Оразбаев Қ. И. О-65 Жалпы топырақтану
Суармалы топырақтар құбылыстары зертханасы
жүктеу/скачать 2,94 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖАЛПЫ ТОПЫРАҚТАНУ
| 6. Суармалы топырақтар құбылыстары зертханасы
бұ- рынғы сортаң топырақтардың пайда болуы мен оны мелиора- циялау зертханасы негізінде 1990 жылы құрылған. Бұл зертхана- ны Қазақстан ұлттық академиясының корреспондент мүшесі Ж.У.Аханов басқарды. Зертханада 20 шақты қызметкер бар, оның 5-і аға ғылыми қызметкер, ғылым кандидаттары, 4-і кіші ғылыми қызметкер, қалғандары инженерлік техникалық жұ- мыстар атқарады. Зертхананың бұрынғы жұмыстары оңтүстік облыстардағы сулы өзендердің бойлары мен сағалардың то- пырақ-мелиоративтік жағдайын зерттеуден басталғаны белгілі. Осы тұрғыдан алғанда, Сырдария бойының ескі атыраулары мен терістік Қызылқұм алқабының жерлерін мелиоративтік жағынан жан-жақты зерттеу, оның топырақ, гидрогеологиялық, ботаника- лық, геологиялық жағдайларын анықтап тұрақты тәжірибе жұ- мыстарын жүргізу бұл аймақта көптеген жерлерді суармалы егіншілікке игеруге болатындығын дәлелдеді. Осы өлкеде әртүрлі мелиорациядан кейін 3 млн га жерді суаруға болатыны, бірақ су көздерінің жетіспеушілігінен тек 100-120 мың га жерді суаруға жағдай бар екені анықталды. Осыған ұқсас топырақ мелиоративтік зерттеулер Іле өзенінің бойы мен атырауларында 1957-1965 жылдары жүргізілді. Зерттеулермен 2 млн г-дан астам жер қамтылды, оның 500-600 мыңдайы суармалы егістікке жарамды екені анықталды. Дегенмен жергілікті су көздерімен бар болғаны 80—100 мың гектардай жер суарылып, оның 20-30 мың гектарына күріш егуге болатыны дәлелденді. 1959-1966 жылдары кешенді топырақ мелиоративтік зерттеулер Шу өзені бойы мен төменгі атырауларында жүргі- зілді. Соның нәтижесінде Шу бойының орта ағысы аймағында қант қызылшасын егуге 100 мың гектар жер жарамды деп табылып, ал төменгі бойында 150-200 мың гектар шабындық және жайылым жерлерді көлдетіп суаруға болатыны белгіленді. Зертхана 1966-1970 жылдары Оңтүстік Қазақстан облы- сындағы Арыс-Түркістан каналы бойындағы мақтаға игерілген суармалы жерлердің топырақ мелиоративтік жағдайын зерттеп, оны жақсарту жолдарын ұсынды. 1967-75 жылдары жер суаруға болашағы бар алқап Еділ – Жайық аралығы терең топырақ мелиоративтік зерттеулерден өтті. Аймақтық суару және суландыру жобасын жасаушы жобалау институтының мәліметі бойынша, тек Батыс Қазақстан облысында ғана суармалы егістік көлемін 400-500 мың гектарға, ал көлдетіп суарылатын шабын- дық, жайылым жерлерді 396 мың гектарға жеткізуге мүмкіндік бар екен. Соңғы жылдары лаборатория қызметкерлері Батыс Қазақстан аймағындағы кебірленген және сортаң жерлерді суар- малы егіншілікке игеру жолдарын сынау үшін тәжірибе жұмыс- тарын жүргізді. Қазіргі уақытта зертхана, негізінен, Жамбыл облысының қызылша егістіктеріндегі суармалы жерлердің өнім- ділігін арттыру ісімен шұғылданып келеді. Сонымен қатар оң- түстік Қазақстан, Алматы облыстарының кейбір шаруашылық- тарында суармалы жерден оларға ешқандай тыңайтқыштар енгізбей, экологиялық таза азық-түлік алу жолдары зерттелуде. Бұл жұмыстар микробиологтар мен химиктердің араласуымен кешенді атқарылып жатыр. жүктеу/скачать 2,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|