Мемлекеттік тілде оқымайтын мектептерге арналған
жүктеу/скачать 11,08 Mb. Pdf көрінісі
|
1 КТОӘ оку куралы Сатыбаева
- Бұл бет үшін навигация:
- 2 pern 135
| уй, кун, устел
как слышится, твердо или мягко? - М ягко. Қорытынды: Мы познакомились с наш ими гостями и со звуки ү и ү. Теперь давайте разгадывать загадки. Я загадываю их на русском, а отгадки говорите на казах- загадки ше не приедут к нам. 1. В огне не горит, и в воде не тонет, (күн) 2. Не золото, а блестит, Не печка, а горит, Не лампочка, а висит ? (күн) 3. Имеет четыре нож ки, Стоит возле окош ка, (үстел) посадим в наш паровоз и подпоем их песню все вместе и скажем им: Сау болыңыздар! Ү, Б, Ж , Қ, М, С, Т, Ү, БҮ, ЖҮ, MY, CY, TY 2 pern 135 I сыныпта үйге тапсырма берілмейді. Осылай деп бар- лы к дыбыстарды мүғалім үйретіп отырады. Қолданыла- тын көрнекілік: Дауысты дыбыстардың ж уан, ж іщ ш к е топтары н білу бірыңғай ж уан, біры ңғай ж ің іш к е сөз- дерді дүрыс оқуға, дүрыс айтуға көмектеседі. Дауыстар- дың ж уан, жіндшке дауыстылары бар сөздерді ж ің іш ке о қ и д ы . Д ау ы сты д ы бы старды о қ ы ту д а к ей д е қ а з а қ т іл ін ің е р е к ш е л іг ін е ж а т а т ы н д а у ы с т ы л а р д ы ға н а оңытуга болмайды. Өйткені орыс тілім ен үксас кейбір дауы сты ды бы стар қ а з а қ т іл ін д е өзгеш е ай ты л ад ы . Қ азақ тілінің дауысты дыбыстарын білгенде ғана оқуш ы сөзді буынға аж ы рата алады . Буы нды білу дүрыс оңу үш ін, мәнерлеп оқу үш ін, сөздерді дүрыс тасы м алдау үш ін керек. Буын қүрайты н дауыстыларды білмей ол ар- ды нөтнж елі орындау м үм кін емес. Буы нды білу сөзге екпінді дүрыс түсіру үш ін де керек. Ол сөйлемдегі ин то н ац и я, ы р ға қ , дауы с сазды лы ғы н сақтап сөйлеуге қаж ет. Қ азақ тілінде вкпіннің озіндік врекш ілігі бар. С онды ңтан ф он ети кан ы оқы туд а оған да к ө ң іл бөлу қаж ет. Е кпін, тасымал туралы грам м атикалы к үғымды оңуш ылар IV сыныптан бастап алады. 8.3. Д ау ы ссы з д ы б ы ста р д ы үй рету Қазаң тілінің дауыссыз дыбыстары ж үйесі, олардың топтастырылу жүйесі бірінш і сыныптан бастал үйреті- леді де өр сы ны пта күрделеніп оты рады . Қ атаң , үян , үпді, ды бы старды ц ай ты луы н ы ң қ а за қ тілін д е ерек- шелігі бар. Сондыңтан олардың әрқайсысына тән дыбыс- талу ерекш елігін білу керек. Орыс тілінде де дауыссыз- ДаР катаң, үян, үнді болып болінеді, сондьщтан дауыс- сы зды ң бүл түрлерін оңытуда оқуш ы ны ң ана тілін ен алған біліміне сүйену керек. Сонымен бірге дауыссыз- дардың бүл топтарының іш інде екі тілге ортак белгілері бар. Мысалы: с,п,т,м,б,з,д,ш,н,р сияқты дауыссыздарды о қ ы ту қ и ы н д ы ң к е л т ір м е й д і. А л оры с т іл ін д е ж о қ қ,г,ң,һ дыбыстарын оқытуга мүғалім ерекше мон береді. Б ү л д ы б ы стар д ы ң о рф оэп и ясы н о қ у ш ы д а а л ға ш қ ы 136 күннёя бастап дүрыс ңалыптастыру мақсаты көзделеді. Оқушы бүл дыбыстарды ана тіліндегі к,н,г,х дыбыста- рына үңсатып айтады . М үғалім оларды ң арасындағы айы рмаш ы лы қты оңушы санасына ж еткізіп , олардың дүрыс айтылуын үнемі ңадағалап отырады. Бүл дыбыс тарды оқытуда еліктеу, салыстыру әдісін қолданады. Оқушы мүғалімнің бүл дыбыстарды айтуына еліктейді, мүғалімге ңосыла қайталайды, мүғалімнің буынды, сөз- ді айтуын мүңият тыңдайды. Орыс тілінде дауыссыз ды- быстар ж уан, ж іңіш ке болып бөлінеді, ал ңазақ тілінде дауыссыз дыбыстар жуан немесе ж іңіш ке болып бөлін- бейді. Бірақ дауыссыздардың сөзде ж уан немесе жіңіш - ке айтылуы дауысты дыбыстарға байланысты. Дауыс сыз дыбыстардың бүл ерекш елігі салыстыру, тыңдау, ж атты қты ру ңайталау, еліктеу өдістері арңылы үйреті- леді. Дауыссыз дыбыстарды үйрету мынадай жүйемен берілген: Қатаң Үяң Үнді П, Т, К-Қ, Ш, Ь Б, Д, Г, 3, Ж М, Н, Ң, Y, Р, JI, Й, У Қазаң тілінің дауыссыз дыбыстары жүйесі оқушыға топтастырылу арқылы үйретіледі. Олардың өрңайсысы- на тән дыбысталу ерекшелігін білу керек, орыс тілінде де дауыссыздар ңатаң, үян, үнді болып бөлінеді. Сондыңтан дауыссыздардың бүл түрлерін оңытуда оқуш ының ана тілінен алған біліміне сүйенуге болады. Сонымен бірге дауыссыздардың бүл топтарының ішінде екі тілге ортақ белгілері де бар. Мысалы: с,п,т,м,б,з,д,ні,н,р сияқты да уыссыздар оңытуда ңиындың келтірмейді. Қатаң, үяң, үттлгі дауыссыздарды білу, оларды дүрыс айтуға ғана пай- далы емес, дауыссыздардың топтарын, түрлерін білу де байланысты сөйлеуге ңызмет етоді. Сондықтан дауыссыз- дардың жүйесін білу қазақш а орфоэпияны дүрыс ңалып- тастыруға да, ойын дүрыс жеткізуге, дағдылануға көмек- теседі. Орыс тілінде жоң қ,ғ,ң,һ дыбыстарын оқытуда мүғалім ерекше мөн береді. Оқушы бүл дыбыстарды ана тіліндегі к,г,н,х дыбыстарына үқсатып айтады. Мүғалім бүл дыбыстарды оқытуда еліктеу әдісін, салыстыру өдісін 137 қолданады. Оңушы мүғалімнің бүл дыбыстарды айтуына еліктейді, мұғалімге қосы ла қайталайды , м үғалім нің буынды, сөзді айтуын м үқият тыңдайды. Дауыссыз ды- быстардың айтуын меңгерту - үнемі назарда болатын, үзақ жаттығуларды талап ететін күрделі мәселе. Дауыс сыз дыбыстарды үйрету өр сынып бойынша күрделеніп келеді. Бастауы ш сы ны птарда дауыссыз дыбыстарды үйрету практикалы қ түрғыда іске асады. Бүл жағдайда мүғалім ойын түрлерін, көрнекілік түрлерін, фонетика- л ы к ж атты ғуларды кеңінен ңолдану керек. М ысалы, Ә. Ж үн ісбектің өдісі бойы нш а өр дауыссыз дыбысты табиғатқа бөліп, оларды тас, ағаш , аспан дыбыстары деп атаған оңуш ыларды ңызықтырады. Осы кезде "Филосо фия звука" атты суретті қолданған да тиімді жолдың бірі. Осы сурет бойынша оңушылар ү яң дауыссыздар ағаш- ңа орнатылғанын, қатаң дауыссыздар тасқа орнатылға- нын, үнді дауыссыздар аспанға орнаты лғаны н байңап бояуға кіріседі. жүктеу/скачать 11,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|