Өндірістің экологиялық дәрежесін бағалау көрсеткіштері

39 
Э
1
=
A
З
З
h
i
m
j
j
i
1
1
1






 


; Э
2 
= ( З
1 
- З
2
) А
2,
(7.2) 
мұнда З
1
– өнімді алғашқы шикізаттан өндіру шығындары; 
З
j
– сол өнімді қалдықтан өндіру шығындары; 
З
1
– шикізаттың өнімді тұтыну шығыны; 
З
2
– қалдықтан өндірілген өнімді тұтыну шығыны; 
А
1
– қалдықтан өндірілген өнімдер; 
А
2
– оларды тұтыну мөлшері. 
Әлеуметтік-экономикалық тиімдер арнайы әдістермен анықталады 
немесе болжамдар жасалады. 
Өндірісті экологиялау тиімділігін анықтау үшін көрсеткіштерден 
(жалпы ішкі өнімнен, саланың таза өнімінен, кәсіпорын өнімінен) пайдаланған 
табиғи ресурстардың құнын және келтірілген зиянды шегеру қажет. Сөйтіп 
өндірістің нәтижесін жалпы құндылықпен емес таза құндылықпен есептеу 
керек. 
Экологиялық тұрғыдан өнеркәсіп өндіріс салаларын шартты түрде: 
- табиғи ресурстарды қорғаушы, өсіруші (қалпына келтіруші);
- пайдаланушы; 
- табиғи ортаны ластаушы деп бөлуге болады.
Басты міндеттеріне сәйкес олардың экология-экономикалық тиімділігі:
Э
э.э.
=
S
O
;
Э
э.э.
= 
 
Ф
S
B
О
О
ж
к
;
Э
э.э.
=
 
Ф
S
O
O
B
ж
K
T
,
(7.3) 
мұнда Э
э.э.
– экология-экономикалық тиімділік; 
О – өсірілген (қалпына келтірілген) ресурстар құны; 
В – өндірілген жалпы өнім құны; 
В
Т
– таза өнім құны; 
О
Қ
– қалдыққа шығарылған ресурстар құны; 
S – өндіріс шығындары; 
Ф – өндірістің негізгі және айналым қорларының құны. 
Өндірісті, жалпы экономиканы экологиялаудың жалғасы тұрақты даму 
болып табылады. Тұрақты даму – қазіргі және болашақ ұрпақтың өмір сүру 
жағдайын жақсартуға, пайымды қажеттіліктерін өтеуге, планетамыздың 
байлығын сақтауға, табиғи ортаны қорғауға бағытталған әлеуметтік –
экономикалық және экологиялық даму. 

40 
Оның негізгі жорамалдары: 
1) экономиканың дамуы қауіпті ластаулармен табиғи ортаны бүлдірмеуі 
керек. 
2) табиғат пен қоғам және адамдар ара-қатынасында үйлесімділік 
басымдылығы мақұлданады. 
Негізгі мақсат экономиканың қазіргі техногендік дамуынан сфералық 
өркениетке көшу. Тұрақты дамудың негізгі параметрлері: 
F
r
(L,K,P,J)≤ F
t+1
(L,K,P,J) , (7.4) 
мұнда F(L,K,P,J)-тұрақты даму функциясы; 
L - еңбек ресурстары; 
К - капитал, еңбек құралдары; 
Р - табиғат ресурстары; 
J - институтциалдық факторлар; 
t, t+1 - өндістің дамуының қазіргі және болашақ кезеңдері. 
 
Бақылау сұрақтары: 
1) Өндірісті экологиялау мағынасын атаңыз. 
2) Өндірістің экологиялық дәрежесін бағалау көрсеткіштері қандай? 
3) Экология-экономикалық тиімділік көрсеткіштеріне тоқталыңыз. 

жүктеу/скачать 0,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: