Әдебиет теориясы. Нұсқалық. «Фолиант» баспасы, 2003. 344 бет. «Әдебиет теориясы»

Стильді зерттеп білудің жалпы әдебиет тарихын жасауда маңызы зор. Өткен дәуірлерде өмір сүрген ақын-жазушылардың әдебиет тарихында алатын орнын анықтағанда, олар әдебиетке қандай еңбек сіңірді, өзінен бұрынғылармен салыстырғанда нендей жаңалықтар қосты, ілгерілеулер жасады, әдебиеттің дамуына әсері болды ма деген сияқты мәселелерге дұрыс жауап беру – стильдік ерекшеліктерді қарастыру арқылы ғана мүмкін. Әдебиетіміздің бүгінгі биігін де осы тұрғыдан ғана анықтай аламыз.

Сонымен стиль дегеніміз не? Бұл сұраққа орыс әдебиетшілері түрліше анықтама беріп келеді. Бұған себеп жазушы стилін айқындауда басты рольге қай компонент ие болатындығын анықтауға байланысты болса керек. В.Виноградовтың айтуынша, жазушының өзіндік стилінде негізгі басты рольді образ атқарады. Өмір болмысын көркем бейнелеу образдар арқылы ғана жүзеге асады. Жазушының стилі осы образдарды жасау үстінде қалыптасады дейді ол¹. Көптеген зерттеушілер бірінші орынға жазушы творчествосындағы тақырыптық ерекшеліктерді, суреттелетін объектінің сыпатын, шығарманың мазмұнын қояды².

Қандай дәуірде болмасын көркем туындының болашақ тағдыры ең алдымен оның идеясы мен көркемдік сапасының дәрежесіне тәуелді болады. Әрбір көркем шығарма, жазушының творчествосы өзінің әділ бағасын аларда негізінен осы екі көрсеткіші тұрғысынан қаралып, бағаланады. Стиль талантты жазушыларда ғана болады десек, ол ең алдымен шығарманың жоғарыда аталған екі жағының қалай шешім тапқандығымен тығыз байланысты. Бұл екеуінің бір жағы ақсап жатса, шығарма да сәтсіздікке ұшырайды, демек стиль де жоқ, ол өз шешімін таба алмаған деген сөз. Автордың сол шығармада айтпақ болған ойы көркемдік сапалармен өзіндік жарасым тауып, дәл, әсерлі бейнеленгенде ғана ол шын мәніндегі көркем туынды бола алады. Өмірдегі қайталанбас құбылыстарды сәтті көрсеткен шығармаларда ғана өзіндік стильдер бой көрсетеді.

Жазушы стилінің қалыптасуында оның өмір туралы түсінігінің, көзқарасының, идеяның шешуші роль атқаратындығы айтылып жүр³. Осы тұрғыдан “стиль – идеялық және көркемдік ерекшеліктер” деген анықтама көңілге қонады. Бұл анықтама бойынша шығарманың идеясы, автор айтпақ болып, мақсұт тұтқан негізгі түкпі ойлар бірінші планға қойылып стильді анықтайды да, көркемдік мәселелері осыған орай шешіліп, идеяның көркем шындыққа айналып, жүзеге асуына қызмет етеді. Идеяға, көтеріліп отырған мәселелердің ауқымына қарай ең алдымен көркем шығарманың жанры анықталады. Автор ұсынып отырған идеясын неғұрлым ұтымды, ұғымды түрде беру үшін баяндаудың тонын, қай жақта (1,2,3-жақтар) жазылуын белгілеп, шығарманың композициялық құрылысын түзеді. Шығарманы жазу үшін негізгі тонды табу – күй тарту үшін домбыраның құлақ күйін келтірумен бірдей. Образдардың жасалуы, адам характерлерін ашуда пайдаланылатын түрлі конфликтер жазушының творчестволық ой-мақсатына бағына отырып, белгілі бір заңдылықпен дамып отырады. Қаламгер өзінің творчестволық ой-жоспарын көркем шындыққа айналдыру үшін көркем сөз құдіретін пайдаланады. Көркемдік сапаларсыз шығарма әдеби туынды бола алмайды. Жазушының тіл мұхитының айдынында еркін жүзіп, ең асылдарын тауып пайдалануына мүмкіндік беретін, жол көрсететін стиль болып табылады.

Стиль ұғымы қазір үш түрлі жағдайда қолданылып жүр: Жеке шығарманың стилі, жазушы стилі, ортақ стиль (немесе стильдік ағым). Дұрысында стильдің жазушы стилі деген мағынада пайдаланылғаны ләзім. Алғашқы және соңғы жағдайлардағы қолданыстарын жалпының жекеге, жекенің жалпыға қатынастағы көрінісі деп ұққан жөн.

Жазушы стилінің қалыптасуында идеяның басты роль атқарғандығын қазақ совет әдебиетінің алғашқы жылдарындағы қалам қайраткерлерінің творчестволарынан анық байқаймыз. Осы мәселелерді қазақ совет әдебиетінің ірге тасын қаласушылардың бірі Сәбит Мұқановтың әдеби-сыншылық қызметімен байланыстыра отырып әңгімелемекпіз.

Жалпы әлемдік әдебиеттің даму тарихына зер салсақ бір-бірімен ұласып, бір-бірінен өркендеп жатқан түрлі әдеби ағымдарды көреміз. Әдебиеттің дамуын стильдер дамуы деп те атауға болатын сияқты. Көркемдік игерулер жолындағы стильдік ізденулер нәтижесінде әр түрлі әдеби ағымдар пайда болып отырды. Материалдық өндірістің, қоғамдық құрылыстың дамуымен бірге әдебиет те үздіксіз жетіліп отырған. Қоғам дамуындағы ілгерілеулер сол қоғамның бейнесі болып табылатын әдебиетте де ізденістер туғызды; өмірді бейнелеудің жаңаша әдістерін жасады. Классицизм, романтизм, реализм әр дәуірден туындаған әдеби ағымдар болса, екінші жағынан әдебиеттің даму дәрежесін де көрсетті. Әр түрлі әдеби ағымдарда оларды бір-бірінен елеулі түрде айыратын стильдік ортақ белгілері болды. Мысалы, классицизмде үш бірлікті (оқиға, уақыт, кеңістік) қатал сақтап отыру барлық шығармаларда талап етіліп отырса, романтизмде әдебиеттің өрісі кеңейеді, жазушының творчестволық фантазиясына ерік берілді. Романтизмде көркем шындық өмір шындығынан алшақ жатса, реалистік бағыт әдебиетті өмірмен жақындастырды. Социалистік реализм әдісіне негізделген совет әдебиеті дүниежүзілік әдеби дамудың заңды жалғасы ретінде пайда болып, дамуда. Адам баласының ғасырлар бойы жасаған озық әдеби үлгілерін толық меңгерген көп ұлтты совет әдебиеті бүгінгі күні дүние жүзілік әдебиеттің дамуына зор ықпал жасап отыр.

Шындығында, көркемөнердің өзі көңіл-күй, ой-қиял мен тарихи-әлеуметтік, эстетикалық алғышарттардың бірлігінен өрістегенін жадыда ұстасақ, “...ХІҮ ғасырдың аяғы мен ХҮ ғасыр басындағы жазушылардың назарына адамның кейбір психологиялық жағдайлары, сезімдері, сыртқы әлем құбылыстарына орай эмоционалдық үн қосу сәттері түсті. Бірақ бұл сезімдер, адам жанының жекелеген шақтары характер болып тұтаспайды”¹, - деген Д.С.Лихачев тұжырымына ден қою дұрыс. Демек, лиризм мен психологизмнің негізгі көзі – авторлық экпрессияның идеялық-көркемдік генезисі тереңде жатыр.

Автор бейнесі – 39,193

Автопортрет – 39

Адамгершілік-тұрмыстық трагедия - 198

Азаматтық лирика - 208

Айтыс – 17,168,170,171,184,185,225

Акустика – 17,18

Аллегория – 270

Аннотация - 205

Аңыз – 13,140,142,143,158,182,183,233

Арбау - 181

Арнау – 208,267

Архаизм – 260

Архитектоника - 264

Аударма – 187,188

Ауыз әдебиеті – 41,44,168,189,222,262,266

Афоризм – 146

Әдебиеттану – 39,40,41,42,48,49,50,261

Әдеби ағым – 271,273,277

Әдеби әдіс – 205,260,267,268,270

Әдеби бағыт – 193,266,267,269,270,273

Әдеби бейне - 50

Әдеби даму – 241,277

Әдеби дәстүр – 244,270

Әдеби жанр - 194

Әдеби қозғалыс - 237

Әдеби мектеп - 193

Әдеби процесс – 191,205,277

Әдеби сын – 43,49,205,277

Әдебиет тарихы – 40,41

Әдебиет теориясы – 51,189,272

Әдеби тип – 242,243

Әдеби тіл – 262,263,265,266,268,271

Ән өлеңі - 208

Әңгіме – 111,113,123,229,230,233

Әпсана – 108,142,182

Әсірелеу - 199

Әуезе – 102,103,168,169,171

Баллада - 269

Балалар әдебиеті - 172

Бата - 177

Батырлар жыры – 41,183,191,239,223

Батырлық поэма - 183

Бәдік – 181,182

Бейне – 39,110,111,125,126,127,131,132,269

Бейнелілік – 42,126,132

Бейнелеу құралдары – 121,189

Бесік жыры - 171

Беташар - 173

Богема сарын - 98

Болжалдық әдебиет - 178

Болжал өлеңдер - 178

Бунақ - 26

Буын – 114,116,117,136

Гипербола – 199,200

Глосса - 15

Гротеск – 124,199,200

Ғазал - 17

Ғақлия - 270

Ғашықтық әдебиет – 172,173,184

Ғылыми-техникалық шығармашылық - 242

Ғұмырнамалық әдебиет – 181

Дастан - 153

Деталь – 127,130,200,204,273

Диаграмма – 17,18

Диалог – 8,203

Диалект – 265

Дидактика – 270

Дидактикалық шешендік – 196

Дискуссиялық драма - 201

Дифирамб – 5,6,8,17,18

Драма – 6,7,13,17,18,23,124,130,150,160,161,164,165,166,199,200

Драмалық әрекет - 200

Драма кейіпкері – 200,201

Драматургия – 23,196,200

Драмалық поэзия – 160,165,167

Драмалық характер - 162

Дума - 269

Емшілік халық әдебиеті – 181,182

Ертегі – 26,44,105,106,107,108,109,143,168,185,202,266

Жазба әдебиет – 168,229,265,266,268

Жазба дәстүр - 263

Жанр – 41,146,153,193,194,201,202,204,205,206,207,262,267,269,271

Жаңашылдық – 243,244

Жаңылтпаш – 121,185

Жар-жар - 172,202,203

Жауынгерлік поэзия - 190

Жоқтау – 154,174,175,176

Жұмбақ – 17,154,184,185,204

Жыр – 19,121,143,153,154,173,174,185,190,191,202,233,263

Жырау – 99,100,141,190,266

Зар заман жырлары - 180

Идея – 19,20,21,49,50,51,65,110,159,163,166,190,191,194,243,246,261,268,

269,272,273

Инверсия – 260

Инсценировка - 201

Интимдік лирика - 208

Импровизация – 7,8

Ирреализм - 231

Ирония – 124,176

Карикатура – 124,199

Кейіпкер – 165,268,269,272,273

Кейіптеу – 19,146

Кескін - 22

Кифаристика - 5

Классицизм – 258,259,277

Комедия – 5,6,7,8,17,18,167,168,194,198,199

Композиция – 9,107,112,150,194,201,202,203,259, 272,276

Конфликт – 131,147,148,149,150,151,152,197,239,276

Коллизия – 147,148,149,150,151,161,162,166

Көркем аударма – 187

Көркем тіл – 261,264

Көркемдік – 42,45,51,261,263,269,276

Көркемдік әдіс – 203,206,244,272

Көркемдік жүйе – 261

Көркемдік қиял – 21,42

Көркемдік құрал – 201,205,206

Көркемдік таным - 42

Көркемдік ойлау – 148

Көркемдік шындық - 277

Көркемөнер – 189,253,257,262

Көрісу жырлары – 174

Көңіл-күй лирикасы – 208

Қайым айтыс - 204

Қайым өлең – 154

Қара өлең – 154,204

Қаһарман – 166,167

Қаһармандық драма - 201

Қиял – 42,52,132,140

Құбылыс – 126,127

Лингвистика - 195

Лира - 160

Лирика – 37,38,93,124,160,161,164,165,166,175,205,207,208,267,269

Лиризм – 161,270,277,278

Лирикалық дастан – 41

Лирикалық драма - 201

Лирикалық жанрлар - 207

Лирикалық кейіпкер – 48,124,207

Лирикалық комедия - 200

Лирикалық поэзия – 159,160,164,165

Лирикалық субъект - 161

Лирикалық шығарма - 208

Лирикалық шығарма – 161,164

Мадақ өлең - 71

Мазмұн – 20,21,39,46,49,50,51,101,102,146,189,190,255,266,267,270,271,272,

273,275,277

Мақал – 41,146,185,204

Мәнер – 247,259

Мәтел – 41,146,185,204

Мәтін – 136,137

Метафора – 15,144,146,231

Метаморфоза - 144

Метонимия - 231

Метрика - 10

Миф – 8,105,109,163

Мифология - 44

Монография - 206

Мотив – 104,106,108,109,121

Мінез – 9,274

Мысал – 44,269,270

Нақыл сөз - 204

Насихат поэзия – 179

Неологизм - 260

Новелла – 111

Образ – 37,38,39,42,50,120,121,160,164,264,265,267,268,269,270,272,273,275

Образдау - 269

Ода – 165,176,208

Очерк - 206

Өлең – 5,6,7,10,11,19,43,48,112,113,115,116,117,118,135,136,154,155,157,158,

159,170,174,177,178,183,263,264,269

Өмірбаяндық әдебиет - 181

Өнер – 15,19,20,21,22,24,25,26,37,38,42,43,48,49,50,51,125,130,134,135,139,

154,158,187,188,203,253,264

Рапсодия – 153,157

Реализм – 195,228,229,230,231,240,243,258,266,267,268,269,270,277

Рецензия – 205,206

Римфа - 26

Риторика – 17,18,264

Роман – 35,50,109,110,114,122,123,129,132,161,163,164,230,271

Романтизм – 78,195,240,241,258,259,269,277

Рыцарьлық роман - 239

Памфлет - 206

Пародия – 205,206

Пафос – 65,66,129,197,258

Пейзаж – 134,269,271

Перифраз - 265

Персонаж - 193

Перілік хикаялар – 182

Пластикалық образ - 159

Пластикалық өнер – 20

Психологиялық драма - 201

Повесть – 112,164

Портрет – 146,206,269,271

Постсиллогизм - 17

Поэзия - 5,7,8,10,11,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,37,38,46,47,48,94,112,113,

114,115,120,126,130,141,154,155,158,159,161,162,166,167,175,176,181,186,189,190,195,196,205,208,261,266,268,269,271

Поэма – 7,14,15,18,26,154,155,163,183,262

Поэмата - 17

Поэтика – 15,16,17,38,136,146,147,261,262,264,265

Поэтикалық өнер – 20

Поэтикалық қиял - 20

Проза – 6,10,21,112,126,162,205,258,261,271

Пролог - 12

Прототип – 130

Публицистика – 205,206,269,270,271

Пішін – 51,111,131,272,273

Пьеса – 229,230

Пэон - 17

Сал – 97,98

Сарказм – 124

Сарын - 273

Сатира – 8,17,18,19,122,123,124,176,177,206,241,258,269

Сатиралық комедия – 200

Сатиралық лирика - 208

Саяси-әлеуметтік драма - 201

Сәлемдеме жырлары - 174

Сері – 97,98

Сентиментализм – 76,231,258,271

Силлабика – 156

Силлогизм - 16

Символ – 38,241,269

Символизм – 38,77,158,195,237

Синоним - 264

Ситуация – 147,148,149,151

Сонет - 208

Софистика – 15,16

Сөз өнері – 20,25,37,43,44,204

Стасим - 12

Стилистика – 146,147,192,256,257,258,260,261

Стиль – 247,248,256,257,258,259,260,261,265,266,268,269,271,272,273,274,275,

276,277

Суреткер – 51,52,132,188,270,271,274

Сюжет - 104,105,106,108,109,111,112,121,122,143,149,150,200,201,202,203,

204,239,270,271,273

Табиғат лирикасы - 208

Тақырып – 101,189,190,193,194,246,268,272,273,275

Тарихи-ғұмырнамалық драма - 201

Тарихи поэмалар - 183

Тарихи роман – 164

Тарихи трагедия - 198

Тармақ - 154

Тартыс – 138,152,166,199,259

Творчестволық фантазия – 24,277

Теңеу – 19,144,145,146

Тетраметр - 8

Тип – 109,111,129,163,271

Типтендіру – 130,269

Типтік - 271

Түр – 131,205

Түпнұсқа - 188

Тойбастар – 173

Толғау – 168,169,170,171,180,196,263

Тотем - 96

Трагедия – 5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,17,28,35,124, 166,167,196,197,199

Трагедиялық конфликт – 197

Трагедиялық тартыс – 197

Трагедиялық тұлға - 197

Трансформация – 146

Триметр - 5

Троп - 146

Тұрмыстық жырлар - 183

Ұйқас – 113,115,179

Ұлт әдебиеті - 188

Үгітшіл әдебиет - 180

Үрдіс - 136

Ырғақ – 5,7,26,113,114,115,117,118,135,136,171,261

Ырым – 185,186

Фабула – 5,9,10,11,12,13,17,109,111,112,204

Фельетон – 123,206,258

Фольклор – 41,44,115,202,203,204,262,265

Фоника - 264

Форма – 20,39,49,50,51,65,110,113,115,116,117,118,119,120,154,156,158,167,

189,194,269,272

Формализм - 42

Фразеологизм - 264

Футуризм - 238

Халық әдебиеті – 171,173,176,177,178,180,181,183,184,186,187

Халық поэзиясы - 187

Характер – 6,9,10,119,122,131,148,149,150,162,163,166,204,260,261,276,278

Хикая - 140

Хикаят – 47,202,203

Хор - 203

Шарж – 124,199

Шежіре - 183

Шешен – 178

Шешендік сөз – 41,263

Шолу – 205,206

Шумақ – 114,117,154,156,177

Шығармашылық тәсіл – 274

Шығармашылық портрет - 205

Элегия – 5,165,208

Эллипсис - 260

Эпика – 5,8,9,17,161

Эпиграмма – 123,125,154,176,177,205,206

Эпиграф – 137

Эпизм – 269,270

Эпизод – 203,204

Эпикалық жыр – 191

Эпикалық мұра - 191

Эпикалық объективтік – 161

Эпикалық оқиға - 163

Эпикалық поэзия – 15,158,159,160,161,162

Эпикалық трагедия - 198

Эпикалық характер - 162

Эпикалық шығарма - 162

Эписодий - 12

Эпитет – 144,255,256,265

Эпопея – 9,14,15,131,161,163,164,202

Эпос – 8,9,17,18,124,131,160,162,164,185,191,265,266,270,271

Эссе – 205,206

Эстетика – 43,125

Эстетикалық сезім - 37

Юмор – 122,168,258

Ямб – 7,8,17,18,114
Әзірлеген филология ғылымдарының кандидаты,

доцент Е.Е.Тілешев

Қысқаша био-библиографиялық анықтамалық
Аймауытов Жүсіпбек (1889-1931)

Қазақтың ұлы жазушысы, драматург, сыншы, аудармашы. Әдеби дамуға, көркем шығармашылыққа, М.Жұмабаев шығармашылығына байланысты әдеби-сын мақалалар жазған. Нұсқалыққа енген “Мағжан Жұмабаевтың ақындығы туралы” еңбегі жазушының бес томдық шығармалар жинағының 5-томынан алынды.

Ежелгі грек философы антикалық әдебиет теориясын тұңғыш жүйелеуші. Ғылымның көптеген салаларын қамтитын еңбектер жазған. Әдебиеттану саласындағы негізгі еңбегі: “Поэтика”. Нұсқалыққа енген үзінді “Әдебиеттануға кіріспе” жинағынан (құрастырған С.Мақпырұлы) алынды.

Филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі. Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, ҚР ғылымға еңбегі сіңген қайраткер. Қазақ өлеңінің құрылысын, Абай, М.Әуезов шығармашылығын зерттеуші. Негізгі еңбектері: “Өлең сөздің теориясы”, “О языке казахской поэзии”, “Роман-эпопея М.Ауэзова “Путь Абая”, “Абайдың ақындық әлемі”. Мәтін ғалымның “Абайдың ақындық әлемі” кітабынан алынды.

Филология ғылымдарының кандидаты. “Әдебиеттану әліппесі” кітабының авторы. А.Нұрқатов шығармашылығын зерттеуші. Мәтін “Әдебиеттану әліппесі” кітабынан алынды.

Ұлы философ, оқымысты. Ғылымның көптеген салалары бойынша зерттеулер жазған. Оның ішінде эстетика, поэзия, музыка мәселелеріне арналған еңбектердің авторы. Әдебиеттану саласындағы негізгі еңбектері: “Поэзия өнерінің канондары туралы трактат”, “Поэзия (өнер) туралы”. Трактаттан үзінді “Әдебиеттануға кіріспе” жинағынан (құрастырған С.Мақпырұлы) алынды.

Жазушы, әдебиет сыншысы. Абай, Қ.Аманжолов, қазіргі қазақ әдебиеті туралы еңбектердің авторы. Негізгі еңбегі: “Жұмбақ жан”. Мәтін қаламгердің “Жұмбақ жан” зерттеуінен алынды.

Қазақтың ұлы жазушысы, драматург, сыншы, ғалым. ҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор. Лениндік және мемлекеттік сыйлықтардың лауреаты. Абайтанудың негізін салушы. Қазақ әдебиетінің тарихына, фольклорға, поэзия, драма жанрларына қатысты зерттеулер жазған. Негізгі еңбектері: “Әдебиет тарихы”, “Абай Құнанбаев”, “Қазақ халқының фольклоры мен эпосы”. Нұсқалыққа енген “Қазақ әдебиетінің қазіргі дәуірі” мақаласы ғалымның “Әдебиет тарихы” кітабынан, Ж.Аймауытовпен бірлесіп жазған “Абайдан соңғы ақындар” мақаласы зерттеушінің “Таңдамалысынан” алынды.

Филология ғылымдарының докторы, профессор. Әдебиеттегі дәстүр мен жаңашылдық, Шәкәрім, М.Жұмабаев, қазіргі әдебиетке байланысты еңбектер жазған. Негізгі еңбектері: “Қуатты ойдан көркем сөз”, “Замана тудырған әдебиет”. ???

Қазақтың ұлы оқымыстысы, ақын, аудармашы, тілтанушы, тұңғыш абайтанушы, көрнекті қоғам қайраткері. Қазақ әдебиеттануы мен фольклортануының негізін салушылардың бірі, тұңғыш теоретигі және терминдер жүйесін жасаушы. Негізгі еңбектері: “Әдебиет танытқыш”, “Қазақтың бас ақыны”. Нұсқалыққа енген мәтіндер ғалымның “Ақ жол” жинағынан алынды.

Итальян философы, эстетигі. Негізгі еңбектері: “Көркем өнердің өмірі”, “Көркем өнер философиясы”, “Эстетикалық философияның проблемалары”. ??

Орыс ғалымы. Негізгі еңбектері: “Достоевский поэтикасының проблемалары”. “Ф.Рабле шығармашылығы және орта ғасырлардағы және қайта өрлеу дәуіріндегі халық мәдениеті”. “Эпос және роман”. ??

Орыс сыншысы, ғалымы. Орыс әдебиетінің тарихына, теориясына қатысты көптеген еңбектердің авторы. Негізгі еңбектері: “Александр Пушкин шығармалары”, “Поэзияны тегі мен түріне қарай бөлу”. Сыншының нұсқалыққа енген мәтіндері қазақ тілінде жарық көрген шығармалар жинағынан алынды.

Орыс ғалымы. Негізгі еңбектері: “Әдебиет және театр”, “Германиядағы романтизм”. Мәтін ғалымның “Германиядағы романтизм” монографиясынан алынды.

Орыс ғалымы. Негізгі еңбектері: “Әдебиеттану методологиясын жасаудың жағдайы мен міндеттері”, “Әдебиеттану бойынша зерттеулердің методологиялық мәселелері”. ??

Әдебиет теоретигі және тарихшысы. Негізгі еңбектері: “Вилла Альберти. ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы италия өміріндегі қоғамдық және әдеби өзгерістерді сипаттау үшін жаңа материалдар”, “Соломон мен Китоврас жайындағы славян аңыздары және Морольф пен Мерлин жайындағы батыс аңыздары”, “Тарихи поэтика”. Мәтін ғалымның “Тарихи поэтика” зерттеуінен алынды.

Орыс ғалымы. Көркемөнер, шығармашылық психологиясына байланысты күрделі зерттеулердің авторы. Негізгі еңбектері: “Мінез тарихы бойынша этюдтер”, “Көркемөнер психологиясы”. Мәтін ғалымның “Көркемөнер психологиясы” зерттеуінен алынды.

Немістің ұлы философы. Әдеби даму, көркемдік әдіс, әдеби жанрлар т.б. арналған күрделі зерттеулердің авторы. Көркемөнер және әдебиет саласындағы негізгі еңбегі: “Эстетика”. Нұсқалыққа енген мәтін “Эстетика” еңбегінен алынды.

Неміс ақыны, жазушысы, ойшылы. Әдебиеттану саласында эпикалық және драмалық поэзия, театр, Шекспир, әдеби стиль туралы зерттеулер жазған. Нұсқалыққа енген үзінді “Табиғатқа жай еліктеу, мәнер, стиль” еңбегінен алынды.

Филология ғылымдарының докторы, профессор. М.Әуезов, көркем шығармадағы тарихи шындықтың бейнеленуі, қазіргі әдебиет туралы еңбектердің авторы. Негізгі еңбектері: “Өмір шындығы және көркемдік шешім”, “Қазақ тарихи романы: дәстүр мен жаңашылдық”. Мәтін ғалымның “Өмір шындығы және көркемдік шешім” монографиясынан алынды.

Қоғам қайраткері. Қазақ фольклортану ғылымының негізін салушылардың бірі. Халық ауыз әдебиетіне, қазақ әдебиетінің тарихына қатысты еңбектердің авторы. Негізгі еңбегі: “Аламан”. Мәтін қаламгердің “Аламан” кітабынан алынды.

Филология ғылымдарының докторы, ақын, аудармашы, зерттеуші. Көне түркі әдебиетінің поэтикасы жайындағы зерттеулердің авторы. Негізгі еңбектері: “Ежелгі дәуірдегі қазақ әдебиетінің көркемдік жүйесі”, “Құлабыз”. Мәтін ғалымның “Құлабыз” кітабынан алынды.