Г. К. Сатыбалдиева а в т о р л а р

Мысалы, И.Н. Казанцев сабакты жіктеуді оқу матсриалыпыц 
мазмүны мен дидактикалык максагыпа жоне откізу әдісіне карай 
белгілссе, С.В. Иванов окьпу үдерісінің ерекшеліктеріне карай 
анықтайды. Ал Данилов пен Б.П. Есипов сабактын негізгі дидак- 
тикалык максаттарына карай күрады. Бүлардыц сабак түрлерін 
топтастыру үстанымдары оргүрлі болтанымен де, ішкі мазмүнда- 
ры бір-біріне ете үксас келеді.
И.Н. Казанцев бойынша:
1. Алғашкы сабак - ор ноннен оку жылыныц басында огстін 
сабактар.
2. Кіріспе еабак - бағдарламанын күрделі тараулары мен та- 
кырыигарынаи отетін бірінші сабак.
3. Жана білімді меш еру сабаты - жаңа оку материалы отстін 
сабак.
4. Пысыктау сабағы - өткен оку материалын пысыктау сабағы.
5. Жаттығу сабағы - окушылардыц білімі мсн дағдысын жат- 
тықтыру сабагы.
6. Тожірибелі сабак - окушылардын атған білімін омірде кол- 
дану жолдарын корсететін сабактар.
7. Қайталау-корыту сабағы - өткен күрделі тараулар мен та- 
кырыптарды кайталау-корыту сабактары.
8. Тексеру сабағы - окушылардыц білімін тексеретін сабактар.
9. Білім сапасын бағалау сабағы - окушылардын алған білімін 
бағалау сабактары.
10. Қорытынды сабак - оку жылыныц акырында әр поннің 
жылдык курсын корыту сабактары.
С.В. Иванов бойынша:
1. Кіріспе сабактар.
2. Оку материалымен алгашкы рет танысу сабаты.
3. Жана білімді менгеру сабаты.
4. Мецгертен білімді тэжірибедс колдану сабаты.
5. Дагдылану сабаты.
в.
Кайталау. пысыктау жэне корыту сабактары.
7. Бакылау сабаты.
212 ♦ 
9-rapav. Биология понінін жаратылыстану жонс гуманитар. п>ік...

Б.П. Есипов бойынша:
1. Аралас сабақтар.
2. Жана оку матсриалымен танысу сабагы.
3. Пысыктау сабагы.
4. Қайталап жинақтау, корыту сабағы.
5. Окушылардың білімі мен дағдысын жаттыктыру сабағы.
6. Білімді сынау сабагы.
Сол сскілді шетелдер тәжірибесінен, атап айтсақ, Чехосло­
вакия мектептерінен мысал келтірсек, оидағы сабакты жіктеуде 
біздің тәжірибемізге үксастығын байкаймыз.
1. Жаңа оку матсриалын мазмүндау сабаты.
2. Жаттығу сабагы.
3. Корыту сабагы.
4. Қайталау, білім сынау сабагы.
5. Аралас сабак.
Корыта айтканда. казіргі мектеп тәжірибесінде колданыла- 
тын сабак түрдсрі:
1. Кіріспе сабагы.
2. Жана білімді хабардау сабагы.
3. Білімді. білікті жопе дағдыны бекіту сабагы.
4. Жаттыгу және тожірибе сабактары.
5. Зертханалык сабак.
6. Қайталау-қорыту сабагы.
7. Окушылардын білімдерін, біліктіліктері мен дагдыларын 
тексеру жоне бакылау сабагы.
8. Аралас сабак.
9. Өздігінсн білі.м алу сабагы.
Сабакты жіктсу кездейсок емес. оныц бүлай калыптасуында 
бслгілі бір зандылықтар бар. Яғни сабакіың максатына байла- 
нысты мүғалім окушыларға жаңа білім беруді көздесе. ол «Жана 
білімді хабарлау сабагы», ал сабакта окушылардын кабылдаган 
жана білімін іс жүзінде пайдалана білу жолын карастырса, «Жат­
тыгу немссе практикалык сабак» деп аталады.
Сол секілді мүғалім өткен оку матсриалын окушылардын 
есіне салу, кайталау максатын коздесе, ол «Қайталау-корыту са­
багы» деп аталады.
9.4. Сабақтын түрлері және оныи лилактикалык күрылымы 
♦ 213

Ал сабактың «Аралас сабак» іүрі оиын қүрылымына байла- 
нысты болып келелі.
Мүғалім сабак жүйесінде дидактикалық біриеше максаттар- 
ды жүзеге асырады. Демек. окушыларға жаңа білім берслі. омы 
омірде, практикада пайдалану жолын үйретеді, өткен оқу мате- 
рналыи кайталаи. корыталы. окушылардьщ білім деңгейі мсн са- 
пасын сынап, оиы бағалайды. Бүл жағдайда сабак оныи бірнеше 
элементтері (кезеңдері) арқылы аралас отеді. Мүндай сабак түрі 
«Аралас сабак» деп аталады.
Сонымсн, сабак күрылымы дсп сабактың барысында (45 ми­
нут) оның күрамды бөліктерініц. кезеңдерініц бір-бірімен үшта- 
сып, бслгілі тортіппсп жүзеге асырылуын айтады. Олар мынадай 
болып келелі:
1. Сабакты үйымдастыру бөлімі (сабақтыц такырыбын бел- 
гілеп, оның максат. міидсттерін түжырымдау).
2. Сабакта үй тапсырмасын тсксеру.
3. Жаца білімді нсмесс оку материалын баяндау, гүсіндіру.
4. Жака білімлі пысыктау, бекіту (ауызша, жазбаша жаттығу- 
лар жасау. тожірибелік жоне зертханалык жүмыстар жүргізу).
5. Қорытыкдылау (окушылар біліміи бағалау). сабақтын аяк- 
талуы.
6. Үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.
Сабак қүрылымын белгілеудін оку жүмысын неғүрлым ай- 
кын жәнс лүрыс үйымдастыру үшін маңызы ерекшс. Мүкын өзі 
мүғалімиің сабак жоспарын күрудағы аса елсулі кезеңі болады.
Сойтіп. сабак түрін жіктеу жоне күрылымын күру өзара бай- 
ланысты. бірак оркайсысының озіне тәп өзгешслігі болалы.
Жоғарыда баянлағанымыздай, сабактарды топтастыру, оның 
күрылымын белгілеу, нсгізінеи. дидактикалык максат пен мін- 
деттерге жоне сабактың кезеңдеріне байланысты болып келетін- 
лігінле.
Сабак талдағанда мүғалімніц мақсаты зерттеулен басталады.
Сабактыи күрылымы, үш дидактикалык мақсаты. онык сабак 
кезінде орындатуы, откен жәнс келесі сабақтармен байланысы 
талданады. Одан сои сабак гың типі, оку материалы мсн максаты- 
нын мазмүны сәйкестіліі і аныкталады.
214 ♦ 
9-rapav. Биология понінің жаратылыстану жане гуманитарлык...

Осылайша, сабакгың ор кезсцін (8 кезең) зерттеуге назар ау- 
дарамыз.
1. Үйымдастыру ксзеці.
Дидактикалық міндеті - окушыларды сабакта жүмыс істеуге 
дайындау.
Мазмүны - окуілылар мен мүғалімнің сәлемдесуі, жоқ оку­
шыларды белгілеу, бөлменің тазалыгын тексеру, оқушылардыц 
сабакка сырттай әзірлігін тексеру.
Жаксы нәтижегс жету шарты: мүғалім тарапынан талап кою. 
үстамдылық, жинақылық, жүйелілік.
Дидактикалык міндеттің орындалу көрсеткіші: үйымдастыру 
сәтінсн қысқалығы, сыныптың жүмыска толық дайындыгы, оку­
шыларды ыкыласпем үйымдастыру.
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.
Дидактикалык міндеті - үй тапсырмасының дүрыстығы мси 
сапалы түрде орымдалуын аныктау. білімдс байкалған кемші- 
лікгсрді жою. мазмүиы - үйге бсрілген тапсырмамың дорежесін 
аныктау, окушы біліміндегі типтік кателер мен олардың себебін 
аныктау және жою.
Жаксы нәтижеге жету шарты - мүғалімніц шапшаидығы, 
мақсатқа батытталуы, мүғалімніц түрлі тәсіл колдануы.
Дидактикалык міндет көрсеткіші - мүгалімнін аз уакыгга 
(5-7) коп окушыныц білім деңгейін белгілеуі, тексеру барысында 
тірек түсініктерін топтастырыи. жинактау, кездескен катслердің 
себебін аныктау, жоғарғы дәрежеде зертгелгенін ескерту.
3. Білім деңгейін жан-жакты тексеру.
Дидактикалык міндеті - 1-4 сынып окушыларынын білімде- 
рін терең, жан-жақты тексеру, білімде кездескен кемшіліктерді 
аныктау. барлык окушыны өз бетінше окуға жүмылдыру.
Мазмүны - материалдың сапасы мен колемін әртүрлі одіс- 
тсрмен тексеру, окушылардын ойлау әрекетін бакылау, окушы- 
лардың жауабын, білімділік бағасым, дағдыларын түсіндіріп 
айту.
Жаксы нотижсге жету шарты - ортүрлі жолдар мен тәсілдер 
колдану, окушылардың істелген жүмыстары гура.ты керек деген 
өзіндік пікірді калыптастыру, дәстүрден тыс ситуация жасау, ар-
9.4. Сабақтың түрлері жоне оныц дидактика.іық күры.іымы 
♦ 215

найы тапсырмалар арқылы барлык окушылардың белсене катыс- 
уып қалыптастыру.
4. Окушыларды жаңа материалды белсенді саналы түрде мең- 
геруге дайындау.
Дидактикалық міндеті - оқушылар қызметін максатқа багыт- 
тай отырып үйымдастыру.
Мазмүны - сабак такырыбы мен максатын және материалдың 
зерттсу міндстін хабарлау, окушыларға ой салар проблемалык сот 
тугызу. жаңа материалдың проблсмалык маңызын көрсету.
5. Жаңа білімді меңгеру кезеці.
Дидактикалык міндеті - зерттелген материал туралы накты 
түсінік беру, окушылардың қабылдауына коз жеткізу, бірінші ко- 
рытынды жасау, икемділігі меи дағдыларын калыгітастыру.
Мазмүиы - окушылар ынтасын үйы.мдастыру, жана такырып- 
ты мүғалімнің түсіндіруі, оқушылардын кабылдауын, түсінігін 
жүйелеу, ойлау-корытуын камтамасыз ету.
6. Оқушылардың жаңа тақырыпш түсінуі.
Дидактикалық міндеті - окушылардың жаңа сабакта алған
фактілері мен түсінікгері бір-бірімен байланысты ма, түсінбеген 
жағдайда кемшіліктерді жою.
Мазмүны - оку материалын терен түсінгенін текссру.
7. Жаңа такырыпты бекіту кезсні.
Дидактикалык міндеті - окушыларды оз бетіншс жүмыс істеу 
үшін калыптастыру.
Мазмүиы - алған білім мен дағдыларды бекіту, материалды 
зерттсу әдістерін, айтар жауабын бекіту.
8. Үй тапсырмасын беру, орындау туралы нүскау.
Дидактикалык міндеті - үйге тапсырманы хабарлау, гүсіндіру,
соңғы корыгынды жасау.
Мазмүны - үй тапсырмасы туралы түсінік, нүскау, орында- 
лу тәсілдерін, мазмүнын айта отырып, тексеру, сынып жүмы- 
сыи қорытындылау (қалай тырысты, ие жаңалықты білді). Бүл
1-кезең қүрастырмалы сабакта осылаіі жүйелі түрде болуы шарт 
емес. Бүл ксзендср әртүрлі ретпеи баска да сабак типтерінде кез- 
десе береді. Егер ксзеңдер ретсіз болса, сабактың дидактикалык 
принциптеріне сүйене отырып талдау керек.
216 ♦ 
9-тарау. Биология пәнінің жаратылыстану жоне гуманнтарлык...

9.4. Сабақтың түрлері жопе оның дидактнкалык қүрылымы 
♦ 217
Қорыта кслс, жалпы сабақ туралы, мүғалім мен оқушының 
кызметіндегі қүндылық псн кемшіліктерді ашып айтып, мүның 
сабак нотижесіне осерін корсету керек. Сабактың сонғы нәтижесі 
мен 3 дидактикалық максатын салыстыру ксрск. Сонаи сон сабак- 
ка жалпы баға беріліп, мүғалімге үсыныстар айтылады. Сөйтіп, 
сабактын бастапкы және соңғы пунктері - негіздсрі мынадай: үш 
бірдей талабы; сабак кезеңдері; дидактика.
Міндсті: оку материалының мазмүны, оқыту методикасы. 
Окушылар қызметін үйымдастыру.
Максаты:
- білімділік;
- торбиелік;
- дамыта окыту.
Қорытынды: дидактикалык материалдарды дайындау және 
сабакты талдау үшін әдістемелер бар, оларға сүйеиіп, сабақты 
өткізсе, айтарлыктай жүйелік калыптасады.
Бакылау сүрактары:
1. Понаралык байланыс дегсніміз не?
2. Сабакка койылатын дидактикалык талаптар жүйесін түсіндірініз.
3. Сабак классификациясы түүіалы түсінік беріңіз.
4. Аралас сабак дегеніміз нс?
5. Сабак күрылымыныц кезеңдерін сипаттаныз.
6. Окытчдын активгі тәсілі дегеніміз не?

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: