцияның 28 бабына сәйкес Қазақ КСР өзінің ішкі саяси қызметінде КСРО Конституциясымен белгіленген ішкі саясаттың міндеттеріне, мақсаттарына және принциптеріне сүйенуі қажет болды.
Осылайша, Қазақстанда тәуелсіздікті жариялағанға дейін 1 жылдан көп уақыт ішінде Конституциялық сипаттағы актілер қабылданды. Олар КСРО Конституциясының негізгі нормаларының әрекетін тоқтатты және жеке, тәуелсіз дамудың бастауына жол салды. Қазақ КСР 1978 жылғы Конституциясына қабылданған әр түрлі заңдар мағналы өзгерістер енгізді. Бұл 1990 жылы 20 қарашадағы «Мемлекетік билік пен басқару құрылымын жетілдіру туралы» Заң. Конституцияға Президент атқару биліктің басшысы болады, Министрлер кеңесі Министрлер кабинеті болып ауыстырылып, оны жоғарғы кеңес бекітеді деген жағдайлар енгізілді. Конституция Қазақ КСР өзінің барлық жоғарғы билік органдарындағы сұрақтарды шешуге қатысады. Оларды бұрын КСРО шешкен болатын.
Маңызды конституциялық мағналы 1991 жылы 15 ақпандағы «Жергілікті өзін басқару және Қазақ КСР халық депутаттарының жергілікті Кеңесі туралы» Заңы да иеленді. Осы заңға сәйкес Қазақ КСР-нің 1978 жылғы Конституциясына қосымша өзгертулер енгізілді. Заң жергілікті өзін басқару жүйесіне халық депутаттарының жергілікті кеңесін, аумақтық қоғамдық өзін басқару органдарын, жергілікті референдумдар , жиналыстар, азаматтардың конференцияларын енгізді және олар Кеңес тарағанға дейін әрекет етті.
Конституциялық заңдардың қалыптасуының екінші кезеңі 1991 жылы 10 желтоқсанда «Қазақ Советтік Социалистік Республикасы атауын өзгерту туралы» Қазақстан Республикасының Заңын қабылдаумен басталады. Заң конституциялық деп аталмаса да, ол шындығында сондай болды, өйткені Қазақ КСР конституциясына және мемлекеттік егемендік туралы Декларацияға өзгерістер енгізді. Мұнымен бірге мемлекеттік ұйымдастырудың идеологиялық негізі алынды. 1991 жылы 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық Заң қабылданды, онда Республиканың тәуелсіздігі жарияланып, «Қазақ халқының еркін көрсетіп, қазақ ұлтының өзін айқындау құқығы бекітілді».
Бұл Конституциялық заңда алғаш рет тәуелсіздік жарияланып, онда тәуелсіз мемлекеттерге тән элементтер бекітілді: ортақ азаматтық, территориялық мемлекеттік органдардың өзіндік жүйесі, өзіндік экономикалық жүйе, өзінің қарулы күштерінің болуы.
Бұл кезеңде бұл конституциялық заңмен бірге Қазақ КСР Конституциясы нормалары және КСРО мен Қазақ КСР заңдары әрекететті, өйткені олар мемлекеттік тәуелсіздік туралы заңға қайшы келмеді.
Сонымен қатар бұл кезеңде 1978 жылы Конституцияға мағналы өзгерістер енгізген бірнеше конституциялық заңдар қабылданды. 1991 жылы 20 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Заң КСРО азаматтығын және қос азаматтық институтын жойды. Бұл заңмен Қазақстан Республикасының азаматтығын алудың жаңа негізі бекітілді.
Осы енгізілген өзгерістер мен қ……осымшалардың ешқайсысы одақтың республика Конституциясының егеменді мемлекет конституциясының талаптарына сай келмейтінін көрсетті. Осыған байланысты 1991 жылы маусымда Конституциялық комиссия мен жаңа Конституцияның жобасын дайындауға жұмыс тобы құрылды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   86




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет