Картография
Бұрмалану өлшемдерін бағалау
жүктеу/скачать 5,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Kartografiya каз
Негізгі геодезиялық жұмыстар, Zhanasbayeva Matem sauattylyq 3
| 6.2.5 Бұрмалану өлшемдерін бағалау
Картографиялық кӛріністе созылу немесе сығу нәтижесінде ұзындық- тарда, аудандарда, формаларда және бұрыштарда бұрмалану пайда болады. Бұрмаланусыз бейнеленген жазықтық пен эллипсоид бетінің жанама сызығын немесе нүктесін, нолдік бұрмалану нүктелері немесе сызықтары, ал осы сызықтарда немесе нүктелерде кӛрініс масштабы бас масштаб деп атау қабылданған. Картаның басқа жерлеріндегі масштаб жеке деп аталады. Картада бас масштаб қана жазылады. Географиялық карталарда бұрмалану кӛп болса, соғұрлым бейнеленген аймақ жоғары болады, нолдік бұрмалану сызығынан немесе нүктесінен жойылуымен бір карта шегінде бұрмалану жоғарлайды, бұл кезде олардан әртүрлі бағыт бойынша жылдамдық кӛбеюмен ауысады. Масштабтың ауысуын кӛрсететін кӛрініс бұрмалануы барлық картографиялық проекцияларға тән. Бұл проекцияның негізгі қасиеті. Бірақ проекциялар бұрмалану сипаттамасы, бұрмалану шамасы мен олардың таралуы бойынша ажыратылады. Жалпылай айтқанда, қандай болмасын проекцияда жеке нүктелер немесе сызықтар, сонымен қатар, сызықтар жүйесі бар, оларда басты масштаб сақталады. Азимуталды проекцияда ол нүкте жазықтықпен жанама, конустық проекцияда – конус жанама параллелі (немесе қиылысу параллелі) және т.б. нүктелер мен сызықтар нолдік бұрмалану нүктелері мен сызықтары деп аталады. Бұрмалану нолдік бұрмалану сызықтары немесе нүктелерінен жойылу шамасы бойынша үлкейеді. Басқа сӛзбен айтқанда, картографияланатын аймақ ӛлшемдерінің жоғарылауымен оларда жоғарылайды. Проекцияны есептеу кезінде анықталатын проекцияның ерекшеліктерін бағалау үшін аудандар р және бұрыштар бұрмалану кӛрсеткіштері қолданылады. Картографиялық торлар нүктелерінің қатары және олар 86 бойынша изокол – түзу, нүктелерді бірдей аудан және бұрыштар бұрмалану нүктелерімен қосылатын мәндермен жүргізу үшін осы шамаларды есептеу, біріншіден, бұрмалану таралуының кӛрнекті суретін береді, екіншіден, картаны қолдану кезінде бұрмалануды есепке алуға мүмкіндік береді. Қалыпты цилиндрлік проекцияда изоколалар экваторға (немесе параллельдер қиылысуларына) параллель (6.15 - сурет), қалыпты конустық проекцияда – жанама параллеліне параллель (немесе қиылысу параллельдеріне); қалыпты азимуталды проекцияларда изоколалар параллельдердің концентрлік шеңберіне параллель орналасады. Негізінде, қалыпты цилиндрлік проекцияны экваторлы зонаны және экватор маңында созылған жалпы аумақты бейнелеу үшін қолдану ыңғайлы; қалыпты конустық проекция шығыстан батысқа созылған және орта ендіктерде жатқан аумақтар үшін; қалыпты азимуталды проекция – полярлы аудандар үшін қолданылады. Сонымен қатар, изоколалардың орналасуын кӛлденең және қисық проекцияларда кӛрсету ӛте жеңіл. Мысалы, кӛлденең цилиндрлік проекцияда изоколалар жанамалы меридианға параллель және мұндай проекциялар солтүстіктен оңтүстікке қарай осы меридиан маңында созылған аумақты беру үшін ыңғайлы. Қандай – болмасын азимуталды проекцияларда изоколалар шеңбер құрайды, олар жазықтыққа жанама нүктесіне қатысты концентрлі (6.13 және 6.14 суреттер, сондықтан азимуталды проекция дӛңгелек түрдегі аумақтар үшін ыңғайлы. Кейбір проекцияларда изоколалар күрделі қисықтар сызық жүйесін құруы мүмкін (6.16 - сурет). Картографиялық тор бар кезде бұрмалану шамасы картаның қандай болмасын учаскесінде, проекция белгіленбеген жағдайда анықталуы мүмкін екендігін білу маңызды. Ол үшін картаның сәйкес жерінде меридиан жүктеу/скачать 5,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|