Микробиологиялыќ зертхана
жүктеу/скачать 6,39 Mb. Pdf көрінісі
|
сабақ түсіндірген бойынша
| Цитопатогендік әсері
. Жасуша өсінділеріндегі вирустардың көбеюі цитопатогендік әсері арқылы анықталады. Вирустардың көбеюі әсерінен жасуша өсінділерінде пайда болған өзгерістерді ЦПӘ деп айтады. Жасушалардағы физиологиялық өзгерістерді анықтау едәуір күрделі болып келеді, ал ондағы морфологиялық өзгерістерді айқындау жеңіл. Шыны түтіктегі немесе матрастардағы вируспен зақымдалған жасуша өсінділеріндегі морфологиялық өзгерістерді сау жасуша өсінділерімен салыстыра отыра, микроскоптың кішкене ұлғайтымдағы оптикалық жүйесімен анықтайды. ЦПӘ деңгейі вирустың биологиялық қасиетіне, жасушаның түріне, жұқтыру дозасына, жасушаларды өсіру жағдайына және т.б. байланысты болады. Кейбір вирустардың ЦПӘ 2-3 тәуліктен кейін айқындалса (энтеровирустарда), басқаларынікі 1-2 аптадан кейін пайда болады (аденовирустарда). Вирустардың жасушаларға ЦПӘ негізінен үш түрге ажыратылады: жасушалардың фрагментациясы; жасушалардың дөңгелектенуі; симпласт түзуі. Фрагментация – жасушалардың жеке фрагменттерге бөлінуі, бұл жағдайда жасушалар шыны беткейінен ажыратылады да, жасуша детриті түрінде өсінді сұйықтығына ауысады (везикулярлы стоматит вирусы). Дөңгелектену – шыны беткейіне бекітілу қасиетін жоғалтқан жасушалар дөңгелектеніп, жасуша сұйықтығында қалқып жүреді, кейде өліп қалады (энтеровирустар, аденовирустар, т.б.). Симпласт түзуі – жасуша қабықшасының еруінен көрші жасушалардың цитоплазмаларымен бірігіп кетеді де, көп ядролы алып жасушаларға айналады. Мұндай өзгерістер вирустардың әсерінен жасушалардың бөліну процесінің бұзылуынан немесе кейбір вирустардың құрамында болатын лецитиназа ферментінің әсерінен жасуша қабықшасы еріп, көршілес жасушалар цитоплазмаларының бірігіп кетуінен болады. Жасуша өсінділеріндегі ЦПӘ-ді анықтау тәжірибеде кеңінен қолданылады. Бірақ кейбір вирустар жасуша өсінділерінде көбейгенімен ЦПӘ-ді қалыптастырмайды (құтырық, шошқаның классикалық обасы, ірі қара диареясы вирустарының кейбір штамдары, т.б.). Бұл жағдайда жасушалар өлмейді, бірақ жасушалардың бөліну қарқындылығы төмендеп, кейіннен олардың морфологиясы өзгеріске ұшырайды. Гемадсорбция реакциясы (ГАдР). Гемадсорбция – эритроциттердің вирустармен зақымдалған жасушалар беткейіне бекітілуі. Бұл құбылыстың байқалуы зақымдалған жасуша беткейіндегі вирустардың рецепторлары мен эритроцит рецепторларының бір-біріне туыстық қасиеттерінің болуына негізделген. Мұндай қасиеті бар вирустарға парагрипп, шешек, Ньюкасл, сүт қоректілер мен құстардың тұмау вирустары жатады. ГАдР жануарлардың парагрипп вирусын анықтауда және идентификациялауда кеңінен қолданылады. Бұл реакцияның 89 артықшылығының бірі, ол зақымданған жасушаларда нақты өзгерістер байқалғанға дейін оң нәтиже алуға болады. ГАдР-ын қою үшін зерттеуге алынған вирустардың гемагглютинациялаушы әсеріне сезімтал келетін эритроциттер (теңіз шошқасы, маймыл, адам, т.б.) қолданылады. ГАдР қою техникасы. 3-4 тәуліктік жасуша өсінділері бар екі шыны түтікті алады (біреуі вирус жұқтырылған, екіншісі вирус жұқтырылмаған). олардың өсінді сұйықтығын төгіп, әрқайсысына 2-3 тамшы эритроциттердің 0,5%-ды суспензиясын қосады да, эритроциттер жасушалардың беткейіне біркелкі жайылу үшін 5-10 минутқа қалдырады. Содан кейін физиологиялық ерітіндімен шайып, микроскоп көмегімен зерттейді. Бақылаудағы сынамада эритроциттер шайылып кетеді, ал кейбіреулері сұйықтықта қалқып жүреді. Вирус жұқтырылған шыны түтіктегі эритроциттер шайылмай, қалқымай, жасуша беткейіне бекітіледі де, реакция нәтижесі оң болып есептеледі. Тәжірибеде ГАдР жасуша өсінділеріндегі вирустарды анықтауда, бейтараптау реакциясында қолданылатын қан сарысуларын вирустарды титрлеуде пайдаланады. жүктеу/скачать 6,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|