Кіріспе. Биохимия пәні. Биологиялық химия тірі ағзадағы заттардың химиялық табиғатын зерттейтін ғылым

Тамақтану – зат алмасудың құрама бөлігі

жүктеу/скачать 1,46 Mb. бет 18/20 Дата 27.12.2023 өлшемі 1,46 Mb. #199696 түрі Құрамы

Бұл бет үшін навигация:

• 4.Аралық алмасу.

3. Тамақтану – зат алмасудың құрама бөлігі. Адамның тамақтану – адамның денсаулығына және өмірінің ұзақтығына әсер етуші сыртқы ортаның факторларының бірі. Дені сау адамдардың тиімді тамақтану негіздерімен тамақтану гигиенасы, сырқаттау адамдардың тамақтану негіздерімен диетология айналысады. Мысалы, жас шамасы 40-60 аралығындағы ересек азаматтар күніне 89 г ақуыз, 81 г май және 355 г көмірсуларды аспен қорек етуі керек. Астың құрамындағы ақуыздың, майлардың және көмірмулардың арақатынасы 1 : 1 : 4 . Майдың жалпы көлемінің 75-80 / -ын жануар тектес май және 20-25 / өсімдік тектес майлар құрауы керек. Астың тиімділігін жоғарылату үшін рационға міндетті түрде балық, ет, сүт өнімдерін, сонымен қатар, жеміс-жидектерді де (көмірсулардың, минералдық заттардың, дәрумендердің көздері) қосу керек (кесте 8.1). 1 кесте – Ересек ер адам үшін тәуліктік астағы негізгі қажеттілік Жұмыс түріне қарай ересек-тердің тобы Жас аралығы, жылдар Кило-калория Ақуыздар, г Майлар, г Көмір-сулар, г барлығы Ауыр жұмысты қажет етпейтін ересектер 18-40 2800 96 58 90 27 382 40-60 2600 89 53 81 25 355 Механизацияланған өндірістегі жұмысшылар 18-40 3000 99 54 97 29 413 40-60 2800 92 50 91 27 385 Механизациялан-баған өндірістегі жұмысшылар 18-40 3200 102 56 103 31 445 40-60 2900 93 51 94 28 401 Ауыр жұмыстағылар 18-40 3700 108 54 120 36 522 40-60 3400 100 50 110 33 480 4.Аралық алмасу. Аралық алмасу – заттардың клеткаға ену кезінен бастап олардың соңғы өнімдерге дейінгі аралықты қамтиды. Яғни, клеткадағы жүретін, ағзаны (өмір сүру, өсу, өну, көбею) қажет заттармен және энергиямен қамтамасыз ететін химиялық реакциялардың жиынтығы. Клетканың ішіне енген аспен келген заттар метаболизмге – ферменттердің әсерінен катализденетін бірнеше химиялық өзгерістерге ұшырайды. Мұндай бірізді химиялық өзгерістерді метаболизмдік жол деп атайды. Ал аралық түзілген өнімдерді метаболиттер деп атайды. Анаболизм және катаболизм. Аралық алмасудың екі жағы бар – анаболизм және катаболизм. Анаболикалық реакциялар – клеткадағы және тіндердегі құрылымдық элементтердің түзілуіне және жаңаруына бағытталған. Анаболикалық реакциялардың нәтижесінде қарапайым заттардан күрделі молекулалар түзіледі. Бұл реакциялар бос химиялық энергияны пайдаланды (эндергоникалық). Катаболикалық реакциялар керісінше, күрделі молекулалардың ыдырау нәтижесінде қарапайым жай заттардың түзілуі. Реакциялар энергия бөле жүреді (экзергоникалық). Бұл екі үрдіс бір-бірімен уақыт аралығында және кеңістікте өз-ара тығыз байланысты. Өсімдіктердің, жануарлардың және микроорганизмдердің әр түрлі кластарының метаболзимдерінің жеке буындарн анықтау тірі табиғаттағы биохимиялық өзгерістердің жалпы жолдарының бар екендігін көрсетті. Эукариоттардағы катаболикалық және анаболикалық жолдар клеткадағы локализациялануы бойынша ерекшеленеді. Клетканың құрылымды элементтерінің – клеткалық, немесе плазмалық мембранасының, ядроның, митохондрияның, лизосомалардың, рибосомалардың, каналдардың жүйесінің (эндоплазматикалық ретикулумның), вкуолдадың, табақшалық кешеннің болатындығы электрондық–микроскопиялық зерттеу әдістерінің, дифференциалдық центрифугалаудың көмегімен зерттеліп анықталып өткен ғасырдың өзінде-ақ белгілі болды. Ядрода РНК-полимеразалардың, яғни мРНК-ның түзілуін катализдейтін ферменттердің жиналғаны белгілі болды. Митохондрияда биологиялық тотығу (тіндік тыныс алу) тізбегінің және тотыға фосфорилдену реакцияларының ферменттерінің, пируватдегидрогеназалық кешеннің, үшкарбондық қышқылдардың айналымының, мочевина синтезінің, май қышқылдарының тотығу ферменттерінің ж.т.с.с. болатындығы анықталды. Дәрістің тақырыбы: Гормондар жүктеу/скачать 1,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу: