-лы
түлғалы қос сөздер
мен
шыдауына (кейде жалғауына)
синоним болып қолданылады:
әкелі-балалы
(әкесі мен баласы), т. б.
Қ азақ тілінде жеке сөздер қүрам ы нда сақталған
-лы
дыбыс
үндестігі зандылығының әсерімен —
ды, -ты
вариантты да болған
(азды-көпті). Сонымен қатар, кейбір сөздер қүрамында
- ы /- і
аффиксі
де кездеседі:
куні-туні, тайяы-таягы, қысы-ж азы, іші-тысы, куні
ертең, куні бүгін
тәрізді түрақты тіркестердің екі сыңары да, кейде
бір сыңары жалаң
- ы /- і
аффиксімен келген. Бүл өз алдына дербес
аффикс пе, әлде алдыңғы аффикстің қы сқарған түрі ме деген сүрақ
туады.
-ы /- і
аффиксін -лы -ны ң варианты деп қарауға болмайтыны,
ең алдымен, мынада: алдыңғы
л
дыбысының түсіп қалуын түсіндіру
мүмкін емес. Жалғанатын сөзінің соңғы дыбысына байланыстыруға
да мүмкіндік жоқ:
азды-көпті,
бірақ
қысы-жазы.
Оның үстіне, мүны
тіркес қүрамында сөз байланыстыру қызметіндегі тәуедцік жалғауының
орнығып қалуы деуге де дәлел жоқ. Сонымен, айналып келгенде,
бүл
ерсілі-қарсылы
дегендегі
- у ш - н ы ң
варианты емес. Б ірақ бүл да
алдыңғы аффикс мәнінде, қызметінде қолданылады. Осы орайда,
Б. А. Серебренниковтың В. Котвич материалдарына сүиене отьфып
адцыңғы аффикс
(-лы)
екі дербес элементке,
-л
және -ь/-ға бөлуін еске
алу орынды.1 Оның айтуынша
жүктеу/скачать
Достарыңызбен бөлісу: |
