Өндіріс ауқымының өсу тиімділігі

Фирманың ұзақ мерзімдік стратегиясын талдау кезінде фирманың қажетті ауқымын немесе көлемін жобалап, оны таңдап алудың маңызы ете зор. Өнім шығару келемінің

өсуі барлық пайдаланатын факторлардың санын өсірумен байланысты екенін зерттегенде, біз өндірістік процестің ұзақ мерзімді кезендегі ерекшеліктерін анықтаймыз.

Барлық қолданыльш отырған факторлар бір пропор-цияда өзгеретін болса, мысалы, а рет (а > 0), онда фирма өндіріс ауқымын өзгертеді. Егер осы кезде өнімді шығару көлемі а реттен көп өссе, онда бұндай есу өндіріс ауқымының оң тиімділігі деп аталады (5.6-сурет).

Суреттен көріп отырғанымыз өндіріс факторларының екі есе кебеюінің нәтижесінде өнім көлемі екі еседен де көп өсіп тұр, сондықтан өндіріс ауқымының өсуі оң әсерлі болады дейміз.

200 400

500 1000

178

Өнімді шығару көлемі а рет өскен кезде тұрақты тиімділік орын алады (5.7-сурет), ал а реттен аз болса, онда өндіріс ауқымының теріс тиімділігі болады (5.8-сурет).

Өндіріс ауқымын ұлғайтқан уақытта мамандандыру

және еңбекті бөлу нәтижесінде өндіріс факторларының өнімділігі жоғарылайды, сондықтан бұл өндіріске оң әсерін тигізуі мүмкін. Ауқым тиімділігі тұрақты болғанда фирманың көлемі қолданыльш отырған факторлардың өнімділігіне әсер етпейді. Ал теріс әсер үлкен ауқымды өндірісті үйлестіріп басқара алмау қиыншылығынан тууы мүмкін.

Өндіріс ауқымын өсіріп, қандай болғанда да тиімділікке қол жеткізу мүмкіндігі өндіріс функциясына байланысты болады.

Кобб-Дуглас функциясы үшін У = А. К^а L^B, егер а + b=1 болса, онда оң тиімділік, егер а + b = 1 болса, түрақты тиімділік, ал егер а + B < 1 болса, онда өндіріс ауқымының өсуінің теріс тиімділігі болады.

179

5.7. Өндіріс функциясының түрлері

1. Тұрақты коэффицентті функция.

Коэффиценттері тұрақты өндіріс функциясын тұрғызуды қарастырғанда, өнімді шығаруға қажетті еңбектің және капиталдың белгілі бір санын алдын ала жорамалдау қажет. Осы кезде

Мұнда, а,b — параметрлер.

Берілген функцияның жазықтықтағы графигінің түрі төмендегінлей:

болатын функция.

белплеулерді енгізсек, онда берілген функцияны былай жазуға болады:

Бұл функция бойынша орташа өнім:

Берілген функция үшін шекті өнім мынадай түрді қабылдайлы:

Осы функция үшін икемділік:

Берілген функцияның изоквантасы келесі түрде болады (5.10-суретті қарандар).