Ғылыми конференциясының материалдары
жүктеу/скачать 5,96 Mb.
|
treatise40297
molekulyarnaya-biologiya.-uchebnik-s.a.ermekova.-almaty-2017.-539-s., ÐемеÑе Ð¢ÐµÑ Ð½Ð¸ÐºÐ°Ð»ÑÒ ÒÒ±ÑÐ°Ð»Ð´Ð°Ñ ÐºÓ©Ð¼ÐµÐ³Ñмен аÒпаÑÐ°Ñ Ð°Ð»Ð¼Ð°ÑÑ. ÐкÑ-emirsaba.org, руханият 2, руханият 2
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАСЫМ АМАНЖОЛОВТЫҢ ДРАМАЛЫҚ ШЫҒАРМАЛАРЫ Жетпісбай Сәнімай (Қазақстан)
| Әдебиеттер
1. Нұрдәулет Ақыш // Қазақ әдебиеті.№17-18 (3443). 2. Қасым-Жомарт Тоқаев // Под стягом независомости. – Алматы: Білім, 1997. 3. Бауыржан Жақып // Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. – Алматы: Білім. – 2004 4. Тоқаев К. Повестер. –Астана: Елорда, 2007. ҚАСЫМ АМАНЖОЛОВТЫҢ ДРАМАЛЫҚ ШЫҒАРМАЛАРЫ Жетпісбай Сәнімай (Қазақстан) Шет тілдері және іскерлік карьера университеті Ғылыми жетекшісі: ф.ғ.к., аға оқытушы Сұлтанова Б.М. Қасым Аманжолов – қазақтың аса ірі ақындарының бірі. Дауылпаз ақын шығармашылығында ерекше орын алатын сала – поэзия. Жалын атқан өлең жолдарындағы көркем және қайталанбас образдар ақынның өршіл рухын көрсетеді. Ақынның өмірі мен шығармашылығындағы маңызды рөлді атқарған өнермен рухани байланыс деп білеміз. Театр, музыка, ән, аспапта орындаушылық сияқты өнер түрлері ақынның қысқа ғұмырында ажырамас бөлігіне айналған. Жастық шағынан өнерге құштар болуы осы салада ерекше дүниелердің пайда болуына алып келеді. Драматургия саласында жазған шығармаларынан ақынның қарымы мол суреткер болғандығын көреміз. Қасым Аманжоловтың шығармаларын оқи отырып байқағанымыз, театр репертуарын жасауға ақын көп көңіл бөліп осы жанрмен толықтай айналысса, толымды ұлттық комедиялық шығармаларға қол жеткізуге болатын еді.. Белгілі әдебиеттанушы ғалым, қаламдас досы Есмағанбет Ысмайылов «Қасымның ақындық өмірінен» атты зерттеу мақаласында Қасым Аманжоловтың өмірі мен шығармашылығы туралы толық жазады. Ақын өмірі мен шығармашылығының өнермен қилысатын сәттеріне көз салсақ, жастайынан әуес болған Қасымға ерекше әсер еткен уақыт Семей қаласына тұратын ағасы Ахмеджанның үйіне келіп тұрған кезі екен. Осы жерде ол қаладағы ел аузында жүрген қазақтың белгілі тұлғаларын, әнші, жыршы өнерпаздарын жиі көріп, олардың өнерімен сусындайды, өнерін үйренеді. Өзі де соларға еліктеп өз бойындағы өнер мен шығармашылық бұлақ көзін ашып «мектептегі, қаладағы жастардың ынта жігерімен қойылатын сауық кештерінің, спектакльдердің бірталайына белсене қатынасады. Ойын-сауыққа алғаш араласқан кездегі жолдасының бірі Шәкен Айманов» (Қасым Аманжолов. Шығармалар, Төрт томдық. IV том. 191 б.) – болған екен. Осы ортада ақын домбыра, скрипка секілді аспаптарды меңгеріп, өнерімен көпшілікке таныла бастайды. Ақынның поэзиясы мен өнердің ерекше саласы музыканың оның табиғатымен қатар өрбіп жүруі жайлы зерттеуші мынадый ой түйген. Ол: «Қасым өлеңінің форма іздесе де белгілі бір музыкалық үндестікке келтіріп береді. Музыкасыз ақында фориа келіп тусайды. Осы кездегі жаңа формамен жазған екі өлеңі де аударма. Ол «Сумико», « Өтеді күндер» өлеңі болатын. Ақын музыканың жүрек соғысы болған негізгі ырғақты ерекшке сезінген. Сол себепті музыка мен поэзияның арасындағы тығыз байланысты бөлмей бір тұтастықта қарап өз шығармашылығындағы жаңа жолды салып зор жетістікиерге жеткен. Қасым Аманжолов қызыққа толы бірнеше жылын театр жұмысына арнайды. 1935-1938 жылдары әскери қызметін атқарып келіп, Орал қаласында қазақ музыкалық театрының әртісі және көркемдік басқарушы қызметін атқарады. Осы жылдары талантты жастардың басын қосып театр жанынан оркестр ұйымдастырады. Алғашқы сахналық қойылымдардың бірі Д.Фурмановтың «Бүліншілік спектакілінде Қасым Жетісу жеріне Кеңес өкіметін орнатуға келген Фурмановтың рөлін сомдайды. Қасым Аманжолов осыдан кейінгі жылдары шығармашылықтан қол үзгенімен жалпы сахнадан алщақтаға жоқ.Сол кездегі театрларда қойылған ұлттық репертуарлардан алғашқы үлгілерін орындаған. Ол белгілі халық әндерін де, «Айман-Шолпан», «Қыз Жібек» арияларын да, Абай әндерінен де көп орындайтын дейді – зерттеуші досы Жәрдем Тілеков өз мақаласында. Бейбіт өмір орнағаннан кейін Қасым Аманжолов өзге ұлттардың поэзиясын қазақ тілінде сөйлетеді. Низами Ганджевиден «Ләйлі мен Мәжнүн», А.Пушкиннен «Полтава», М.Лермонтовтан «Маскарад», А.Твардовскийден «Василий Теркин» секілді т.б. сүйекті драмалы поэмалар оқырмандарына жол тартады. Бұл шығармалар күні бүгінге дейін поэзияның үздік үлгісі болуымен бірге, ел жадынан өшпей келе жатқан туындылар қатарына жатады. Қасым Аманжолов оқиғасы ширақ жазылған шығармаларды аударып, ондағы кейіпккерлердің өзара қарым-қатынасын сахналық пьесаға ерекшелендіруге назар аударады. «Бұл ақын ойының тереңдеп, шеберлігінің өсуіне көп пайда береді» - дейді С.Қирабаев. Ақын Ғафу Қайырбеков 1991 жылы жазған «Қасым Аманжолов қазақтың ұлттық ақыны» атты мақаласында « Шынында, Қасым өзі айтқандай «Дауыл мен оттан жаралған» ақын еді – деген екен. Заманның саяси жағдайын жақсы білетін көзі ашық ақын әлемде болып жатқан халықаралы мәселелерге алаңдайды. Сахнаға арналған шығармаларынан ақын елінің ертеңінен жеңісті көретінін байқаймыз. Ақынның драматургия тақырыбындағы шығармаларын қарастырғанда, соғысқа қатысып келгендігі жайлы көп жазып, айта бермейді. Соғыс жылдары майдан алаңының куәгері болып келгенімен, іштей жырға қосқанымен, соғыстан кейінгі шығармаларында бейбіт өмір, еңбек адамдары, нәзік махаббаты жырлайды. Бұл жайлы академик С.Қирабаев «Ақын соғысты еске алу арқылы адамның бүгінгі әлем алдындағы азаматтық парызын суреттейді» - дейді. 1947-1948 жылдары жазылған«АуыруменАжал»шығармасыдакөлеміжағынаншағын, скечдепаталады. Шаншарбай, ЖалқаубайжәнеәйеліБиғаным деп аталатын кейіпкерлердіңесімдерініңөзішығарманыңмазмұнынайтыптұрғандай. Колхозшыларарасындаөрбитіноқиғажелісінденегізгімәселеадалеңбекету, еріншектікпенбойүйездіккеқарсыкүрес. Авторқоғамдағыжатыпішерлерменмаскүнемдердікүлкі найзасымен түйреп,оларғақарсыымырасызсоғысашды. ПьесафиналындаЖалқаубайазарда-безерболып, жалынып-жалпайыпжұмысқабаруғаөзісұранады. 1948 жылы жазылған«Досымныңүйленуі»аттыүшсуреттентұратынкомедиясыҚ.Аманжоловтыңжоғарыдааталғанпьесалары ішіндегіүлкенсахнағаарналғантолыққандышығармасы. БұлкомедиялықтуындыныңғұмырысәттіболыпМ.ӘуезоватындағыҚазақтыңакадемиялықдраматеатры 1970 жылдыңаяғындаөзсахнасынаЖақыпОмаровтыңрежиссурасыменқойған. (суретшісіА.Кривошеин). Бұл сәттіжазылғанпьесареспубликаныңөзгедекөптегентеатрларысахнасында, автордыңөзі«колхоз, совхозтеатрларыүшін»депайқындапкеткенхалықтеатрларыұжымдарытарапынанжиіқойылды. жүктеу/скачать 5,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|