Музыка оқу жоспары 1-сынып (орта білім беру жаңарту аясында)

6-бөлім: Салт-дәстүр және фольклор

Бөлім бойынша оқушылардың оқыту мақсаттарына жетуіне көмектесетін тиісті ғылыми тілдегі тілдік мақсат үлгісі төменде берілген. Басқада тілдік мақсаттарды белгілеу және тілді оқыту мақсаттары бойынша ғылыми тілді оқыту мен оқуға қатысты қосымша нұсқаулар беру үшін жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» мазмұнына қараңыз.

•тыңдалған музыканы сипаттайды, халық музыкасы жөнінде өз пікірін айтады, өз көңіл күйін түрлі музыкалық іс-әрекеттер арқылы жеткізе біледі

• 
  күй, күйші
  

• 
  қобыз;
  
• 
  халық биі;
  
• 
  Наурыз мерекесі;
  
• 
  қазақтың ұлттық киімі;
  
• 
  халық ертегілері
  

• Бұл аспап қалай аталады?

• Бұл аспапта қалай ойнау керек?

• 
  Бұл мереке тағы қандай халықтарда кезедеседі?
  

• 
  Сен Наурыз мерекесін қалай қарсы аласың?
  

1.1

1.2 Музыкалық-орындаушылық іс- әрекет

1.1.1.1

Тыңдалған музыкалық шығарманың көңіл- күйін, екпінін, динамикасын анықтау

1.1.2.2 қарапайым ырғақтық суреттемелерді шулы музыкалық және қазақ халық аспаптарында ойнау

Оқушылардын «салт», «дәстүр», терминдерінің.мағынасы жөнінде білімдерін анықтаңыз. Қазақ халқының қандай салттарын біліп көргендері бар? Неліктен салт, дәстірлер ән, өлеңдер, билердің қатысуымен болады?

«Қара жорға» әнін тыңдап, би қимылдарын жасаңыз.

«Бесік жыры», «Бір бала» әндерін тыңдаңыз. Бұл әндерді кім, қай жерде орындай алады? Неліктен? Осы әндердің әуенін тыңдағанда қандай қимылдар жасауға болады? Неліктен?

Тыңдаған музыкалық шығарманың көңіл күйін анықтауды (көңілді, қуанышты, қарқынды, салтанатты, мұңды, т.б.), тиісті сын есімдерді пайдалана отырып, музыканың көңіл күйін сипаттауды ұсыныңыз.

2-тапсырма: Аспапта орындау
Музыкалық-шулы аспаптармен қарапайым әуендік ырғақтарды соғып орындаңыз.

Ырғақтар жазылған үлестірмелерді қолданып аспаппен немесе қол соғып ырғақты орындаңыз.

Дәстүрлі халық әнін есту немесе аудиожазбасы бойынша үйретіңіз.

3-тапсырма

Музыка шығару

Қазақ халқының ертегісін оқып беріңіз. Оқушыларға тыңдалған ертегісін негізге ала отырып, шағын музыкалық сүйемелдеулер орындауды тапсырыңыз. Шағын музыкалық шығарма ойластырып, оны музыкалық шулы аспаптармен немесе дауыспен көркемдеп орындауына болады.

Қазақтың ұлттық ұрмалы аспаптарында (асатаяқ, қонырау, тұяқтас, дауылпаз) ойнауға жеңіл ырғақ таңдап алыңыз және олардан ырғақты үлестірме парақшаларды пайдалануды сұраңыз.

4-тапсырма.

Орындау

Қазақ халық әні «Тұсау кесу» үйретіңіз. Тұсау кесу дәстүрін таныстырыңыз. Әннің әуенін, музыкалық ырғағын қолмен шапалақтап немесе ырғақты соғып орындаңыз. Үлестірме материалдарын қолданыңыз.

Қазақтың ауылына виртуалды саяхат жасау арқылы олардың қызығушылығын арттырыңыз. Сабақтан тыс уақытта, мүмкіндік болса, оқушылардың ата-аналарымен бірлесе «бесікке салу», «тұсау кесу» салттарын көрсетуге болады.

Қазақтың халық дәстүрлері туралы қандай білімдері бар екенін анықтаңыз, оқушылармен бірге талқылаңыз.

Қазақ халқының «Бір бала» мен «Бесік жыры» әнідерін Тыңдаңыздар. «Бұл әндер қай жерде, қандай жағдайда орындалады?» Неліктен?.

«Қара жорға», «Бесік жыры» мен «Бір бала» әндерінің мазмұнын, көңіл-күйін, ырғағын, екпінін, динамикалық бояуларын салыстырып, талқылаңыз.

Қазақтың ұлттық ұрмалы аспаптарында (астатаяқ, қоңырау, тұяқтас, дауылпаз) ойналатын қарапайым ырғақтарды таңдап, ырғақтық карталарды пайдалана отырып, қарапайым ырғақтық шығарма орындаңыздар.

Мұғалім қазақтың халық аспаптары туралы әңгімелеп, оны дәріптеуде қазақ музыкасын өзі ойнап немесе домбыра аспабының сүйемелдеуімен қалауынша орындайды.
3-тапсырма
Оқушыларға кейіпкерлердің ойлары мен сезімдерін жеткізіп көрсете алатын ертегіні таңдатыңыз. Мыс: «Ер Төстік», «Жыл басы кім болады?» ертегілерін оқи отырып, оларға кейіпкерлерге арналған шағын суреттемелер жасауды тапсырыңыз.

4-тапсырма
Тұсау кесу рәсімін қай жерде және қандай жағдайларда жасайтыны туралы әңгіме жүргізіңіз.

Тұсау кесу дәстүрінің қазақ халқында алатын орны мен оның мәні туралы балалардың пікірлерін ортаға салыңыз. Видео материалдар қолданыңыз.

Қазақстың халық әні «Бесік жыры»

Қазақтың халық әні "Бір бала"

Қазақ халқының ұрмалы аспаптары

https://www.youtube.com/watch?v=cnwyXzY_Y1

«Наурыз-думан» Т.Сарыбаев

Видеозаписи про праздник « Наурыз»

«Наурыз вальсі» З.Бейімбетова

Ырғақ жазылған карталар

1.1

2.2

таныс дыбыстары мен музыканы тыңдау барысында анықтау және сипаттау

1.2.2.1

дауысты және музыкалық аспаптарды қолдану арқылы музыкалық фразалар (1-2 такт) шығару

«Ақсақ құлан» мультфильмі көрсетіліп, күй тілінің бейнелі сюжеті анимациядағы бейнеленуімен салыстырыңыз.

күй тілінің қобыз аспабында өрнектелуін көрсете отырып, түрлі музыкалық-ырғақты қимылдар мен шағын суреттеме ойластырыңыз.

Ондағы домбыра аспабы мен аққу құсының өзара байланысын әңгімелеп, оқушыларға ертегі туралы шағын өлең жолдары мен қысқа қайырым шығаруды тапсырыңыз.

Музыкалық-орындаушылық іс- әрекет

2.2

Музыка шығару және импровизациялау

1.1.2.1 әндерді музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен орындау

1.2.2.1

Дауысты және музыкалық аспаптарды қолдану арқылы музыкалық фразалар (1-2 такт) шығару

Қазақтың халық әнін үйретіңіз, мысалы, «Қамажай». Оқушыларға бейнебаянды көруді ұсыныңыз. Әнге би қимылдарын қосыңыз.

Әндегі қарапайым ырғақтық суреттерді тырсылдату және шапалақтау.

Балаларға арналған ұрмалы-шулы аспаптарды пайдаланып, музыкалық сүйемелдеу қосып, би қимылдарымен әнді орындатыңыз.

Жазбаны пайдаланып, әнге би қимылдарын қоюды ойластырыңыз.
2-тапсырма

Аспапта орындау

Қазақ музыкалық аспаптары қолданылған музыкалық шығарманы таңдап алыңыз. Оқушыларға үзіндіні тыңдату және олардан естіген аспаптарында ойнаған секілді қимылдар жасауын сұраңыз. Аспаптардың суреттерін немесе аспаптардың өзін көрсетіңіз.

Үзіндіні қайталап тыңдатыңыз және оқушыларға музыканы бейнелеп беруін тапсырыңыз. Бір-бірімен идеяларымен бөлісуді сұраңыз.

Оқушыларды қазақтың жеке би қимылдарымен таныстырыңыз. Әнді би қимылдарын қоса қайта дайындаңыз.

Алдыңғы сабақтың соңында жасалған жазбаны қолдана отырып, биді дайындаңыз. Бейнетаспаға жазып, сабақта пайдадануды ұсыныңыз.


2-тапсырма
Шулы музыкалық аспаптарда «Қамажай» әнінің ырғағын соғып орындатыңыз. Сонымен қатар би ырғағында орындалатын шығармаларды оқушылармен таңдаңыз. «Вальс», «Полька» би ырғағын қазақ халық би әуенімен, Д. Нұрпейісованың «Қосалқа» күйімен, «Би» күйімен салыстырыңыз.

Қазақтың халық әні «Қамажай»

https://www.youtube.com/watch?v=j9ZxORAV8JA

https://www.youtube.com/watch?v=JchV2MM2mvc

Биді үйренуге көмектесетін ғаламтордағы клип

1.1

1.1.1.2

Таныс дыбыстары мен музыканы тыңдау барысында анықтау және сипаттау

Оқушыларға автор құқығын беріп, өз идеяларын түсіндіріп беруге шақыру.

Жұп ішінде осы музыканы талқылауды сұраңыз.

Мұғалім, мүмкіндігініше, оқушылардың музыкасының жазбасын келесі сабақта өтетін материал ретінде пайдалана алады.

Оқушыларды «Наурыз» мерекесіне шақырыңыз. «Сен Наурыз мерекесіне қандай дайындықпен келдің?» деген сұрақтар қойып, қазақ халқы өмір-тіршілігінде наурыз мерекесінің орны мен мәнін түсіндіріңіз.

Күн мен түннің теңелуі, үлкендердің батасы, ел амандығы туралы тілектер, т.б. туралы ауызша диалог ұйымдастырыңыз.

Өткен сабақтағы ән

Видеозаписи про праздник « Наурыз»

«Наурыз вальсі» З.Бейімбетова

https://www.youtube.com/watch?v=topjwB6E4I4

https://www.youtube.com/watch?v=42znRt7puII

Балаларға арналған музыкалық аспаптар

Бөлім бойынша оқушылардың оқыту мақсаттарына жетуіне көмектесетін тиісті ғылыми тілдегі тілдік мақсат үлгісі төменде берілген. Басқа да тілдік мақсаттарды белгілеу және тілді оқыту мақсаттары бойынша ғылыми тілді оқыту мен оқуға қатысты қосымша нұсқаулар беру үшін жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» мәтінінің мазмұнына қараңыз.

- музыкалық терминологияны қолдана отырып, жеке және топта шығарманы талқылап, талдайды;

- жұптық және топтық жұмыстар орындайды;

- өз пікірін және сезімдерін айтады;

- коммуникативті дағдыларын дамытады.

• 
  жанр;
  
• 
  марш;
  
• 
  ән;
  
• 
  би;
  
• 
  кідіріс (пауза), ырғақ, қысқа, ұзын
  
• 
  нота, жоғары, төмен
  
• 
  сазсырнай;
  
• 
  оркестр, дирижер.
  

Аспаптар сырт бейнесімен қандай көкөніске немесе жемістерге ұқсайды?

Музыка қандай көңіл-күйді жеткізеді?

Себебін айта аласыз ба?……

….. сіз бұл дыбысты таңдадыңыз? Темпі қандай?

Музыкаға қандай қимылдар сай? Берілген музыкаға билеуге бола ма? Неге?

1.3 Музыкалық сауаттылық

1.2

1.1.3.1

жоғарғы, орта, төменгі регистр, темп, динамика (f, p), қысқа, ұзақ дыбыстар, соль және ми ноталарының биіктігін естіп анықтау

1.1.2 .2

Қарапайым ырғақтық суреттемелерді музыкалық-шулы аспаптарда және қазақ халық аспаптарында ойнау

1.1.2.1

әндерді музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен орындау

Өлеңді тыңда.

Топта талқылап өз ойыңды, идеяңды ортаға сал:

• 
  Берілген өлең-жырды қалай оқып берер едің?
  
• 
  Оқылымда не жеткіліксіз?
  

Кідірісті (пауза) сақтай отырып, музыкалық ырғақты орында.

Берілген ырғақ суреттерін аспапта орында. Берілген ырғақты сақтай отырып, қазақ тағамдары немесе сусын атауларын орындап көр.
3-тапсырма. Аспапта ойнау

«Жарайсың» әнінен үзінді орында. Үзінді ырғағын бубен аспабында орындап көрсет.

Мұғалім өлеңді бір демде, үзіліссіз оқып беріңіз. Оқушылардан оқылым туралы өз ойларын топта талқылауды сұраңыз.

Мұғалім оқушыларды «Тағам және сусындар» ортақ тақырыбының мазмұнына сәйкес 4 топқа бөле алады (алма, алмұрт, банан, апельсин). Оқушылардың санына қарай жеміс (шие) суреті салынған карточкаларды дайындаңыз. «Төрттік» және «сегіздік» дыбыс ұзақтықтары бейнеленген карталарды көрсетіп қайталаңыз. Әр топқа өзіне берілген төрттік өлшемдегі ырғақ суретін орындауды сұраңыз.

«Жарайсың» әнінен үзіндіні қараңыз.

Әнде кездесетін кідірістерге, ырғақ суреттеріне, дыбыс ұзақтылықтарын салыстырып, талдаңыз. «Молодец, жарайсың, very good» және «Вперед, сәттілік, all the best» сөздерін үш тілде бірге айтыңыз.

Мұғалім таңдап алған өлең.

сөзі: М.Адибаев

муз:А.Тани «Жарайсың» әні.
Наурыз мерекесі туралы әндер

1.1

Музыкалық-орындаушылық іс- әрекет

Музыка шығару және импровизациялау

1.1

Музыка тыңдау және талдау

Музыкалық-орындаушылық іс- әрекет

1.3 Музыкалық сауаттылық

1.3 Музыкалық сауаттылық

2.1

Идея және материалдар жинақтау

1.1.1.2

Таныс дыбыстары мен музыканы тыңдау барысында анықтау және сипаттау

1.1.2.1

әндерді музыкалық аспаптың сүйемелдеуімен орындау

1.2.2.1

1.1.1.1

Тыңдалған музыкалық шығарманың көңіл- күйін, ырғақ, екпінін, динамикасын анықтау

1.1.2 .2

Қарапайым ырғақтық суреттемелерді музыкалық-шулы аспаптарда және қазақ халық аспаптарында ойнау

1.1.3.1

жоғарғы, орта, төменгі регистр, темп, динамика (f, p), қысқа, ұзақ дыбыстар, соль және ми ноталарының биіктігін естіп анықтау

1.1.3.2

қазақ халқының және басқа халықтардың музыкалық аспаптарының дыбыс бояуын және дауыс бояуын ажырату

1.2.1.1

Музыкалық фразалар шығару үшін идеялар ұсыну

1.3.1.1

Бейне жазбаны қарап, талда.

• 
  Қазақтың музыкалық аспабы сазсырнайдан дыбысты қалай шығарамыз?
  
• 
  Сазсырнай сырт бейнесімен қандай көкөніске ұқсайды?
  
• 
  Музыка қандай көңіл-күйді жеткізеді?
  

«Ара» әнінің жазбасына қара. Қол белгілерімен көрсетіп, әуенді жоғарырақ, төменірек айт.

Шулы аспаптарда «Ара» әнінің ырғағын орында.

3-тапсырма. Орындау.

А. Танидің «Наурыз көже» әнін үйрен.

Әннің бір жолын қатты, келесі жолын ақырын орында.

Тапсырма 4. Шығару және импровизация

Суреттен "Наурыз көженің" құрамындағы тағамдарды тауып, есіңе түсір.

Сурет бойынша соль және ми ноталарынан тұратын әуенді ойлап шығар.


Сап түзейміз және әндетеміз
1-тапсырма. Тыңдау және талдау.
П.И. Чайковский «Ағаш солдаттар маршы» шығармасын тыңда.

• 
  Шығарманы тыңдаған кезде қандай сезім туды?
  
• 
  Қарқыны қандай?
  
• 
  Қандай қимыл-қозғалыс көрсете аласың?
  
• 
  Марш музыкасына билеуге бола ма? Неге?
  

"Викторина"

Жанр бойынша жасырылған музыканы тап.
2-тапсырма. Аспапта орындау.

Муз: А.Тани, сөзі А.Естенов «Жемістер маршы» әнін үйрен.

Топпен шулы аспаптарда марш ырғағын орында.

3-тапсырма. Музыкалық сауаттылық

• 
  Марш екпіні нешеге дейін саналады?
  
• 
  Маршқа сай ырғақты топпен таңда.
  

Шығарманы тыңдап, топта талдау:

• 
  Шығарманы кім орындап жатыр?
  
• 
  Фортепиано мен оркестр орындауының қандай айырмашылығы бар?
  
• 
  Қандай аспап бояуларын (тембр) естідіңіз?
  
• 
  Оны қалай анықтадыңыз?
  

«Жемістер маршы» әнін қайталаңыз.

музыкасы А. Танидікі, сөзі: А.Естенов.
3-тапсырма. Идея жинақтау

Өз идеяңызды ұсыныңыз:

• 
  Сіздің орындауыңызды қалай жетілдіруге болады?
  
• 
  Тағы қалай толықтырасыз?
  

Топтық орындауыңызды дайындаңыз:

Шулы аспаптарда әннің ырғақтық суретін орындаңыз.

Әндегі біркелкі соққыны шулы аспаптар көмегімен көрсетіңіз.

Әнді дауыспен орындаңыз.

Мұғалім сазсырнай музыкалық аспабымен таныстырғаны жөн, оқушыларға тыңдау үшін ансамбльдің орындауында «Балдырған» күйін қойыңыз. Көрсетілім мен тыңдау аяқталғаннан кейін сазсырнайдағы дыбыс шығару тәсілдері мен орындау ерекшеліктері жайында оқушылардың пікірлерін сұраңыз.

Мұғалім оқушыларды «Ара» әніне мұқият қарауларын сұраңыз:

Әуенді кез келген буынға, мысалы, «ля», «лё», «пам» айтып, қол белгілер техникасын пайдаланып, орындауларын өтініңіз. Әннің ырғақтық суретін бекіту үшін, ырғақты соғып көрсетуді өтініңіз. 3-3-тапсырма

Оқушылармен «Наурыз көже» әнін ережеге сай орындаңыз.

Әннің бір жолын қатты, екінші жолын ақырын орындауға тапсырма беріңіз.

Берілген суреттердің ішінен «Наурыз көженің» құрамына жататын тағамдарды естеріне түсірулерін өтініңіз. Берілген бес суретке қарапайым сөздер ойлап тауып, оларды «соль» және «ми» дыбыстарда орындауды ұсыныңыз. Топтарға өз әуендерін парталарына салуды ұсыныңыз.

П.И. Чайковскийдің "Марш деревянных солдатиков" шығармасын фортепиано аспабында орындалған нұсқасын тыңдауды ұсыныңыз. Сыныппен талдау жүргізіңіз. Шығарманы екінші рет қосып, сапқа тұрып музыка екпінінде жүруін сұраңыз. Оқушылардан марш ұғымы жөнінде білімдерін анықтаңыз. Марш музыкасына сәйкес қандай қимылдар жасауға болатынын анықтаңыз? Неліктен марш жанры пайда болды?

2-тапсырма

ән қандай көңіл-күйде орындалатынын, тыңдау кезінде қандай қимылдар жасауға болатынын біліңіз. Бұл тапсырмадан кейін әнге сәйкес сурет таңдауды ұсыныңыз. Тапсырмаларды топта орындаңыз. 1-топ бірқалыпты соқса, 2-топ ырғақты соққы суретін орындай алады.

3-тапсырма

Берілген сұрақтарға жауап беру үшін, мұғалім үлестірме карталарын тарата алады. Карталарда марш ырғағына сәйкестендірілген төрттік өлшемге саналатын «төрттік», «сегіздік» ұзақтықтары және «төрттік кідіріс» (пауза) суреттері бейлегенгені дұрыс.

П.И. Чайковскийдің «Марш деревянных солдатиков» шығармасын

симфониялық оркестр орындауында тыңдатыңыз. Шығармада қандай аспаптардың дыбыс бояуын естігенін біліңіз. Симфониялық оркестр және дирижер туралы қысқаша мәлімет беріңіз.

2-тапсырма

музыкасы: А. Танидікі, сөзі: А.Естеновтікі «Жемістер маршы» әнін ережеге сай қайталаңыз.

Ән орындауда нені жетілдіру керек деген сұрақты қарастырып, нұсқаларын талқылаңыз.

Бұл тапсырмалар арқылы оқушылар оркестр туралы алған білімдерін бекітіп, өз орындауларын тәжірибеде көрсете алады.

А. Құдайбергеновтің

«Балдырған» күйі

http://www.youtube.com/watch?v=Xtdhwjt1MDw

сөзі: М. Адибаева музыкасы: А.Тани «Наурыз көже» әні

(Мұғалім таңдауына музыкасы А. Пахмутова, сөзі Ю.Черныхтің «Кто пасется на лугу?» әні).

топтарға бөлуге арналған, сусындар мен тағамдардың (қызылша, бидай, сүр етпен қазы-қарта, қияр, айран) суреттері бар кішігірім үлестірме парақшалары, екі динамикалық парақшалар (f) мен (p).

П.И. Чайковский "Марш деревянных солдатиков" (фортепиано аспабының орындауында)

музыкасы: А.Тани, сөзі: А. Естенов "Жемістер маршы" әні.

«Төрттік», «сегіздік» ұзақтықтары және «төрттік кідіріс» (пауза) бейлегенген үлестірме карталары

(симфониялық оркестр орындауында)

Музыкасы: А.Тани, сөзі: А.Естенов

«Жемістер маршы» әні