Рельстік тізбектердің типтерін таңдау

Жұмыс жасау принциптері бойынша РТ қалыпты тұйықталған және қалыпты ажыратылған түрлерге бөлінеді. РТ қалыпты күйі дегеніміз рельс тізбегінің жылжымалы құрамнан бос күйі.

Қалыпты тұйықталған РТ жол релесі ІІ мен қоректендіру көзі оның әр түрлі ұштарына қосылған. Сондықтан рельс тізбегі бос болған уақытта релеге ток қосылып тұрады, рельс тізбегінің бос болуын және оның барлық элементтерінің дұрыс жұмыс жасауын қадағалайды, ал рельс тізбегін жылжымалы құрам иемденген жағдайда реле зәкірді түсіреді, осылай рельс тізбегінің бос еместігі тіркеледі.

Қалыпты ажыратылған РТ жол релесі ІІ қалыпты қоздырыл-маған, себебі қоректендіру көзі мен жол релесі РТ бір ұшына орналастырылады. Рельс тізбегінде пойыз құламалары болған уақытта жол релесі ІІ қозады, себебі ол арқылы I_р ток жүре бастайды. Бос болған уақытта қалыпты ажыратылған РТ оның элементтерінің дұрыс жұмыс жасауы қадағаланбайды, сондықтан мұндай РТ сұрыптау дөңестерінде ғана пайдаланылады.

Қалыпты тұйықталған РТ-де бос күйінде оның барлық элементтерінің дұрыс жұмыс жасауы қадағаланатындықтан, мұндай РТ негізгі болып табылады. РТ ары қарай топтау қалыпты тұйықталған РТ жататын болады.

Қоректендіруші ток түріне байланысты РТ тұрақты және ауыспалы токты болады. Тұрақты токтың рельс тізбектері тек автономды тартқышты учаскелерде пайдаланылады. Ауыспалы токтың рельс тізбектері кеңірек таралған. Олар электр тартқышты учаскелерде де, автономды тартқышты учаскелерде де пайдаланылады. Ауыспалы токтың рельс тізбектері өзара рельске берілетін сигналдық токтың жиілігімен ерекшеленеді.

Сигналдық токты рельстерге беру тәсілі бойнша үздіксіз, импульстік және кодтық қоректенетін РТ болады.

Үздіксіз қоректенетін бос РТ сигналдық ток рельстерге үздіксіз беріледі және жол релесі қозған күйде болады. Импульстік қоректенетін бос РТ сигналдық ток рельстерге жүйелі біркелкі импульстермен беріледі және рельс релесі импульстік режимде жұмыс жасайды.

Кодтық қоректенетін РТ бос болған уақытта сигналдық ток рельстерге ұзақтығы әр түрлі бір, екі немесе үш импульстен тұратын кодтық сигнал түрінде беріледі, және жол релесі қабылданатын кодтар тактісімен бірге кодтық режимде жұмыс жасайды.

Кері тартқыш токты оқшаулаушы түйіспелерді айналдыра жөнелту тәсілі бойынша бір тінді және екі тінді РТ болады.

Бір тінді РТ тартқыш ток жолдың бір рельс тіні бойынша өтеді. Тартқыш токты I_Т жөнелту үшін шектес РТ жататын тіндер арасына тартқыш жалғағыштар К орнатылады. Бір тінді РТ тартқыш ток әсеріне көбірек ұшыраған, бұл олардың жұмыс сенімділігін төмендетеді. Мұндай РТ станцияларда, жауапкершілік жоқ жолдарда және рельс тізбегінің ұзындығы 500 м дейінгі стрелкалы учаскелерінде пайдаланылады.

АЛС құрылғылары жұмысының қабаттасу тәсілі бойынша рельс тізбектері реле және қоректендіруші ұштардан кодтала алады.

РТ қолдану орнына байланысты тарамдалмаған және тарамдалған болып бөлінеді. Тарамдалмаған РТ-да тарамдар жоқ және мұндай рельс тізбектерімен қабылдау-жөнелту жолдары, станциялардағы стрелкасыз учаскелер мен аралықтардағы блок-учаскелер жабдықталады. Тарамдалған РТ стрелкалы ауыстырулары бар станциялық учаскелерде орнатылады.
2.4.2 Стрелкалық – жолдық секцияның рельстік тізбектері
Екі ДT-1-150 трансформаторы бар 25 Гц жиіліктегі тармақталған рельстік тізбектерінде 25 Гц электрмен қоректендіру көзі мен релелік А және Б ұштарынан қамтамасыз етілген, бұл рельс тізбегінің біреуінің орнына екі резистордың ИТ-трансформаторымен кезекті қосылу жүйесінің қоректену сұлбасына ұқсас. Жіберілген код сигналдары жолдық реленің қоздырылуын қамтамасыз ету үшін рельстік тізбегін босату сәтінен бастап әртүрлі таратқыштарға қосылады. Релелік ұштан ешқандай кодтау жасалмаса, реле розеткаларға қосқыштарды орнатып, 1П және 2П сымдарына қосылады - 2 кодтау жабдығы қосылмаған.

Рельстік тізбектің жалпы ұзындығы Lрц = а + с + 1А + 1Б + 1С = 600 м.

Б тармағын тартымға беру үшін, оған Б-тармағына ДT-1-150 құрылғысын орнатуға болады, сонымен бірге аспаптарды бір мезгілде ажыратады.
2.5 Теміржол автоматикасының қауіпсіз сұлбаларын құрастыру
ЭО құрылғыларының негізгі мақсаты максималды станциялардың қуаттылығында пойыздардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады. Сондықтан схемаларды олардың кез келген элементтеріне зақым келтірілсе де, жылжымалы құрам және пойыз қозғалысы үшін қауіпті жағдай болмайтындай етіп құрастырады.

ЭО схемаларының элементтері құрылғыларда бақылау және бақылау функцияларын іске асыруға және таратуға және жүйелерге енгізілген әрекет алгоритмдеріне сәйкес олардың элементтері арасында тәуелділікті қамтамасыз етуге қызмет етеді.

ЭО сұлбаларының элементтерінің негізгі талаптары - олардың жұмысының сенімділігі, үздіксіздігі және тіршілік қабілеттілігі. Бұл схемалардың жиынтығы, поезд қозғалысының қауіпсіздігіне байланысты, екі топқа бөлінеді: қозғалыс қауіпсіздігіне қауіп төндіруі мүмкін әрекетті бұзу схемалары; поезд қозғалысының қауіпсіздігіне тікелей байланысты емес схемалар.

Бірінші топқа жататын схемалар: стрелкалық жетектер мен бағдаршамдардың лампаларының қосылуы, жолы қоршау және басқа құрылғылардың аспаптары, белгіленген маршрутта стрелкалардың остряктарының қозғалуына кедергі келтіретін ақаулап, бағдаршамдардың рұқсат ету шамдарының қателесіп қосылуы, стрелканың жағдайын бақылау схемасы, рельстік тізбектердің жағдайы, маршруттардың қосылуы және тұйықталу схемалары. Сондай-ақ, ЭО құрылғыларымен рұқсат етілген көрсеткіште жарық сигналын ашпай поездардың қозғалысы үшін рұқсат бермеген жағдайларда пайдалануға болатын басқару дисплейінің тізбектерін қамтиды.

Алғашқы топтық схемалардың құрылысы үшін бірінші сенімділік класының релесі пайдаланылады, ол жоғары сапалы сымдарды және орнатуды ескере отырып, қауіпті сәтсіздіктердің пайда болуын болдырмайды.

Екінші топқа поезд қозғалысының қауіпсіздігіне тікелей байланысты емес сызбалар кіреді. Басқару аппараттарынан тапсырыстарды жабу және ашу маршруттарын орнату тізбектеріне ауыстыруды қамтамасыз ететін схемалар. Көрсеткіш схемалары осы топқа құрылғылардың жай-күйін бақылау мен бақылауды жеңілдету үшін қажет: орташа және ірі станциялар үшін релелік орталықтандыру схемаларының маршруттық схемалары.

Принципиялдық электрлік схемалар (ПС) екінші сенімділік класының релелерін пайдалана отырып құрылады. Схемалардағы барлық сәтсіздік екі түрге бөлінеді: қауіпті сәтсіздік, егер поезд қозғалысының қауіпсіздігі бұзылса және поезд қозғалысының қауіпсіздігі бұзылмаса.

Қауіпті жол бермеу: құрамның астындағы стрелкаларды ауыстыру мүмкіндігі; стрелканы жабық бағытта жылжыту мүмкіндігі; пойызды жаяу жолда немесе келу бөлімі арқылы немесе станцияның горловинасындағы стрелканы станциядан қабылдау; стрелканың позициясының жалған бақылауын алу.

Қорғаныштық бұзылулар: рельстік тізбектердегі ақаулық жағдайында стрелканы жылжытудың мүмкін еместігі; стрелканың нақты бос екендігі; қабылдау жолының бос екендігін көрсетуінің жалған кезінде бағдаршамның ашылмауы, стрелкалық секциясының және маршрутқа енгізілген жолдық учаскелерді ашу мүмкін еместігі.

ЭО принципиялдық схемаларында қауіпті ақаулар болмайды, ал болған жағдайда олар қорғаныс болып табылады. ПС элементтерді қатар бойынша сызады. Яғни, бір тізбекке кіретін элементтерді түзу бойынша орналастырып, қалғандарын параллель / горизонтал сызықтармен жалғайды. ПС-да барлық аппараттарды (реле, контакт, кнопкалар, қосқыштар) ток қосылмаған кездегі жағдайда көрсетеді. Реле контактыларын, контакторларын іске қосу күші қозғалмалы контактыге жоғарыдан төмен етіп (схема горизонтал орналасқанда) және солдан оңғақарай (схема вертикал орналасқанда) көрсетеді. Аппарат, реле, резисторлармен ажыратылған барлық электр тізбектер бөлшектерінің маркировкасы әртүрлі, ал разъемды, жиналмайтын контактылы сымдармен өтетін бөлшектер маркировкасы – бірдей болады.

Маркировкада келесі ереже сақталады:

• айнымалы токтың күштік тізбектері (силовые цепи), яғни, фазалар (А,В,С – үшфазалы ток тізбектері, A,N; B,N: C,N – бірфазалы ток тізбектері, А,В; В,С; С,А – екіфазалы ток тізбектері) және тізбектеп сандармен маркировкаланады;

• тұрақты токтың күштік тізбектері (силовые цепи) тақ сандармен (оң таңбалы) және жұп сандармен (теріс таңбалы); тізбектің кіріс/шығыс бөлшектері + немесе – деп, орта өткізгіш N немесе M арқылы маркировкаланады;

• басқару, қорғаныс, сигнализация тізбектері бұйымға тиісті сандармен маркировкаланады, олардың реті – ток көзінен тұтынушыға қарай, ал ажыратылатын бөлшектер – жоғарыдан төменге / солдан оңғақарай .

Электр тізбектерін коммутациялауда көппозициалы аппараттар (кілттер (тиристорлар), ауыстырып қосқыштар, бағдарламалық құралдар) қолданылады. Мұнда осы контактылердің ауысу диаграммалары мен кестелерін көрсеткен жөн. Кестеде аппарат типі, сап түрі, контактілер нөмірі және жұмыс режимы беріледі.

Э л е к т р с х е м а л а рға келесі схемалар жатады:

• құрылымдықсхема (ҚС)– бұйымныңнегізгі бөлшектерін анықтап, олардың қызметі мен байланысын көрсетеді. ҚС жобалаудың бастапқы кезеңінде жасайды да бұйымды таныстыру үшін қолданады.

• функционалды схема (ФС) – бұйым орындайтын процестерді сипаттайды, оны принципиал схема құруда, эксплуатация мен жөндеуде пайдаланады.

• принципиал схема (ПС) – элементтердің толық құрамы мен байланысын анықтайды, бұйымның әрбір бөлшегін сипаттайды. ПС басқа КҚ жасауда негіз болады. Оны бұйымды талдауда, реттеуде, эксплуатацияда, жөндеуде пайдаланады.

• іске қосу схема (монтажды схема) – бұйым бөлшектерін, монтаж сымдардың маркасын, қимасын, ұзындығын анықтайды. Оны бұйым жасауда, жөндеуде пайдаланады.

• жалғау схемасы – бұйымды сырттан қосу әдісін көрсетеді, оны нақты жерге орнатуда, жөндеуде пайдаланады.

• жалпы схема - комплекстың барлық бөлшектерінің байланысын көрсетеді. Оны эксплуатация объектісінде бүкіл комплексты орнатқанда пайдаланады.

• орналастыру схемасы - комплекстың кейбір бөлшектерін көрсетеді, қажет жағдайда – сым, кабель, жгут, т.б. оны эксплуатация объектісінде бүкіл комплексты орнатқанда пайдаланады.

Схемаларды құрғанда масштаб сақталмайды. Схемаларда уақыт диаграммаларын, сигналдар кестесін, арнайы талаптарды көрсетуге болады. Электр құрылымдық схемада бұйымның негізгі бөлшектерні және байланысын көрсетеді. Функционал бөліктерді тік төртбұрыш арқылы көрсетеді, ішіне сол бөлшек аты жазылады. Бөлшек арасындағы байланыстар бағыты бар сызықтар (стрелка) арқылы беріледі.

Функционалды схема (ФС) – АЖ жүйесінің жеке автоматты бақылау, басқару және реттеу бөлшектерінің, аспаптармен қамтамасыз ететін функционалды-блокты құрылымын анықтайтын негізгі техникалық құжат болып табылады.

Жалпы жағдайда ФС технологиялық жабдықтар, трубалар, бақылау-өлшеу аспаптары орналасқан және байланыстарын көрсететін схема болып саналады. Схемада қосымшақұралдарды (ток көзі, реле, автоматтар,қосқыштар, т.б.) көрсетпейді.

Автоматтандырудың ФС өндіріс технологиясымен және технологиялық қондырғылармен байланысты.

Сондықтан оларды технологиялыққондырғылар орналасатын схемаларда көрсету керек. Технологиялық қондырғыларды ФС-да қарапайым түрде сипаттап, масштабсыз, бірақнақты конфигурациясын есепке алады.

Аспаптарды, автоматтандыру және есептеуіш техника құралдарын ФС-да ГОСТ 21.404-85 сәйкес орындайды. Бұл жүйе халықаралық стандарттарға да сәйкес. Бұның бұрыңғы қабылданған стандарттардан ерекшелігі – аспаптар мен автоматтандыру құралдарын конструкциясы бойынша емес, функционалды сипатымен анықтайды.

ГОСТ 21.404-85 сәйкес бірінші ретті түрлендіргіштер (датчиктер) мен аспаптар (өлшеуіш, реттеуіш, бақылауыш, сигнализация) дөңгелектермен, ал атқарушы элементтер кіші дөңгелектермен белгіленеді. Аспаптардың функционалды қызметін, реттейтін шамасын жазбаша сипаттайды.

Автоматтандырудың ФС қарапайым және ашып жасауға болады. Бірінші жағдайда схемада түрлендіргіш және қосымша аппаратураны көрсетпейді. Күрделі функцияны орындайтын аспаптар мен РЭА жеке блок түрінде береді. Ашық схеманы әрбір аспап функциясын нақты, толығырақкөрсетуқажет болса пайдаланады.

Егер ФС күрделі болса, сызықтарды ажыратуға тура келеді. Ажыратылған жерде сызықтың екі шетін де нөмірлеу керек. Төменгі қатар (щитты аспаптар жағындағы) нөмірлері өсу ретінмен, ал жоғарғы қатар нөмірлерін реттеу міндетті емес. ФС-да щит (басқару пульты) сызбасын көрсетуге де, көрсетпеуге де болады. Бірінші жағдайда схема күрделенеді, бірақ көрнекі.

Схемада технологиялық қондырғы контурларын, байланыс сызықтарын, аспаптарды ажырату маңызды. Ол үшін түрлі қабатты сызықтар пайдаланылады. 0,6-1,5 мм сызықтармен технологиялық қондырғылар мен щиттер/пульттер, 0,5-0,6 мм – аспаптар мен автоматтандыру құралдары, 0,2-0,3 мм сызықпен – байланыс тізбектері көрсетіледі.

2.6 Электрлік орталықтандырудың кабельдік желісі

2.6.1 Стрелкалардың кабельдік желісін құрастыру және есептеу тәртібі
Кабельдік желіні жобалау кезінде, кабель сыйымдылығы мен электр жетегінің 100 м-ден аспауы тиіс, максималды алынуы есепке алынады Кабельді торды есептеу екі сымды басқару тізбегіндегі бақылау және басқару стрелкаларының сымдарын, қарды автоматты тазалау сұлбасы және электр жетектерінің электрлік жылыту схемаларын анықтаудан тұрады (сандар кабель астына орналастырылады, ал оның үстіне қосалқы бөлшектерді ескере отырып, өткізгіштерінің жалпы саны).

Кабельдің ұзындығын кестеде көрсетілгендей пайдалану арқылы стрелкаларды бақылауға және оларды бақылауға қажетті жеке кабелдік корпустың саны есептеледі. Стрелка үшін автоматты тазалауға арналған сымдардың саны екіге тең. Дәнекерленген стрелкалардың бірінде қардан тазартуға арналған екі ядро қарастырылды.

Топтық кабельде стрелкаларды тазалау үшін ядро саны электр жетектерінің (түзу сызықтардың) саны бойынша есептеледі. Әр қосқыш электр жетегі үшін қыздыруға арналған веналардың саны екеуді (бірінші жұп төрт) құрайды. Кабельдің барлық қажетті сымын қосып, оның сыйымдылығын табамыз. Жылытқыш элемент үшін әр трансформаторға екі сым және әр стрелка үшін екі ядро берілген.
2.6.2 Бағдаршамдардың кабельдік желісін құрастыру және есептеу тәртібі
Шығу, маневрлік және маршруттық бағдаршамдарының кабельдік желісінің тізбектері кіру бағдаршамының релелік шкафтарына кіреді. Кіру бағдаршамының релелік шкафында мыналар бар: кіру бағдаршамының бақылау және басқару тізбектері; электр қуатын беру шкафы; ЭО құрылғыларының АБ құрылғыларымен үйлесуі; көршілес станциялардың және бірінші станцияның рельстік тізбектерін қоректендіру. Кіру бағдаршамының кабельдерінің ядросының саны бағдаршамдардың жану схемасы бойынша анықталады.

Кабель өткізгіштігін есептеу кезінде рұқсат етілген және тыйым салатын нұсқауларға арналған кері сымдар шығу сигналдарының шамдарында, ал маневр жасау үшін олар жалпы болып табылатындығын ескеру қажет.

Әр стрелканың стандарты сыртқы жабдықтың құнын, оның жеткізілуіне, монтаждауына, құрылысына жұмсалған шығындарын, сондай-ақ электрлік орталықтандырудың бір стрелкасына станциядағы электрлік орталықтандырудың жобалау құнын ескереді.

Үлкен стрелкалар бойынша ЭО стрелкасындағы құндылық стандарты 130 мың теңгені құрайды. Жобаланған станцияның горловинасында электрлік орталықтандыруға кіретін 36 стрелка бар, демек жобаланған станцияда электрлік орталықтандырудың құрылысына арналған күрделі шығындар болады:

130000 · 36 = 4680000 (тенге).

Жобаланған станцияда электрлік орталықтандыру құрылысы үшін 4680 мың теңге керек.
3.2 Жобаланған станцияда электрлік орталықтандыру құралдарына қызмет көрсететін жедел және технологиялық қызметкерлерді есептеу
Электрлік орталықтандыру құрылғыларына қызмет көрсету үшін қажетті жедел және технологиялық қызметкерлерді есептеудің ең дәл нәтижесі - уақыттың лимиттерін есептеу, өйткені олар тек бригаданың қызмет көрсететін құрылғылары үшін нақты жұмысты орындау үшін қажетті жұмысты көрсетеді.

Есептеу үшін алдымен процестің төрт апталық және жылдық жоспарларында барлық жұмысты орындау үшін еңбек шығындарын есептеу керек.

Қажетті операциялық уақытты есептеуден кейін жұмыс орнына қызмет көрсету уақытын, дайындық - қорытынды әрекеттерді және күнделікті үзілістерді ескеру қажет. Олар операциялық уақыттың пайыздық үлесі ретінде анықталады және станциялық құрылғылар үшін барлығы 22,6% құрайды. Осылайша, жалпы уақыты:

98,3 · 1,26 = 123,9 (сағ).

Жалпы шығындар бір ай ішінде электромеханик пен электромонтердің жұмыс уақытының 65% -ын ғана құрайды. Жұмыс уақытының қалған 35% -ын электромеханик пен электромонтер пайдалану керек:

- ақауларды жою – 6 %

- құрылғылардың сенімділігін арттыру бойынша жұмыстар – 9 %

- құрылғылар мен схемаларды жетілдіру бойынша жұмыстар – 7 %

- басқа қызметтегі жұмысшыларды бағылау – 7 %

- техникалық оқу – 2 %

- жабдықтау – 1 %

- комиссиялық тексеріс – 3 %

Бір айдағы жұмыс уақытының жалпы шығыны:

123,9 : 0,65 = 190,6 (сағ).

Әр қызметкердің орташа айлық жұмыс уақытын 173.1-ке қабылдап, қажетті жұмысшы персоналын есептеп шығарамыз:

190,6 : 173,1 = 1,1 (адам).

Осылайша, бригада электрлік орталықтандыру құрылысына жобаланған станцияда бір электромеханик пен бір электромонтер кіреді.

Қауіпсіздік техникасын жөндеу және қызмет көрсету жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде және поезд қозғалысының кестесін бұзбай жүргізілуге тиіс.

ББОБ құрылғыларын пайдалануды тоқтатуға байланысты жоспарланған жұмыстардың орындалуы, ереже бойынша, поезд кестесінде көзделген технологиялық «толаскездерде» болуы керек. Осындай «толаскездер» болмаған жағдайда, реттелетін уақыт ТПЕ белгілеген тәртіппен берілуге тиіс. Қажет жағдайда ББОБ құрылғыларын пайдалану, оларды белгіленген тәртіпте уақытша өшіру арқылы тоқтатылады.

Теміржол станцияларындағы ББОБ құрылғыларына техникалық қызмет көрсету, ақаулықтарды жою, жөндеу және ауыстыру ДСП рұқсатымен құрылғыларды өшіру немесе ажыратпастан орындалады. ББОБ құрылғыларын өшіру арқылы сигналдарды пайдалануды үнемдеуге және сақтауға болады.

Станция бойынша кезекші ББОБ құрылғыларында ақаулықтар бар екенін анықтаған соң ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналына жазады және бұл туралы электрмеханикке (сигнал беру және байланыс дистанциясының кезекші инженеріне) және қажет жағдайда басқа қатысты қызметтердің қызметкерлеріне хабарлайды. Егер бағдаршамдар автоқолданыста тұрса - автоқолданысты ажыратады.

Ақаулықтарды жойғанға, белгіленген тәртіппен құрылғылар жұмысын және ББОБ электрмеханигі мен қатысты қызметтердің қызметкерлері ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналында тиісті жазбаларын тексергенге дейін станция бойынша кезекшіге поездық жағдайға қарамастан ақаулы құрылғыларды пайдалануға (ақаулық құрылғылардың бақылау аспаптарының көрсеткіштерін басшылыққа алып кіру, шығу, маршруттық және маневрлік бағдаршамдарды ашуға, бағыттамаларды бұруға, жылжымалы құрамды өткізуге), соның ішінде осы жазбаларға дейін оқшауланған секциялардың бостығын немесе бос еместігін бақылау, қалпына келтірілсе де тыйым салынады.

Егер ББОБ құрылғыларының ақаулығы шақыру сигналынан пломбаны алумен байланысты болса, онда ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналында жүргізілетін жазбада шақыру сигналынан пломбаның алынғаны туралы да көрсетіледі, мысалы:

«5-9 СП учаскесі жалған бос еместікті көрсетеді. «Н.»шақыру сигналынан пломба алынды» «ДСП...».

ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналында тиісті жазбаны станция бойынша кезекші ББОБ құрылғыларының ақаулығы салдарынан поездарды қабылдау немесе жөнелту пломбаланбайтын бастырмалары бар шақыру сигналдары бойынша (есептегіштер болған кезде) жүзеге асырылған кезде де жасайды, бұл ретте журналда құрылғылардың ақаулығы және жұмысының қалпына келтірілген туралы жазбаларда есептегіштің көрсеткіштері көрсетіледі.

Ақаулық сипатына қарай станция бойынша кезекші электрмеханиктің келуін тоспай жолдар мен бағыттамаларды сырттай қараумен ББОБ құрылғыларының жұмысының бұзылу себептерін анықтау үшін оның иелігінде бар құралдарды пайдалануы тиіс. Мысалы:

1) жолдың немесе бағыттамалық оқшауланған учаскенің жалған бос еместігі пайда болғанда – рельс тізбегі бөтен затпен тұйықталмаған ба;

2) егер бағыттама басқару пультінен ауыстырылмаса – үшкір мен рамалық рельс арасына бір зат түспеді ме екендігін тексереді.

Егер сырттай қарап тексеруден кейін құрылғылардың жұмысының бұзылу себебі анықталса және жойылса станция бойынша кезекшіге құрылғыларды пайдалануды жалғастыруға рұқсат етіледі.

Құрылғылардың жұмысының бұзылу себептері мен олардың жойылуы туралы станция бойынша кезекші ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналының соңғы бағанында жазба жасайды.

Егер сырттай қарап тексерумен ББОБ құрылғыларының жұмысының бұзылу себебі анықталмаса және жойылмаса, онда электрмеханик келгенге дейін станция бойынша кезекші мұндай жағдайлар үшін станцияның техникалық-өкімдік актісінде көзделген тәртіппен жолдардың, бағыттамалардың бостығын тексеру мен маршруттың дайындалуын қамтамасыз ете отырып, поездарды қабылдау мен жөнелтуді және маневрлік орын ауыстырулар жүргізеді.

Бағыттамалық оқшауланған учаскелердің жалған бос еместігі кезінде тиісті бағыттамалар қосалқы бастырманың көмегімен ауыстырылады, одан пломбаның алынғаны туралы станция бойынша кезекші ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналында жазба жасайды. Мұндай бағыттаманы әрбір ауыстыру алдында станция бойынша кезекші оның жылжымалы құрамнан бос екендігіне, сондай-ақ аралас жолдар бойынша өткелдің бар екендігіне көз жеткізеді.

Қабылдау жолы жалған бос емес кезде станция бойынша кезекші жеке немесе тиісті қызметкерлер арқылы оның жылжымалы құрамнан бостығына көз жеткізеді. Мұндай жолдарға поездарды қабылдау кіру (маршруттық) бағдаршамның тыйым салушы көрсеткіші кезінде жүргізілуі тиіс.

Егер станция бойынша кезекші станциялық жол, бағыттамалы немесе бағыттамасыз учаске немесе алыстаудың бірінші бұғат-учаскесі нақты бос емес кезде басқару аппаратындағы бақылау аспаптары олардың бостығын (жалған) көрсететіндігін анықтаса, ол:

1) бұл туралы ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналында жазба жасайды және ББОБ электрмеханигін шақырады;

2) егер бағдаршамдар автоқимылда болса – автоқимылдан алады және оларды жеке басқаруға көшіреді.

Ақаулықты жойғанға дейін станция бойынша кезекшіге:

1) ол оқшауланған учаскенің жылжымалы құрамның бостығына жеке немесе станцияның басқа қызметкерлері арқылы көз жеткізген соң ғана поездарды қабылдау, жөнелту, маневрлік орын ауыстырулар үшін маршруттар белгілеуге, ал алыстаудың бірінші бұғат-учаскесінің жалған бостығын анықтаған жағдайда станция бойынша кезекші белгіленген тәртіппен іс-қимыл жасауға;

2) поездарды қабылдау мен жөнелтуді және маневрлік орын ауыстыруларды станцияның техникалық-өкімдік актісінде белгіленген тәртіппен бағдаршамдардың тыйым салушы көрсеткіштері кезінде жүзеге асыруға рұқсат етіледі.

ББОБ электрмеханигі келуі бойынша ақаулықты жояды, ал мүмкін емес кезде – сигналдарды пайдалануды сақтаусыз учаскені ажыратады.

Орталықтандырылған бағыттаманың жағдайын бақылау болмаған кезде оның ақаусыздығы мен маршрутта орнатылуының дұрыстығы орнында (станция бойынша кезекші жеке немесе станцияның техникалық-өкімдік актісінде көрсетілген басқа қызметкер) тексеріледі. Бұдан басқа, мұндай бағыттама салмаға және аспалы құлыпқа жабылуы, ал оның электржетегінде бұғат-жанасу ажыратылуы тиіс. Құлыпталған бағыттаманың кілті станция бойынша кезекшіде немесе станцияның техникалық-өкімдік актісіне сәйкес басқа қызметкерде сақталады.

Мұндай бағыттама бойынша поездар қозғалысы ақаулықты жойғанға немесе сигналдарды пайдалануды сақтаумен бағыттаманы ажыратқанға дейін бағдаршамның тыйым салушы көрсеткіші кезінде жүргізіледі. Оларға бағыттама басқару пультінде бақыланатын жағдайда кіретін маршруттар бойынша поездар тиісті бағдаршамдардың рұқсат етуші көрсеткіштері кезінде өткізілуі мүмкін.

Өтіп жатқан поезд (маневрлік құрам) астындағы орталықтандырылған бағыттаманың жағдайын басқару пультінде бақылауды жоғалтқан жағдайда станция бойынша кезекші (орталықтандыру постысының операторы) осы бағыттама бойынша қозғалып келе жатқан поезды (маневрлік құрамды) тоқтатуға шаралар қабылдайды.

Егер бағыттама басқару пультінен ауыстырылмаса, онда сырттай қарап тексеруден кейін электрмеханик келгенге дейін станция бойынша кезекші поездық диспетчердің рұқсатымен бағыттаманы қолмен басқаруға (курбельге) көшіре алады. Бағыттаманы курбельмен ауыстыруды станция бойынша кезекші, орталықтандыру постысының операторы, сигнал беруші немесе станцияның техникалық-өкімдік актісінде көрсетілген тасымалдау қызметінің басқа қызметкері жүзеге асырады. Бұл қызметкерлердің баяндамалары бойынша станция бойынша кезекші бағыттаманың тиісті маршрутта орнатылуының дұрыстығына көз жеткізеді.

Бағыттаманы курбельмен ауыстырған соң оның жағдайын бақылаудан алу үшін пультте бағыттаманың ауыстырылуына сәйкес операцияларды: бағыттамалық тұтқаны бұруды (тиісті жағдай бастырмасын бұруды) орындау қажет; егер оған бағыттама кіретін оқшауланған учаске бос еместікті көрсетсе, онда бағыттаманың бостығын және аралас жолдар бойынша өткелдердің барлығын тексерген соң қосымша пломбадан алу және бағыттаманы қосалқы ауыстыру бастырмасын (қажет жағдайда маршрутты жасанды бөлу бастырмасын да) басу қажет.

Егер бұл ретте бағыттаманы курбельмен ауыстырған соң басқару пультінде оның жағдайын бақылау сақталса, онда поездарды қабылдау мен жөнелту және маневрлік орын ауыстырулар тиісті бағдаршамдардың рұқсат етуші көрсеткіштері кезінде жүзеге асырылады.

Егер ашық кіру (маршруттық) бағдаршамның рұқсат етуші көрсеткіші өздігінен тыйым салушыға өзгерсе станция бойынша кезекші басқару аспаптарының көрсетулері бойынша бағыттамалардың орнатылуының дұрыстығына, оқшауланған учаскелер мен қабылдау жолының бостығына қосымша көз жеткізуі, сонан соң кіру (маршруттық) бағдаршамын қайтадан ашады. Егер бағдаршам ашылса, онда оны одан әрі де пайдалануға рұқсат етіледі. Сигналдың өздігінен қайта жабылу оқиғасы туралы станция бойынша кезекші ДУ - 46 нысанындағы қарап тексеру журналында жазба жасайды және электрмеханикке хабарлайды. Станция бойынша кезекші поезды автобұғаттаумен жабдықталған аралыққа жөнелту кезінде шығу бағдаршамы өздігінен қайта жабылған кезде де осылай жасайды, бұл ретте бағдаршамды екінші рет ашпас бұрын бірінші бұғат-учаскенің бағыттас поездардан бостығын, ал дара жолды аралықтар мен екі жақты автобұғаттаумен жабдықталған қос жолды аралықтарда бұдан басқа аралықтың (жолдың) қарсы поездардан бостығын тексеру қажет.

Егер бағыттамалардың дұрыс жағдайы, оқшауланған учаскелердің және қабылдау жолының бостығы (бақылау аспаптарының көрсеткіштерімен тексерілетін) кезінде кіру (маршруттық) бағдаршам өздігінен жабылған соң екінші рет ашылмаса, онда поездар ақаулықты анықтағанға және жойғанға дейін маршрутты осы Нұсқаулықпен және станцияның техникалық-өкімдік актісінде көзделген тәртіппен маршрутты тексерумен осы бағдаршамның тыйым салуын көрсеткен кезінде қабылдануы тиіс. Станция бойынша кезекші шығу (маршруттық) бағдаршамы екінші рет қайта жабылған кезде де (бақылау аспаптарының көрсеткіштеріне қарамастан) осылай жасауы тиіс.

Кілттік тәуелділікпен жабдықталған бағыттамадағы бақылау құлпының ақаулығы кезінде ББОБ электрмеханигі (монтері) оны жөндеу үшін шешіп алады.

Оған бағыттама енетін маршрут бойынша поездарды қабылдау мен жөнелту, сондай-ақ маневрлік орын ауыстырулар бағдаршамдардың тыйым салуын немесе рұқсат етуін көрсеткен кезінде жүзеге асырылуы мүмкін.

Поездар мен маневрлік құрамдардың сигналдарды пайдалануды сақтаусыз қозғалысы кезінде бағыттама салмаға және аспалы құлыпқа бекітіледі. Бұл ретте бақылаулық бағыттау құлпының кілтін БОБ электрмеханигі (монтері) өзіне қалдырады, ал сигналдарды пайдалануды сақтаумен қозғалыс кезінде – оны бағыттамалық посты кезекшісіне (станция бойынша кезекшіге) тапсырады.

Поездарды қабылдау, жөнелту маршруттарында және маневрлік маршруттарда сигналдарды пайдалануды сақтау кезінде бағыттаманы тиісті жағдайға орнатқаннан кейін ол үлгілік қапсырмамен бекітіледі, салмаға және аспалы құлыпқа бекітіледі, оның кілті бағыттамалық пост кезекшісінде (станция бойынша кезекшіде) болады. Бағыттамалық пост кезекшісінің станция бойынша кезекшіге маршруттың дайындығы туралы баяндамасынан кейін бақылау құлпының кілті станция бойынша кезекшінің нұсқауы бойынша (немесе ол жеке) маршрутты тұйықтау үшін атқарушы аппаратқа салынады.

Электрлік орталықтандырумен жабдықталған станцияларда шақыру сигналы бойынша немесе бағдаршамдардың тыйым салушы көрсеткіштері кезінде тиісті рұқсаттар бойынша поезды қабылдау немесе жөнелту алдында станция бойынша кезекші шақыру сигналының бастырмасын басар немесе поезды қабылдауға немесе жөнелтуге рұқсат берер алдында:

1) бағыттамалық тұтқаларды (бастырмаларды) маршруттағы бағыттамалардың жағдайына сәйкес келетін жағдайға қояды және бақылау аспаптары бойынша маршруттың орнатылуының дұрыстығына көз жеткізеді.

Маршрутқа және күзеттікке кіретін барлық бағыттамалық тұтқаларға (бастырмаларға) қызыл қалпақшалар кигізіледі.

4.2 Электрлік орталықтандыру құрылғыларына қызмет көрсету кезіндегі техникалық қауіпсіздік талаптары
ШН және ШЦМ жұмысына 18 жасқа толмаған, алдын-ала медициналық тексеруден өткен, еңбекті қорғау, біліктілікті жоғарылату және біліктілікті жоғарылату бойынша жұмыс орнында кіріспе және бастапқы нұсқаулардан өткізілген адамдарға рұқсат етіледі..

ШН және ШНЦ жұмыс барысында белгіленген тәртіпте мерзімді медициналық тексеруден, кем дегенде үш айда бір рет қайталанатын нұсқаулықтардан, сондай-ақ жоспардан тыс және мақсатты нұсқаулықтардан өтуі тиіс..

ШН және ШЦМ технологиялық процесте және қызметтік міндеттермен қамтамасыз етілген жұмыстарды және технологиялық операцияларды орындаудың қауіпсіз әдістерін қолдануы тиіс; бастапқы өрт сөндіру құралдарын пайдалану мүмкіндігі; құралдарды, аспаптарды, сондай-ақ арнайы киім-кешектерді, арнайы аяқ киімді және басқа жеке қорғану құралдарын жақсы жағдайда ұстап тұру; ішкі еңбек нормаларының ережелерін сақтауға; жұмыс режимдері мен тынығу режимдерін сақтауға міндетті.

ШН және ШЦМ жұмыс машиналардың қозғалатын бөлшектеріне және қорғаныш қақпақтары болмаған жағдайда олармен жұмыс жасауға, жалаңаш сымдардың, жарықтандыру аспаптарына, қысқыштарды және электр жетектерін ұстауға, байланыс желілерін және басқа да электр құрылғыларының тіректерін ұстауға болмайды.

Жергілікті жағдайды ескере отырып, жұмыс орнына бару және қайту станция шегіндегі белгіленген маршрут бойынша орындау қажет.

Тыйым салынады:

- жылжымалы құрамды және басқа жылжымалы құрамдардың қозғалысы кезінде жолдарды кесіп өтуге;

- пойыздардың тоқтаусыз жүруі кезінде жол аралығында орналасу;

- рельстерге, электр жетектеріне, жолдық қораптарға, вагондық баяулатқыштарға және басқа да еден асты құрылғыларына отыру немесе тұру.

Поезд және басқа жылжымалы құрамдарға жақындағанда, поезд 400 метр қашықтықта тоқтаған кезде ШН және ШЦМ жол жиегіне кемінде 2 метр қашықтықта орналасу керек. ШН және ШЦМ бағдаршамдарды, дыбыстық сигналдарды және ескерту белгілерінің қоршау көрсеткіштеріне назар аудару керек.

Жылжымалы құрам жұмыс орнына жақындағанда қызметкерлер барлық жұмыстарды алдын ала тоқтатуы керек; барлық құралдарды, материалдарды және қосалқы бөлшектерді, габариттерді жұмыс орнынан алып тастаңыз және қауіпсіз жерге көшіру керек. Жоғары жылдамдықтағы пойыздың жалғасатын теміржол учаскесінде жұмыс жүргізген кезде жұмысты алдын-ала тоқтату керек.

Кернеулі немесе қорғалмаған сымдарға, байланыс желісінің бөліктеріне 2 метрден аз қашықтықта орналасуға, сондай-ақ электр құралын тікелей немесе кез келген объектілердің электр жабдықтарына қол тигізуге тыйым салынады. Қауіпті аймақта орналасқан құрылғыға қызмет көрсету жұмысын (байланыс желісінен 2 метрден аз қашықтықта, кернеумен) кем дегенде екі қызметкер орындауы керек. Жұмысқа кіріспес бұрын, РШ және бағдаршамның жерге тұйықталуын тексерілуі керек.

Оқшауланған немесе оқшауланбаған өткізгіштергеғ кабельді қабықшаларға тиюге байланысты жұмыстарды жүргізу кезінде оқшаулағыш тұтқалар немесе диэлектрлік қолғаптары бар құралды пайдалану қажет. Мачталы бағдаршаммен жұмыс істегенде, қауіпсіздік шлюзін пайдалану керек.

Әр түрлі деңгейлердегі екі қызметкерге бір бағдаршамда жұмыс істеуге тыйым салынады. Жұмыс барысында ШН және ШЦМ оқшаулағыш тұтқалары бар құралды қолдануы керек.

Дипломдық жобаның негізгі бөлімі Бейнеу станциясының техникалық және эксплуатациялық сипаттамасына, сондай-ақ аталған станцияның жұмысының эксплуатациялық сипаттамасын айта келе стрелкалық шаруашылығы мен ординаттарды есептеу арқылы поездық және маневрлік маршруттардың кестесін құрастыру тәртібі туралы толық мағлұмат бердім.

Технологиялық бөлімде электрлік тізбектердің синтезі туралы түсінік және оларды тарату функциясының физикалық даму шарттары, станцияның сигналдандырудың электрлік тізбектерін құру принципі, рельстік тізбектердің типтерін таңдау, қабылдау-жөнелту жолдарының және станцияның горловинасындағы бірінші телімнің рельстік тізбектерін таңдау олардың сұлбаларын құрастыру, кабельдік желіні есептеу арқылы жерге төсеу технологиясына тоқталдым

Экономикалық бөлімде Бейнеу станциясының электрлік орталықтандыру құрылғыларының құрылысына байланысты күрделі салымдарды есептеу және станциядағы электрлік орталықтандыру құралдарына қызмет көрсететін жедел және технологиялық қызметкерлерді есептеу жұмыстары жүргізілді. Әр қызметкердің орташа айлық жұмыс уақытын 173,1 деп қабылдап, қажетті жұмысшы персоналын есептеп шығардым.

Еңбек қорғау және техникалық қауіпсіздік бөлімінде электрлік орталықтару жүйелерінде ақау табылған жағдайда қолданылатын іс-шаралар мен қызмет көрсету кезіндегі техникалық қауіпсіздік талаптары туралы айтылды.

Қолданылған әдебиеттер

1. «Станционные устройства автоматики и телемеханики». Казаков А.А., Бубнов В.Д., КазаковЕ.А.

2. «Правила технической эксплуатации железных дорог РФ».

3. Инструкция ЦШ-530.

4. «Охрана труда на железнодорожном транспорте». Клочкова В.А

5. Системы железнодорожной автоматики, телемеханики и связи. Ч.1. [Электронный сетевой ресурс] / А.В Горелик М.:УМЦ ЖДТ, 2012 – Режим доступа:/ www.books.ru 

6 Инструкция по сигнализации на железнодорожном транспорте РФ: приложение от 4 июня 2012 г. №162. Приложение №7 к ПТЭ / Минтранс РФ. Екатеринбург: ИД «Урал Юр Издат», 2012.

5  Устройства СЦБ. Технология обслуживания. Сборник технологических карт. – ОАО «РЖД»,2013. – 237 с.

6 Инструкция по охране труда для электромеханика и электромонтёра устройств сигнализации, централизации и блокировки в ОАО «РЖД» М: ТРАНСИЗДАТ, 2010 – 80 с.

7 Инструкцию по обеспечению безопасности движения поездов при технической эксплуатации устройств и систем СЦБ: утв. 20.09.2011 г. ЦШ-530-11 / ОАО «РЖД». – Екатеринбург: ИД «Урал Юр Издат», 2012. – 148 с.