Р87 Ғылыми-практикалық конференция материалдарының электрондық жинағы. Алматы: «Өрлеу» баұо ақФ Қр ббжқбари, 2018. 380 б

368 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1. Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру / Егемен Қазақстан, 12 
сәуір 2017 ж. 
2. Қазақ әліпбиі / https://kk.wikipedia. 
3. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия /Бас ред. Б. Аяған. – Алматы.2004 ж.–238 
б. 
4. Латын әліпбиі: рухани тәуелсіздік жолы / Қазақ үні, 11 сәуір 2017 ж. – 7 б. 
 
 
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА РУХАНИ - АДАМГЕРШІЛІК 
ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ДАМЫТУ 
 
Құдайбергенова Айгүл Досмаханқызы 
Тұрар Рысқұлов ауданы, «Ақбота» бөбекжай-бақшасы  
 
 «Балалар – біздің елдің бүгінгісі мен болашағы 
біздің мемлекеттің басты байлығы мен тірегі. 
Дамудың бірінші кезеңі, тәрбие мен білім берудің 
бірінші сатысы – балалар бақшасы» 
      Н.Ә.Назарбаев 
  
Қазақстанның мектепке дейінгі білім беру саласында көптеген оң өзгерістер 
орын  алуда:    мектепке  дейінгі  тәрбие  беру  саласына  саяси  және  заңнамалық 
қолдау көрсету қамтамасыз етілу үстінде. Қазақстан білім беру, адам және бала 
құқығын  қорғау  саласындағы  барлық  негізгі  халықаралық  келісімдердің 
қатысушысы  болып  табылады.    Білім  беру  саласының  әрбір  қызметкері 
әдістемелік  жағынан  ғана  емес,  заңнамалық  жағынан  да  сауатты  болып,  өз 
әрекетінің тұтастығын қамтамасыз ете алуы тиіс. 
Ғылым  мен  техника  аршындап  алға  басқан,  қарыштап  қадам  басқан    ХХІ 
ғасырда  бүкіл  әлемді  шарпып  келе  жатқан  жаһандану  процесі,  ғылым  мен 
білімді игерудегі бәсекелестіктер және дүние өзгерістері бізді де толғандырады. 
Болашақта  тек  білімді  ел  ғана  қандайда  болмасын  бәсекелестікке  төтеп  бере 
алып,  өзін  -  өзі  сақтап  қалатыны  сөзсіз.    Ел  болашағы  –  білімді  ұрпақта. 
Сондықтан  білім  беру  саласында  жасалып  жатқан  жаңа  реформаларды  жүзеге 
асыру білім беру мекемелеріне ортақ іс. 
     Әлемдік  білім  кеңістігінде  мектепке  дейінгі  педагогиканың    мәселелерін 
шешуде  тәрбиелеу  мен  білім  берудің  жаңаша  жетілдірілген  әдіс  –  тәсілдерін 
іздестіру,    үнемі    жаңалыққа    жол    ашу    бағыттары    қарастырылуда.  Ғасырдан 
астам тарихы бар және әлемдік қоғамдастықта балаларға мектепке дейінгі тәрбие 
мен  білім  берудің  негізгі  нысаны  ретінде  сыннан  өткен  балабақша  бүгін  де 
үздіксіз  білім  берудің  алғашқы  баспалдағының  үлгісі  болып  қалып  отыр. 
     Мектепке дейінгі білім мекемелері басшылары алдында тәрбие мен білім беру 
ісінің мазмұнын серпінді түрде дамыта отырып, тиімділігі мен сапасын арттыру 
міндеті  тұр.    Осы  заманғы    басшы    мектеп  жасына  дейінгі    балаларды    оқыту, 

369 
 
тәрбие  және  дамыту  әдістемелері,  сонымен  қатар  әдістемелік  қызметті  басқару 
мәселелерінде білікті болуы тиіс. Мұндай талапқа сай қызмет істеу үшін басшы 
үздіксіз ізденісте кәсіби білікті болуы заман талабы. 
Ал,  біліктілік  дегеніміз  –  бұл    білімдегі,  тәжірибедегі,  берілген  білімді 
меңгертудегі  бейімділік,  құндылықты  бейнелейтін  жалпы  қабілеттілік  болып 
табылады. 
Н.Ә.Назарбаев  «Ғасырлар  мақсаты  –  саяси-экономикалық  және  рухани 
дағдарысты  жеңіп  шыға  алатын,  ізгіленген  XXI  ғасырды  құрушы  іскер,  өмірге 
икемделген, жан-жақты жеке тұлғаны тәрбиелеп қалыптастыру» - деп  айқындай 
келе  «Мұғалімдердің  жаңа  ұрпағы  білім  деңгейі  жөнінен  әлдеқайда  жоғары 
болуы  керек.  Ол  үшін  жаңа  формацияның  педагогы  қажет»  екенін  атап 
көрсетті.   Осылайша  еліміздің  келешек  келбетін  көрсететін,  сапалы  білім  беру 
жүйесінде  кәсіби  біліктілігі  жетілген,  ерекше  талантты  мұғалімнің  болуын 
міндеттеді.  Мектепке  дейінгі  білім  беру  саласында  орталық  тұлға  –  ол  
балабақша  меңгерушісі.  Мектепке  дейінгі  ұйым  басшысының  басты  міндеті  – 
педагогикалық  ұжымды  тәжірибелі  басқара  отырып  мектепке  дейінгі  тәрбие 
саласындағы  білім  беруді  дамытуды  жүзеге  асыруға  жұмылдыру.  Қазіргі 
заманғы меңгеруші балабақшаның гүлденуін, барлық қызметкерлердің қолайлы 
жұмыс  істеуін,  ата-аналармен  бірлескен  тәрбие  процесін  қамтамасыз  ететіндей 
кәсіби және жеке бас сапаларына ие адам болуы тиіс. 
Меңгеруші  барлық  мәселелер  бойынша,  оның  ішінде  заңнама  бойынша 
жоғары біліктілік танытуы тиіс. Балабақша – келешек  ел  басқарар,  жер суына  
иелік    етер,    ел  –  халқын    гүлдентер,  мерейін  өсіріп,    мәртебесін    биіктетер 
жасампаз жандарды шыңдап, өмірдің ең басты сатысын қалайтын киелі ұя.   
Жас  ұрпақтың  иман  жүзді  білімдар  азамат  болып  өсуі,  ең  алдымен  ата-
анасы,    одан    соң      білім    алар      алтын    ұясы    және    қоршаған    ортасына  
байланысты.    Балабақша  –  бұл    бала    тұлғасы    мен    санасының    қарқынды  
дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. 
Сондықтан    балабақша  –  баланы  тұлға  етіп  қалыптастырудың  алғашқы 
баспалдағы.      Елбасымыздың    жолдауында:  "Ұлттық    бәсекеге    қабілеттілігі  
бірінші  кезекте білім  деңгейімен  айқындалады"   деген.    Баланы, жеке адамның 
құндылығын    арттыру,    оны    дайынтайтын    ұстаз  жауапкершілігінің  өсуі, 
тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз. 
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технологиялық 
бағытты  дамыту  мақсатымен  атауымыз  үлкен  үміттің  басты  нышаны  болып 
табылады. «Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды»,- деп дана 
халқымыз бекерден бекер айтпаса керек. 
      Жаңа  заман  баласы  ертеңгі  еліміздің  болашағы.  Жаңа  заман  баласын 
қалыптастырып,  дамыту  үшін,  тұлғаның  ішкі  дүниесі  мен  оның  қыр  -  сырын 
анықтап,  мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай туғызу қажет. Әрине, 
ол  үшін  мектепке  дейінгі  білім  беру  мекемелерінде  балалардың  жеке  басының 
қалыптасуы  мен  дамуында  педагогтардың  педагогикалық  технологияларды 
қолдана білу сауаттылығына да байланысты. 

370 
 
Білім  берудің  алғашқы  деңгейлері  балабақшадан  басталмақ.  Мақсаты  – 
мектепке    дейінгі  білім  балалардың  білім  алуына  бірдей  бастапқы 
мүмкіндіктерді  қамтамасыз  ету.  Кез  келген  оқыту  технологиясы  тәрбиешіден 
терең  теориялық,  психологиялық,  педагогикалық,  әдістемелік  білімді, 
педагогикалық  шеберлікті,  балалардың  жан  дүниесіне  терең  үңіліп  оны  ұғына 
білуді  талап  етеді.  Қазіргі  педагогика  ғылымының  бір  ерекшелігі  жеке  тұлғаға 
бағдарланған  инновациялық  оқыту  технологиясының  кең  қолданысқа  енуі. 
Қазіргі  таңда  мектепке    дейінгі    ұйымдарда    инновациялық    технологияны  
ендіруге  көптеген күш жұмсалуда. 
 Мектепке  дейінгі  ұйым  педагогтарының  негізгі  міндеті:  әдіс  -  тәсілдерді  
дұрыс  таңдау,    жаңаша    педагогикалық    технологияларды  дұрыс  қолдана  білу, 
жеке тұлғаның дұрыс дамып қалыптасуы үшін ыңғайлы жағдай жасау.  
ХХI ғасырда  білім мен ғылымды жаңа инновациялық технология бағытында 
дамыту  маңызды  мәселелердің  бірі.  Президент  Н.Ә.Назарбаев  "Қазақстан  – 
2050"      стратегиялық  жолдауында:  "біз  білім  –  ғылым  –  инновациялар    үштігі 
билеген  постиндустриялық  әлемге  қарай  жылжып  келеміз, біріншіден, бұл – 
уақыт,  қазір  инновация  заманы,  инновация  ғасыры"  -  деп  атап  көрсеткен 
болатын. Яғни,  инновация – «жаңаны   көру»,  «жаңаға ену», «жаңаға  кіріспе» 
деп түсінуіміз қажет. Жаңа инновациялық технологияны меңгеруге тәрбиешінің 
жан-жақты, білімі қажет. Ол үшін қазіргі тәрбиеші: 
  Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын; 
  Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін; 
  Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын; 
  Балалармен ортақ тіл табыса алатын; 
  Білімді, іскер, шебер болуы керек; 
       Жаңа    педагогикалық    технологияның    ерекшеліктері  –  өсіп    келе    жатқан  
жеке тұлғаны жан-жақты дамыту. Инновациялық  білімді дамыту, өзгеріс енгізу,  
жаңа  педагогикалық  идеялары  мен  жаңалықтарды  өмірге  әкелу.  Осындай  жаңа 
инновациялық  технологияларды  толық  меңгерген  тәрбиешіден  білім  алған 
қазіргі жаңашыл бала: 
  Дүниетанымы, қабілеті жоғары; 
  Дарынды, өнерпаз; 
  Ізденімпаз, талантты болары сөзсіз. 
      Педагогикалық  инновация  –  бұл    жаңа  педагогикалық  технологияны  оқыту 
қызметінің  жаңа  әдістерін, тәсілдерін, әдістемелерін әзірлеу және тарату. 
      Балалардың    танымдық  қызығушылығын  қалыптастыру  мақсатында  жеке 
жұмыстар  әр  ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекетінде,  тәрбие  сағаттарында 
жүргізіледі. Ән, би  үйрету арқылы,  әр түрлі қызықты әңгіме оқу арқылы, білуге 
қызығушылығын оятады.    Сондай-ақ,  баланың   танымы  тек  таным  қызметінде 
ғана  емес,  сонымен  бірге  еңбек  ойын  әрекетінде  де  орын  алады.  Әрекеттердің 
әртүрлілігі мен әдіс-тәсілдері баланың қабілетін арттырып, танымдық қызығуын 
оятады. 
Елімізде  қазақстандық  патриотизмді  қалыптастыру  мәселесі  қоғамдық 
институттардың, ғалымдар мен саясаткерлердің, білім беру жүйесі саласындағы 

371 
 
қызметкерлердің  бәрі  үшін  өзекті  тақырыптың  біріне  айналып  отыр.  Қоғамдық 
санада патриотизм қалыптастыру қысқа мерзімде іске асатын, саяси науқандық 
шара  немесе  әлеуметтік  акт  емес,  өз  кезегінде  ол  рухани  тәрбие,  ұлттық 
құндылықтар, азаматтық, мәдени-әлеуметтік, саяси - экономикалық көзқарас пен 
дүниетаным  сияқты  категориялармен  үндесетін  кең  ауқымды,  жүйелі  ұғым. 
Нәтижесінде  осының  бәрі  еліміздегі  патриоттық  тәрбиенің  іргетасы  іспетті 
«Мәңгілік  Ел»  идеясының  аясында  тоғысуы  қажет.  Сондықтан  да,  «100  нақты 
қадам»  ұлттық  жоспарында  біртектілік  пен  бірліктің  негізгі  принципі  ретінде 
«Мәңгілік Ел» патриоттық актісі жобасын әзірлеу қажеттігі айтылады. Елімізде 
жоспарланған ұзақ мерзімді стратегия да осы мүддеге жауап береді. Сондай-ақ, 
осы  бағытта  бірнеше  мемлекеттік  деңгейдегі  шаралар  қолға  алынып  отырғаны 
белгілі.  Ұрпағымыздың  кеудесінде   намысы  бар,  білімді,  туған  елін,  жерін 
сүйетін өнегелі ұрпақ етіп өсіргіміз келсе, бар назарды келешек ұрпақ тәрбиесіне 
аударуымыз  қажет.  Қазіргі  білімнің  болашағы  мол  факторларының  бірі  – 
патриоттық  тәрбие.  Заманауи    ұлттық  идеямызды  балабақшада  тәрбиеленіп 
жатқан  бүлдіршіндерден  бастап  оқушыларға  кеңінен   жеткізу  үшін  бар  күшті 
салған  артықтық  етпейді.  Әр  оқушының   санасына,  өмір  салтына  сіңген 
құндылық пен сенім «Мәңгілік Ел» орнатудың қозғаушы күші болары күмәнсіз.  
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаев  мемлекеттік  білім 
құжаттарында  маңызды  орынды  патриотизм,  патриоттық  тәрбиеге  береді. 
Патриоттық  тәрбиенің  мазмұны  мынадай  қасиетті  қалыптастыруды  көздейді: 
Отанын  сүю  және  азаматтығын  мақтан  тұту;  өз  отанының  болашағы  үшін, 
мамандығы үшін қызмет ету, ана тілін жетік меңгеріп сүйе білу халқының салт – 
дәстүрін,  ерекшеліктерін  білу,  дінге,  тарихи  мұраларға  құрметпен  қарау,  өз 
отандастарына, сондай – ақ басқа ұлт өкілдеріне адамгершілік көзқарас білдіру. 
Халқымызда  «баланы  жастан»  деген   дана  сөз  бар.  Тәрбиенің  бесіктен 
басталатынын   ескерсек,   ата  –  бабадан  келе  жатқан   дәстүрлерді  ең  алдымен 
өзіміз   түсініп,   балаларға  оның  нәрін  сіңіре  білсек,   болашақ  патриот 
тәрбиелесек бұл  еңбегіміздің  жанғаны, қосқан үлкен үлесіміз болмақ. Баланың 
туған  елге,  жерге,  халқына  сүйіспеншілігі  зор,  патриоттық  сезімді,  жан-жақты 
тұлға ретінде жетілген азамат болып шығуына керекті ұзақ жолда ата-аналар мен 
ұстаздарға мейірімділік, шыдамдылық, ал балаларымызға еңбекқорлық қабілетін 
тілейік.  Бала  тәрбиесі  –  баршаның    ісі.  Отбасының  да,  балабақшаның  да, 
мектептің де мақсат-мүддесі біреу, ол – заман талабына сай ұрпақ тәрбиелеу.  
       Біз инновациялық оқыту технологиясының тиімді үлгілерінің бірі ретінде – 
денсаулық 
сақтау 
технологиясын 
қолданамыз. 
Денсаулық 
сақтау 
технологиясының  мақсаты  баланың  денсаулық  сақтау  мүмкіндіктерін 
қамтамасыз ету, оған салауатты өмір - салты туралы қажетті білім, қабілет пен 
дағдылардың  қалыптасуы  болып  табылады.  Денсаулық  сақтау  педагогикалық 
технологияларға  педагогтың  баланың  денсаулығына  деген  әр  түрлі  деңгейде-
ақпараттық, психологиялық, биоэнергетикалық ықпал етудің барлық аспектілері 
кіреді. Заманауи жағдайда адам дамуы оның денсаулық жүйесін құрусыз мүмкін 
емес.  Денсаулық  сақтау  педагогикалық  технологияны  таңдау  төмендегілерге 
тәуелді: 

372 
 
 Мектепке дейінгі ұйым типіне;  
 Мектепке дейінгі ұйымда балалардың болу ұзақтығына;  
 Педагогтар жұмыс істейтін бағдарламаларға;  
 Мектепке дейінгі ұйымның нақты жағдайларына;  
 Педагогтың кәсіби құзыреттілігіне;  
 Балалардың денсаулық көрсеткіштеріне.           
      Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  денсаулық  сақтау  оқу  қызметінің  негізгі 
бағдарына мыналарды жатқызуға болады:  
  балалардың тіршілік әрекетіне санитарлық-эпидемиологиялық тәртіп пен 
гигиеналық 
жағдайларды 
жасауды 
ұйымдастыру; 
тамақтануды 
ұйымдастыру; 
   балалардың  балабақшада  болу  кезіндегі  олардың  психологиялық 
қауіпсіздігін қамтамасыз ету;  
  балалар  мен  қызметкерлерге  емдеу-профилактикалық  жұмыстарды 
ұйымдастыру, балалардың дене тәрбиесі.  
        Жалпы  денсаулық  сақтау  шаралар  жүйесі  төмендегілерден  тұрады: 
балаларды  өз  дене  мүшесіне  күтім  жасауды  оқытудан,  дене  шынықтырудан, 
тағамдарды  дәрумендеуден,  фитопрофилактикадан,  натуропатиядан,  өзін  -  өзі 
психологиялық  реттеу  жаттығуларын  меңгеруден,  балалардың  қозғалыс 
әрекетін  оңтайландырудан.  Сонымен,  кез  келген  педагогикалық  оқу  қызметті 
әрбір баланың денсаулық жағдайы туралы және дене дамуының деңгейі туралы 
ақпарат  алынғаннан  кейін  ғана  бастаған  жөн.  Денсаулық  сақтау  әрекетінің 
тиімділігі  көп  жағдайда  педагогтың  тәрбиеленушілер  отбасының  өмір  сүру 
жағдайын  білуіне,  сонымен  қатар  ұжымның  кәсіби  дағдылары,  бар 
жағдайларды  ескеруі  мен  оны  ұйымдастырудың  кешенді  тәсілдемесіне 
байланысты.  
          Балабақшада  ұлттық  ойындарды  үйретіп,  ойнату  үнемі  жоспарланады. 
Қазақ  халқының  бала  денесін  жетілдіру  әдістері,  оларды  қолдану  жолдары 
әрқашан  ескеріліп  отырылады.  Өйткені,  ата-бабаларымыз  балаларын  ат 
құлағына  ойнатып,  шабандоздыққа,  отбасының  тіршілігіне  үйреткен.  Осы 
ұлттық дәстүрді ұрпақтан - ұрпаққа жалғастыру мақсатында балабақшамыздың 
әр  топтарында  ұлттық  нақыштағы  қимыл  -  қозғалыстарына  арналған 
жаттығулар  мен  ойындар  әрдайым  жүргізіледі.  Қазіргі  уақытта  мұндай  жан  - 
жақты  үйлесімді  дамыған  адамзат  тәрбиелеудің  негізі  мектепке  дейінгі 
ұйымдарда  күн  тәртібінде  қолданудан,  дене  тәрбиесі  сабақтарын  жақсартудан 
және оның маңызын халықтық тәрбиемен ұштастырудан қаланады.  
          Жаңа  стандарт  бойынша  үнемі  балалардың  оқу  қызметінің  даму  деңгейі 
мен  берілген  талаптарды  орындау  барысындағы  көрсеткіштер  шығарылады. 
«Денсаулық  сақтау»  технологиясы  бойынша  бұл  өткізіліп  жатқан  шаралар 
баланың  аурудың  алдын  алуға  деген  алғашқы  қадамы  болып  саналады.  «Сау 
дене, азат ақыл, адал көңіл, үшеуімен болады бақыт өмір», - деп сыршыл ақын 
Мағжан  Жұмабаев  айтқандай,  мектепке  дейінгі  мекемелердің  әрбір  ісі  жан-
жақты  жарасымды,  рухани  бай  тәрбие  берумен  қатар,  денсаулығы  мықты 
болашақ  өсіруге  бағыттау  баршамыздың  міндетіміз.  Балаларды  өз  қимыл  - 

373 
 
қозғалыстық мүмкіндіктерін жақсартуға ынталандырып, олардың орындалуына 
шығармашылық  тұрғысынан  қарау  қажет.  Әртүрлі  жағдайда  кеудені  тік 
ұстауды  үйрету.  Әрбір  адам,  жас  баладан,  егде  кісіге  дейін,  осы  әдіс  арқылы 
өзін - өзі емдей алады. 
        Дүние  жүзіңдегі  денсаулық  сақтау  саласы  елдің  даму  және  нығайю 
тарихын көрсетеді. Бүгінгі күні елдің денсаулығы қиын жағдайда, сондықтан да 
кең түрде сауықтыру бағдарламасы керек  деп ойлаймыз.                                                                                        
         Білім  беру  мен  тәрбиелеудің  мақсатын  айқындау  үшін  қазақ  білімпазы 
Жүсіпбек  Аймауытовтың  мына  сөздерін  еске  алған  жөн.  “Мектеп  бітіріп 
шыққан  соң  бала  бүкіл  әлемге,  өзгенің  және  өзінің  өміріне  білім  жүзімен 
ашылған  саналы  ақыл  көзімен  қарай  білсе,  міне,  білімдендірудің  көздейтін 
түпкі  мақсаты  осы».  Өзімізді  өзіміз  бағалай  білуге  бет  бұру  –  ұлттық 
байлығымызды игеру, ұлттық санамызды дамыту.   
    
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан 
халқына Жолдауы «Қазастан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 
2014ж 17 қаңтар.  
2.  Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  заңы.  Алматы  -  2008. 
3.Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту 
тұжырыдамасы.  
3.  К.Ж.Бұзаубақова,  Ж.Т.Сарыбекова  Мектепке  дейінгі  тәрбие  мен 
оқыту:жаңа стандарт, бағдарлама және технологиялар. –Тараз, 2011.-254 б. 
 
 
РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ – ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ  МЕН ҰЛТТЫҚ 
САНАНЫҢ  ЖАҢА БЕЛЕСІ 
 
Ағабекова Ұлбала Абдыхалыққызы 
№80 Н.Тілендиев атындағы жалпы орта мектебі 
 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  «Болашаққа  бағдар:  рухани  жаңғыру» 
бағдарламасы  ел  дамуының  жарқын  үлгісі  мен  нақты  қадамдарын 
көрсететін келелі ой, салиқалы пікір, батыл шешімдерге құрылған маңызды 
құжат. Бұл мақалада сананы жаңғырту, ұлттық болмыстан, ұлттық кодтан 
айырылып қалмай, оны әлемдік құндылықтармен үйлестіріп, Қазақстанның 
игілігіне  жарату  жолындағы  мақсат  -  мүдделер  туралы  өзекті  мәселе 
көтеріліп отыр. Біртұтас Ұлт болу үшін болашаққа қалай қадам басатынын 
және  бұқаралық  сананы  қалай  өзгертетіні  жөнінде  алысты  болжайтын 
көзқарастарымен  бөліседі.  Әр  халық,  әр  мемлекет  ғасырлар  бедерінде 
рухани  жаңғырып,  жаңарып  отырады.  Ал  рухани  жаңғыру  мен  жаңаруда 
білім  берудің  рөлі  зор.  Біз  өзіміздің  ұлттық  ерекшеліктерімізді  сақтай, 
ескере  отырып,  әлемде  болып  жатқан  жаңалықтарды  қабылдай  білуіміз 
керек. Бірнеше тілді білген адам ештеңеден ұтылмайды. Еліміз жаңа тарихи 

374 
 
кезеңге  аяқ  басты.    «Ел  болам  десең,  бесігіңді  түзе»  дейді  ұлы  Мұхтар 
Әуезов. Ұлт жоспарын орындауда әр саланың өзіндік үлесі болса, ұстаздар 
қауымы  қосатын  үлес  –жас  ұрпақты  жаңа  қоғам  мүшесі  етіп  білім  мен 
тәрбие  беруді  жаңаша  құру,  оны  осы  Елбасымыз  көрсетіп  отырған 
талаптарға сай орындау деп білемін. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз 
белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Мақсатқа жету 
үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып оты-
руы  тиіс.  Рухани  жаңғыру  тек  бүгін  басталатын  жұмыс  емес.Мен  еліміз 
мықты, әрі жауапкершілігі  жоғары Біртұтас Ұлт болу үшін болашаққа  қа-
лай  қадам  басатынымыз  және  ұлттық  білім  беру  саласында  сананы  қалай 
өзгертетініміз  туралы  көзқарастарымды  ортаға  салуды  жөн  көрдім. 
Бұқаралық  ақпарат  құралдары  беттерінде  жарияланған  тұтас  қоғамның 
және  әрбір  қазақстандықтың  санасын  жаңғыртудың  бірнеше  бағытына 
тоқталып  өтті.Атап  айтқанда   «Сананы  жаңғыртудың»  мазмұнын  негіздей 
отырып, Президент жаңғырудың алты бағытын белгіледі: 
1.  Бәсекеге қабілеттілік; 
2.  Прагматизм; 
3.  Ұлттық бірегейлікті сақтау; 
4.  Білімнің салтанат құруы; 
5.  Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы; 
6.  Сананың ашықтығы. 
Жоғарыда  көрсетілген  Ұлттық  бірегейлікті  сақтау  Ұлттық  жаңғыру  деген 
ұғымның өзі ұлттық сананың кемелденуін білдіреді.  
Ұлттық  салт  -  дәстүрлеріміз,  тіліміз  бен  музыкамыз,  әдебиетіміз, 
жоралғыларымыз,  бір  сөзбен  айтқанда  ұлттық  рухымыз  бойымызда  мәңгі 
қалуға  тиіс.Оның  екі  қыры  бар.  Біріншіден,  ұлттық  сана-сезімнің  көкжиегін 
кеңейту,  жаңа  белестерге  бел  буу.Екіншіден,  ұлттық  білім  беру  сана- 
болмысымыздың  өзегін  сақтай  отырып,  оның  бірқатар  сипаттарын  өзгерту. 
Қазір халықаралық әлемдік ЮНЕСКО, ЭЫДҰ-на мүшеміз. Ұлттық білім беріп 
тұрған  Ұлттық  біріккен    жаңғыру  үлгілерінің  қандай  қатері  болуы  мүмкін? 
Қатер  жаңғыруды  әркімнің ұлттық  даму  үлгісін  бәріне  ортақ,  әмбебап  үлгіге 
алмастыру  ретінде  қарастыруда  болып  отыр.  Алайда,  өмірдің  өзі  бұл 
пайымның  түбірімен  қате  екенін  көрсетіп  берді.  Абайдың  даналығы, 
Әуезовтің  ғұламалығы,  Жамбылдың  жырлары  мен  Құрманғазының  күйлері, 
ғасырлар  қойнауынан  жеткен  бабалар  үні  -  бұлар  біздің  рухани 
мәдениетіміздің бір парасы ғана. Сонымен бірге, жаңғыру ұғымының өзі мей-
лінше  көнерген,  жаһандық  әлеммен  қабыспайтын  кейбір  дағдылар  мен 
әдеттерден  арылу  дегенді  білдіреді.  Мысалы,  жершілдікті  алайық.  Әрине, 
туған  жердің  тарихын  білген  және  оны  мақтан  еткен  дұрыс.  Бірақ,  одан  да 
маңыздырақ мәселені - өзіңнің біртұтас ұлы ұлттың перзенті екеніңді ұмытуға 
әсте   болмайды.  Бұл  жүйе  жең  ұшынан  жалғасқан  тамыр-таныстықты 
көтермейді.  Осының  бәрін  егжей-тегжейлі  айтып  отырғандағы  мақсатым  - 
бойымыздағы жақсы  мен  жаманды  санамалап,  теру  емес. Мен  қазақстандық-
тардың  ешқашан  бұлжымайтын  екі  ережені  түсініп,  байыбына  барғанын 

375 
 
қалаймын.  Мен  еліміздің  бір  тұлғасы  ретінде  заман  талабына  сай  көштен 
қалмай  соңғы  жаңалықтарға  көз  жүгіртіп,  назардан  тыс  қалдырмауға 
тырысамын.  Елбасымыздың  осы  жылғы  еліміздегі  рухани  жаңғырудың 
тұжырымдамалық  бағдары  қарапайым  азамат  түсінетін,  баршаға  ұғынықты, 
бай  әрі  ықшам  тілмен  жеткізілген.  Рухани  жаңғыру  бағдарламасының  білім 
саласына қатысты тұсы - келешек ұрпақты кемел білімге сусындататын үлкен 
мүмкіндік. «Білекті бірді, білімді мыңды жығады» деген қазақ мақалының мән 
- маңызы ешқашан кемімек емес.   
Білімнің  салтанат  құруы  білімді,  көзі  ашық,  көкірегі  ояу  болуға 
ұмтылу  –  біздің  қанымызда  бар  қасиет.  Табысты  болудың  ең  іргелі,  басты 
факторы  білім  екенін  әркім  терең  түсінуі  керек.  Себебі,  құндылықтар 
жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді.   Бұл  -  білім 
саласындағы  жаһандық  бәсекеге  неғұрлым  бейімделген  мамандарды  даярлау 
деген  сөз.  Оған  қоса,  жаңа  мамандар  ашықтық,  прагматизм  мен  бәсекелік 
қабілет  сияқты  сананы  жаңғыртудың  негізгі  қағидаларын  қоғамда  ор-
нықтыратын  басты  күшке  айналады.  Әлемнің  үздік  100  оқулығының  қазақ 
тілінде  шығуы  5-6  жылдан  кейін-ақ  жемісін  бере  бастайды.  Келешек  латын 
әліпбиіне  көшеді.  Сол  себепті,  уақыт  ұттырмай,  ең  заманауи,  таңдаулы 
үлгілерді  алып,  олардың  қазақ  тіліндегі  аудармасын  жасауымыз  керек.  Бұл  - 
мемлекеттің міндеті.   Үкімет мұны аудармашы мамандармен қамтамасыз ету, 
авторлық  құқық,  оқу-әдістемелік  бағдарламалар  мен  профессорлық-
оқытушылық  құрамды  белгілеу  сияқты  жайттарды  ескере  отырып,  кешенді 
түрде  шешуі  керек.  Қазақ  «Туған  жерге  туыңды  тік»  деп  бекер  айтпаған. 
Патриотизм  кіндік  қаның  тамған  жеріңе,  өскен  ауылыңа,  қалаң  мен  өңіріңе, 
яғни туған жеріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Сол себепті, мен «Туған 
жер»  бағдарламасын  қолға  алуды  қолдаймын.  Оның  ауқымы  ізінше  оп-оңай 
кеңейіп,  «Туған  елге»  ұласады.  Мәселен,  шалғай  жатқан  менің  мектебім 
Түркістан  облысы,  Келес  ауданы,  Жаңақоныс  ауылы  №80  Н.  Тілендиев 
атындағы  жалпы  орта  мектепте  білім  беру  мен  ұлттық  сана    ғажайып  түрде 
үндескен, ұлттық идеологиясы темірқазығына айналған табысты ел болуымыз 
үшін  жақсылыққа  ұмтылып,  жаманшылықтан  арылып,  саналы  түрде  барлық 
қасиеттерімізді  ізгілендіріп,  сананы  рухани  жағынан  үнемі  жетілдіріп, 
дамытып  отыру  үшін  жұмыс  атқарып  келемін.  Біздің  бабаларымыз  ғасырлар 
бойы ұшқан құстың қанаты талып, жүгірген аңның тұяғы тозатын ұлан-ғайыр 
аумақты  ғана  қорғаған  жоқ.  Олар  ұлттың  болашағын,  келер  ұрпағын,  бізді 
қорғады. Сан тараптан сұқтанған жат жұртқа Атамекеннің қарыс қадамын да 
бермей, ұрпағына мирас етті. Туған жерге деген сүйіспеншілік нені білдіреді, 
жалпы, бағдарламаның мәні неде? Бірінші, бұл білім беру саласында ауқымды 
өлкетану  жұмыстарын  жүргізуді,  экологияны  жақсартуға  және  елді 
мекендерді   абаттандыруға  баса  мән  беруді,  жергілікті  деңгейдегі  тарихи 
ескерткіштер  мен  мәдени  нысандарды  қалпына  келтіруді  көздейді. 
Патриотизмнің  ең  жақсы  үлгісі  орта  мектепте  туған  жердің  тарихын  оқудан 
көрініс  тапса  игі.  Туған  жердің  әрбір  сайы  мен  қырқасы,  тауы  мен  өзені 
тарихтан  сыр  шертеді.  Әрбір  жер  атауының  төркіні  туралы  талай-талай 

376 
 
аңыздар мен әңгімелер бар. Әрбір өлкенің халқына суықта пана, ыстықта сая 
болған,  есімдері  ел  есінде  сақталған  біртуар  перзенттері  бар.  Осының  бәрін 
жас  ұрпақ  біліп  өсуге  тиіс.  Екінші,  басқа  аймақтарға  көшіп  кетсе  де  туған 
жерлерін  ұмытпай,  оған  қамқорлық  жасағысы  келген  кәсіпкерлерді, 
шенеуніктерді,  зиялы  қауым  өкілдері  мен  жастарды  ұйымдастырып,  қолдау 
керек.Осы тұста, сананың ашықтығы зерденің үш ерекшелігін атап көрсеткен 
жөн. 
Біріншіден,  адам  жер  шарының  өзіне  қатысты  аумағында  және  өз 
елінің айналасында не болып жатқанын түсінуге мүмкіндік береді. 
Екіншіден,  Ол  жаңа  техологияның  ағыны  алып  келетін  өзгерістердің 
бәріне  дайын  болу  деген  сөз.  Таяудағы  он  жылда  біздің  өмір  салтымыз: 
жұмыс, тұрмыс, демалыс, баспана, адами қатынас тәсілдері, қысқасы, барлығы 
түбегейлі өзгереді. Біз бұған да дайын болуымыз керек 
Үшіншіден,  бұл – өзгелердің  тәжірибесін алып,  ең  озық жетістіктерін 
бойға сіңіру мүмкіндігі. Азиядағы екі ұлы держава – Жапония мен Қытайдың 
бүгінгі  келбеті  –  осы  мүмкіндіктерді  тиімді  пайдаланудың  нағыз  үлгісі. 
«Өзімдікі  ғана  таңсық,  өзгенікі  –  қаңсық»  деп  кері  тартпай,  ашық  болу, 
басқалардың  ең  озық  жетістіктерін  қабылдай  білу,  бұл  –  табыстың  кілті,  әрі 
ашық зерденің басты көрсеткіштерінің бірі. 
Елбасы өзінің «Жылдар мен ойлар» деп аталатын кітабында былай деп 
жазады:  «Менен  еліміз  өз  тәуелсіздігі  жылдарында  ең  бастысы  неге  қол 
жеткізді  деп  сұраған  кезде  мен  ойланбай-ақ:  «Ол  –  адамдардыңсанасындағы 
өзгерістер»  –  деп  жауап  беремін.  Мәңгілік  ел  ұғымын  ұлтымыздың  ұлы 
бағдары  –  «Қазақстан  2050»  стратегиясының  түп  қазығы.«Қазақстан  2050»  – 
мәңгілік елге бастайтын аталмыш бағыттардың бәрі барынша өзектендірілген 
және  уақыттың  талаптарына  нақты  жауап  береді.  «Мәңгілік  ел»  болуымыз 
үшін бізге ауадай қажетті қасиеттер  мен құндылықтардың қайнары тоғысып, 
ақыл-парасаты  толысқан,  ғаламдық  ғылымды  игерген  адамдар  көп  болса, 
еліміз  өркениетті,  бәсекеге  қабілетті  болатыны  ақиқат.  Мысалы,  мен  өзім 
информатика 
пәні 
мұғалімі 
ретінде 
компьютерлік 
сауаттылықтың 
қаншалықты  маңызы    зор  екенін,сонымен  қатар,шет  тілдерін  білу,  мәдени 
ашықтық  сияқты  факторлар  әркімнің  алға  басуына  сөзсіз  қажетті 
алғышарттардың  санатына  жататындығын  айтқым  келеді.  Сол  себепті, 
«Цифрлы Қазақстан», «Үш тілде білім беру», «Мәдени және конфессияаралық 
келісім» сияқты бағдарламалар – ұлтымызды, яғни барша қазақстандықтарды 
ХХІ ғасырдың талаптарына даярлаудың қамы», – деп ашып көрсеткен жөн деп 
ойлаймын. 
Сөзімді  қорытындылай  келе,  мен  өз  мектебімде  ізденімпаз,  білікті 
мұғалім ретінде мектеп оқушыларының білімге деген құштарлығын арттырып, 
оны  әрі  қарай  шыңдап,  бүгінгі  заман  талабына  сай  етіп,  жеке  тұлға 
қалыптастыруда аянбай еңбек етуге жұмыстанамын. Мен өз кәсібімнің, жасап 
жүрген  білім  ошағын  беделін  арттыру  мақсатында  өзіндік  қадамдарымды 
жасап  келемін.  Мақсатым,  ұрпақ  тәрбиесінде  үш  тілділікке  бағыт  бұру. 
Елбасымыз «Рухани жаңғыру» мақаласында қазіргі заманды және болашақты 

377 
 
терең түсіне алатын білімді адамдар ауадай қажет деп көрсеткен болатын. Осы 
бағытта  алдағы  уақытта  атқарылатын  жұмыстар  мен  міндеттер  көп.  Мағжан 
Жұмабаев атамыз өзінің ұлағатты бір сөзінде былай деген: «Баланы ұстаздың 
өзіндей қылып шығармай, келешек заманына лайықтап дайындау керек». Иә, 
Мағжан  атамыз  айтқан  даналық  ой  бүгінгі  күнгі  білімді  ұрпаққа  қаратылып 
айтылғаны көрініп тұр. Отанды сүюді үштілде үйренсек болады. 

жүктеу/скачать 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: