Жакаева к. А. Жакаева с. А «музыка пəнін оқыту əдістемесі»
жүктеу/скачать 149,31 Kb.
|
Жакаева К.А. Музыка пәнін оқыту әдістемесі
- Бұл бет үшін навигация:
- Хор үйірмесі.
Музыкалық топтар.Музыкалық жұмыстың тұрақты түрлері. Мектептен тысқары музыка қызметінің негізгі түрлерінің бірі – үйірме жұмысы. Шебер бейімділіктің көрінісі, музыкалық, шығармашы- лық қабілеттерін дамыту, эстетикалық жəне музыкалық дəмді тəрбиелеу үшін үлкен мүмкіндіктер жасайды. Осы немесе басқа топқа қосылу сту- денттің көзге түсу ниетімен анықталады. Вокалдық ансамбль, вокал жəне хор топтамасы ең танымал жəне қолжетімді. Мысалы айтқанда (домбыра, фортепиано, гитара) т.б. Хор үйірмесі. Ұйымдастыру жоспары бойынша хор жұмысы əртүрлі жəне үйірменің басшысының жақсы мен жаманының артықшылықтарына, мектеп мүмкіндіктеріне, балалардың өз қалауына байланысты. Хор клу- бының қызметі ұзақтығы қатысушылардың жасына байланысты. Жасөспі- рім хормен бірге аптасына екі рет (3 есе артық емес) 45 минуттан артық емес жұмыс істеуге кеңес беріледі, бірақ сабақ барысында оқушыларды ынталандыруға арналған жұмыс əдісін таңдау оларға эмоциялық жағынан қызықты болады. Барлық басқа музыкалық сыныптардағы сияқты, шы- найы таңдалған репертуар, балалар үшін қол жетімді жəне қызықты, ақыл мен жүректі байытатын, орындау үшін ыңғайлы, сыныпта жəне хор шең- берінде жұмыс істеу əдістері көптеген жолдармен өте ұқсас: хореогра- фиялық, сөйлемдерді үйрену. Репертуар таңдау əр түрлі болуы мүмкін, мысалы: халықтық, классикалық жəне заманауи музыканың үйлесуі. Оқу мен орындау үшін таңдалған əрбір жұмыс мазмұны музыкалық жəне жалпы дайындық деңгейіне, педагогикалық жəне білім беру міндеттеріне сəйкес шығармашылық болуы керек. Алғашқы сабақтардан студенттердің вокалдық естуін тыңдау, интона- цияның тазалығы бойынша жұмыс жасау, жаттығу процесіне шығармашы- лық, жүйелі үдеріс ретінде қосылу, репетиция жұмысының қажетті бөлігі ретінде əн айту сияқты маңызды. Балаларды алғашқы сабақтардан жазып алуға үйрету ұсынылады. Мұндай əн əншеңдік, көп вокалдық əн айту, вокалдық дыбысты те- ңестіру үшін пайдалы. Əр түрлі аудиторияларға арналған концерттер (ата- аналар, мектепте жəне сыныптық іс-шараларда, бұл əрдайым команданы біріктіреді, көркемдік қабілеттерін дамытады, сахнаға деген сүйіспенші- лікті қалыптастырады, хор əніне қызығушылық тудырады) топты қайта жандандыруға жақсы ықпал етеді. Г.А. Струве топтағы шығармашылық атмосфераға жетудің маңызды- лығын ерекше атап өтті: «Оқылып жатқан əнге, оның шығарушыларына қызығушылығын ояту керек. Балаларда бірлескен əн айтуға деген сүйіс- пеншілікті дамыту өте маңызды. Біз бойсұнғыш орындаушылар ғана емес, сонымен қатар өздерінің пікірін, ойларын ашық білдіре алатын, ұжымға қатысты барлық нəрселермен белсенді қарым-қатынаста – оның табыстары, сəтсіздігі, хордың əрбір мүшесінің мінез-құлқы туралы білуге тиіспіз. Ол сондай-ақ естіген нəрселерін, көргендері туралы ортақ пікірталас болып табылады». Хордың өз орны болуы керек – сабақ залы, көшбасшы жұмы- сының бөлмелері, ноталардың сақталуы, аксессуарлар, альбомдар, реликс жəне т.б. Хормен айналысатын орын арнайы жабдықталған болуы керек – хорлық машиналар – стендтер, фортепиано əрдайым реттеледі (фортепиа- нода жақсырақ), оқу құралдарының болуы, метроном, жақсы жарықтандыру. Белгілі балалар хорының жетекшісі А.С. Пономарев: «Хордың же- тістігі үшін оның күнделікті іс-əрекеті сақталуы тиіс, яғни оның тұрақты өсуі мен дамуы үшін жағдайлар жасалуы керек». Хорды орындау үшін зал үлкен мөлшерде жəне жоғары төбенің астында болуы керек, балалар бір- бірімен тығыз отырмауы керек, ал төмен төбесі желдетуге қиындық туды- рады. Холлда тұрақты таза ауа өнімділіктің қажетті шарты болып табы- лады. Сабақтар тұрақты болуы керек, сондықтан кесте бойынша хор са- бақтарының күндері мен сағаттары əкімшілік үшін қол сұғылмауы керек. Ерекше жағдайлар тек осы ережені бұзуы мүмкін. Хордың қойылымдарын алдын ала жоспарлау керек. Сөз сөйлеу саны жəне олардың ұзақтығы жеткілікті түрде шектелуі керек. Жиі спектакльдер олардың сапасына жағымсыз əсер етуі мүмкін, əншілердің шаршағышы жұмыстарды абайсызда орындауға əкелуі мүмкін. Тым көп бағдарламаларды орындау хордың жұмысына кері əсерін тигізуі мүмкін. Орындаушылық балаларға қуаныш сыйлайды, олар адал ниетпен дайындаған мереке. Қарапайым монофониялық композицияларда жұмыс істеу үшін сізге балаларға есту мен сезінуді үйрету керек, олардың сүйемелдеу бөлігі. Бү- кіл бөліктерді есту қабілеті жəне оның рөлі туралы түсінік беруі əндегі полифонияны табиғи түрде жеңілдетеді. Хор жетекшісінің өздеріне қамқорлық жасауы, балалармен қарым- қатынас жасауы өте маңызды, егер бұл орын алса, шын жүректен кеші- ріңіз. Киім, шаш, косметика, зергерлік бұйымдар – бəрі өте сыпайы жəне қарапайым болуы керек. Балаларға, еріп жүргендерге жəне өзіңізге тең талаптар қою керек. Мысал ретінде, B.Рачина балалардың, хор студиясының жұмысын ұйымдастыру жəне мазмұны бойынша музыкант мынадай негізгі мəселе- лерді басшылыққа алады: негізгі дыбыстардан дауысты бірте-бірте, біртіндеп кеңейту; вокал жұмысының негізгі əдісі – мұғалімнің жəне үздік студенттер- дің ауызша түсіндірмесі жəне əн айтуы. Олардың əн айтуы – дұрыс ды- быстың ең тиімді көрінісі. Барлық жұмыс тыныш жəне достық жағдайда жүргізуге; аудиторияда негізгі критерий əн айту кезінде дыбыс пен еркіндік сапасы; барлық əн айту жұмыстары музыкалық құлақтың дамуы мен бала- ның музыкалық дамуымен тығыз байланысты болуы керек; оқытудың бастапқы кезеңінде, қарапайым попов жəне халық əндері вокалдық жаттығулардың рөлін атқарады; шапшаң жұмыс істеу; критерий – бұл саны, бірақ білімді сапасы; əр сабақта оқушыны қайталау керек; артикуляция аппаратының – ерні, жақтары, тілі көрінетін қозғалыс- тарының көрінісі. Хор əнін орындаған кезде Б.С.Ригина пайдаланады: ауыз қуысының көлемін ұлғайтуға ықпал ететін «жəне, e, o, a» дыбыстық дыбыстардың жүйелі орындалуы; вокалдық бұлшықеттердің кернеулігін азайтуға көмектесетін «a, o, e, y, u» дыбыстың дыбыстарын дəйектілікпен орындау. Музыкалық ұстаздың тəжірибесі көрсеткендей, аға хордың репер- туарында 30-дан астам данасы болуы мүмкін. Б.С. Ригинаның айтуынша, музыка, хор əні, балалардың тəрбиесіне өз үлесін қосып, адамдар əлемінде өмір сүріп жатқан адамның пайда болуына, жақсы сезінетініне, сезіне алатынына, эмоциялай алатынына ерекше назар аударады. Құралмен ойнаудың жеке үйреніштері (баян, домбыра, гитара). Кез келген адам музыкалық дамудың жасына жəне деңгейіне қарамастан, мектеп шеңберіне келуі мүмкін. Жеке сыныптар сіздердің əрқайсыңыздың ерекшеліктерін, психологиялық, физикалық, музыкалық жəне т.б. ерекше- ліктерін ескере отырып, оларды əрбір студенттің көмегімен жасауға мүм- кіндік береді. Мұндай топтардың қатысушыларынан дуэттерді, триосы, оркестрлерін ұйымдастыруға болады. Қазіргі уақытта аспапта ойнауды үйрену барлық балаларға, қабілеттеріне қарамастан, қол жетімді болды, əр түрлі жұмыстарды шебер пайдалану арқылы табысты жүзеге асырылуы мүмкін музыкалық, шығармашылық дамуына айрықша көңіл бөлінуі ке- рек: импровизация, есту іріктеу, парақтан оқу . Мысалы, жаңа бастаған қа- тысушылар өздері ұнайтын əуендерді ойнауға ниет білдіріп, шығармашы- лыққа деген қызығушылық пен қажеттілікті қалыптастырады, бұл əрқа- шан жақсарады. Тəжірибе жинақтаған кезде оқушылардың назарын түрлі текстураның көмегімен əуенді жақсы үйлестіруді іздеуге тарту қажет. Соңғы кезеңдерде əншілердің əншілері өте кең тараған. Олар балалар- мен жеке айналысады, нəтижесінде олардың əн айту тəжірибесі қарқынды дамып келеді жəне олардың жеке репертуары жаңа жұмыстармен байытыл- ған. Балалардың жеке əн-күйі жас мамандарды, музыканттардың назарын көптеп тартып алды, олар жас көшуді заманауи ауысым ретінде көреді. Əн орындаушысының репертуары оның барлық қосарланған ерекшеліктерін ескере отырып таңдалады, барлық əн ережелері байқалғанда – сабақтардың ұзақтығы, қойылымдардың сипаты, нəтиже оң болады. Бұл балалық шағынан бастап əн айтудың кəсіби вокалшыларға айналғанын білдірмейді. Ең бастысы, дауыстар дау-дамайдан кейінгі кезеңде сау болса да, музыка мен əнге деген сүйіспеншілігі сақталып, баланың рухани əлемі байытылған. Қазіргі уақытта мектеп оркестрінде орта мектептерде жəне қосымша білім беру мекемелерінде əртүрлі оркестрлер бар: халық аспаптары, руха- ни, поптар жəне т.б. Оркестрмен жұмыс жасау – мұғалім-музыканттың ең күрделі салаларының бірі. Кəсіби жəне əуесқойлықтардың заманауи немесе кастраштары көбі- несе сол аспаптық композицияға ие. Əрбір құралы өзінің айқын тимбалық түсі, техникалық жəне көркемдік мүмкіндіктері бар. Бастапқы оқушылар- мен бірге мектеп оркестрінде бөлек оқып, оларды дайындау дайындық то- бында орын алады. Құралдарды тарату кезінде, ең алдымен, əрбір студент- тің физикалық жəне музыкалық деректерін ескеру қажет. Мысалы, бас аспаптарын ойнату басқа құралдарға қарағанда көп физикалық күш талап етеді. Оркестрге жаңадан келгендер сол консольде отыратын тəжірибелі жігіттерге қамқорлық жасайды. Лидердің маңызды міндеті – оркестрдің жақсы, жарқын жəне əдемі дыбысына жету. Əрбір топ өздерінің рөлін ойнауы керек. Тақырыптық ма- териалдың анықталуын қамтамасыз ету керек, ал қалған дауыстар жойылады. Кез келген дауыс қозғалысын тұрақты бақылауға мүмкіндік беретін осындай дыбысқа қол жеткізу керек. Балалар оркестрлерінің жетекшілері өз жұмысында музыкалық сабақ- тарда аспаптық музыка мен оркестр сабақтарында өзара қарым-қатынас орнатуға көңіл бөледі. Мысалы, А.А. Бороздинова, бұл: бірінші сыныптан бастап музыкалық сабақтарда аспаптық музыка енгізу. Ең қарапайым құралдарды ойнауға қызығушылық танытса, көпте- ген жігіттер басқа, күрделі құралдарды ойнауға тырысады, əсіресе мектеп- те оркестр болса; мектеп оркестрінің аудиториясында музыка үшін мектептің оқу бағдарламасынан жұмыстарды пайдалану; музыкалық сабақтарда жəне əртүрлі дəрежедегі бірдей перне-инто- нациялық кешендердегі оркестрлік сабақтарда оқу; музыкалық сабақтарда пайдаланылатын əртүрлі музыкалық сабақ- тардың мектептің оркестріне жəне музыкалық сабақтарда пайдаланыла- тын, соның ішінде оркестрлік жəне хор композицияларын тыңдау, үйре- тілген музыкалық материалдарды əн шырқау, импровизация, ноталар мен есту, музыканы орындау шығармашылық тапсырмалар жəне т.б. Көптеген педагогтар мен музыканттар балалардың оркестрлерінің мү- шелерін балалардың өздері тарапынан қарапайым музыкалық аспаптарды жасау сияқты іс-шараларға тартуды, сондай-ақ, мектепте оркестрдің саундтрекін жасауды ұсынады. музыка Репертуардың дұрыс таңдауы, қызықты жұмыс əдістерін іздестіру, ко- манданың техникалық жəне көркемдік мүмкіндіктерін ескере отырып, ба- лаларға арналған шығармашылық бастаманы дамыту, оркестрмен жұмыс істеуде айрықша маңызға ие. Жұмыстар оркестрдің мүшелері үшін əртүр- лі жəне қызықты болуы керек. Бір қызығы, сабақтар мен репертуардың таңдаулы таңдауы студенттердің музыкалық өнердің қызығушылығын жə- не сүйіспеншілігін арттыруға ықпал етеді. жүктеу/скачать 149,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|