Студенттердің өзін - өзі пысықтау сұрақтары: 1. Эукариотты және прокариотты ағзалардың бір – бірінен айырмашылығы?
2. Прокариоттарға қандай ағзаларды жатқызуға болады?
3. Микроағзалардың таксономиялық бірліктері?
4. Бактериялардың морфологиясына қарай жіктелуі.
5. Таксис дегеніміз не? Таксистің түрлері.
6. Бактериялар қалай көбейеді?
7. Актиномицеттердің бактериялардан айырмашылығы?
8. Стрептомицеттер және олардың туыс формалары.
3, 4 – Дәріс. МикроскопТық саңырауқұлақтар. балдырлар мен қарапайымдар. Вирустар мен фагтар Қаралатын сұрақтар:
1. Микроскопиялық саңырауқұлақтар мен олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Саңырауқұлақтардың вегетативтік және жыныстық көбеюі. Саңырауқұлақтардың жіктелуі.
2. Микроскоптық балдырлар мен қарапайым ағзалардың түрлері.
3. Вирустар мен фагтар.
Саңырауқұлақтар – төменгі сатыдағы бір жасушалы және мицелиалды хемоорганотрофты ағзалар. Өсімдіктермен оларды бірқатар ортақ белгілер байланыстырады: жасуша қабығының және жасуша шырынына толы вакуольдерінің, микроскоппен жақсы көрінетін протоплазмасының болуы; қозғалу қабілетінің болмауы. Бірақ саңырауқұлақтарда фотосинтетикалық пигменттері жоқ, сондықтан олар гетеротрофты ағзалар (дәлірек, хемоорганотрофтар) болып табылады. Саңырауқұлақтар аэробты жағдайда өседі және энергияны органикалық заттарды тотықтыру арқылы алады. Оларды тірі ағзалардың ерекше тобы – Mycota патшалығына жатқызады. Саңырауқұлақтардың вегетативті денесі (таллом) диаметрі шамамен 5 мкм тұратын, қатты бұтақталған және қоректік субстратты толықтай жауып немесе тек беткі қабатында өсетін жіпшелерден тұрады. Жіпшелерде (оларды гифтер деп атайды) жасуша қабығын және цитоплазмасын айыруға болады.
Көптеген саңырауқұлақтардың жасуша қабығында хитин немесе оған жақын қосылыстар болады. Жасуша қабығының астында түйіршікті құрылымды цитоплазмасы болады. Саңырауқұлақ жасушасында мембранамен қоршалған айқын дифференцияланған ядросы бар.
Саңырауқұлақтар жынысты және жыныссыз жолмен көбейеді. Жыныссыз көбею спораның көмегімен, сондай-ақ бүршіктену немесе бөліктерге ажырау жолымен жүзеге асырылады. Кеңінен таралған спора түзу арқылы көбею гифтердің ұшында конидиоспоралардың байлануы арқылы жүреді (Penicillum, Aspergillus). Егер споралар спорангийлердің ішінде түзілсе спорангиоспора деп атайды.
Жынысты көбею саңырауқұлақтарда басқа эукариоттардағы секілді екі ядроның қосылуы арқылы жүреді.
Саңырауқұлақтар табиғатта кең таралған ағзалар тобына жатады. Олар барлық табиғи субстраттарда (топырақ, өсімдік және жануарлар қалдықтарында және т.с.с.), тағам өнімдерінде және т.б. кездеседі. Саңырауқұлақтардың ішінде тек сапрофиттер ғана емес, сондай-ақ паразиттер, тіпті жыртқыштары да кездеседі. Топырақ ішінде гликоза, лигнин және т.б күрделі қосылыстарды ыдыратады. Саңырауқұлақтар тағам өнімдерін ағаш құрылыстарын, каучук және резинкеден жасалған өнімдерді, мұнай өнімдерін және т.б. бүлдіреді. Одан басқа олардың кейбіреулері өсімдіктер, жануарлар мен адамдардың ауруларының қоздырғыштары болып келеді.
