Оқулық Алматы, 2013 2 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің

149
Тіркесу тобында ген белгілі орын алатындықтан, хромосомадағы 
гендердің орналасу тəртібін анықтауға жəне хромосомалардың 
генетикалық картасын жасауға мүмкіндік береді.
Кроссинговер құбылысының ашылуы Т.Морган жəне оның 
шəкірттеріне хромосомалардың генетикалық картасын жасауға 
мүмкіндік туғызды. Картаны жасауға хромосоманың ұзына бойына 
гендердің тізбектеле орналасуы негіз болды. 
Белгілі бір тіркесулер тобына кіретін гендердің салыстырмалы 
түрде орналасу схемасын хромосомалардың генетикалық картасы 
деп атайды. Генетикалық карталар гомологиялық хромосомалардың 
əр жұбы үшін жасалады. Тіркесулер тобын нөмірлейді. Картаны 
жасау үшін көптеген гендердің тұқым қуалау заңдылықтарын зерт-
теп білу қажет. Мысалы, дрозофила шыбынының төрт тіркесулер 
тобына жинақталған 500-ден астам гендері, ал жүгері өсімдігінің 
10 тіркесу тобына жинақталған 400-ден астам гендері зерттелген. 
Мысалы, бір тіркесулер тобына A жəне В гендер кіреді. Осы гендер 
арасындағы кроссинговер жиілігі 10% делік, онда осы хромосома-
да орналасқан А жөне В генінің бір-бірінен қашықтығы 10 санти-
морганга тең. Осы тіркесу тобына С генін де жатқызайық. Оның 
хромосомадағы орнын анықтау үшін А жəне В гендер арасындағы 
айқасудың жиілігін білу кажет. Мысалы, егер С гені мен А генінің 
арасындағы кроссинговердің жиілігі 3% болса, онда С гені А жəне 
В гендерінің аралығында орналасқаны немесе А гені С жəне В 
гендерінің аралығында болғаны. 
Тағыда бір мысал, дрозофиланың бір ғана хромосомасында болатын 
гендер тобының орналасу ретін қарастырайық. Олар үш түрлі гендер-
ден тұрады: 1) қанатының бүріскендігін анықтайтын – (jantһy) гені; 2) 
көзінің қара қошқыл түсін анықтайтын – (purple) гені; 3) көзінің қызыл 
түсін анықтайтын – (cіnnabar) гені. Бұл гендер дрозофиланың ІІ жұп 
хромосомасында орналасқан. Сонда j мен pr гендерінің арақашықтығы 
кроссинговер пайызымен есептегенде 5,8; pr мен c гендері 3; ал j мен с 
гендерінікі – 8,8 сантиморганға тең болады. 
Генетикалық карталар жасағанда тіркесулер тобы гендердің 
толық немесе қысқартылған аттары, хромосоманың нөл ретінде 
қабылданған бір шетінен бастап пайызбен көрсетілген қашықтығы 
көрсетіледі, центромераның орны белгіленеді. Генетикалық 
көзқараспен қарағанда, əсіресе көбірек зерттелген кейбір дрозофи-
ла, жүгері, томат, тышқан, нейроспора, ішек таяқшасына ғана əзірше 
ондай карталар жасалған.

150
Хромосомалардың генетикалық картасының, картаға түсіріл-
меген белгілердің тұқым қуалауын болжап айтуда жəне селекция-
лық, генетикалық, эволюциялық зерттеулерде маңызы зор. Мысалы, 
гендердің орналасу ретін білу арқылы белгілердің тұқым қуалау си-
патын алдын ала анықтауға мүмкіндік туады. Айталық, селекцияда 
будандастыру үшін қажетті ата-аналық жұптарды дұрыс таңдап алу 
жолдарын жеңілдетеді. Сол сияқты болашақта адамның генетикалық 
картасы жасалатын болса, аса қауіпті ауру – обырға (рак) жауапты 
онкогеннің хромосомадағы орналасқан нақты орнын тауып, оған 
қарсы əрекет жасалса, яғни қызметін тежеу жолы табылса, адамзат-
ты мұндай ауыр зардаптан құтқарған болар едік. 
Хромосомалардағы гендердің орналасу ретін зерттеу 
цитологиялық жолмен де жүргізіледі. Соның негізінде цитологиялық 
карталар жасалады. Мысалы, дрозофила шыбыны дернəсілінің 
сілекей безінде болатын алып хромосомаларды цитогенетикалық 
тұрғыдан зерттеу барысында олардағы бірқатар гендердің орналасқан 
орнын анықтауға мүмкіндік туды. 
Генетикалық жəне цитологиялық карталарды бір-бірімен салыс-
тыра отырып, хромосома бойындағы гендердің айқасу жиілігін, 
яғни кроссинговер мөлшерін анықтауға болады. Бұл сілекей 
бездеріндегі алып хромосомаларды зерттеу нəтижесінде белгілі 
болды. Онда барлық төрт жұп хромосоманың жалпы ұзындығы 
генетикалық карта бойынша 279% кроссинговерге, яғни сантимор-
ганга тең. К.Бриджес сол төрт жұп хромосоманың əрқайсысының 
ұзындығын микроскоп арқылы өлшеген. Сонда барлығының 
ұзындығын қосқанда 1180 микрометр болған. Генетикалық жəне 
цитологиялық карталарды салыстыру үшін К.Бриджес кроссинговер 
коэффициентін пайдалануды ұсынған. Ол үшін хромосомалардың 
барлық ұзындығын (1180 мкм) генетикалық картаның көрсеткішіне 
(279%) бөлген, сонда орта есеппен 4,2 болып шыққан. Бұл 
генетикалық картадағы əрбір кроссинговер (айқасу) бірлігіне ци-
тологиялық карта бойынша 4,2 мкм ұзындық сəйкес келеді деген сөз.
7.2 Жыныс хромосомалaры жүйесіндегі ауытқулар
Малдың кариотиптерін зерттеу кезінде жыныс хромосомалары-
ның жүйесінде болатын аномалиялар анықталған. Олар негізінен 
мейоз кезінде хромосомалардың дұрыс ажыраспауынан, сондай-ақ 
əртүрлі өкілдердің жасушаларының  алмасуының нəтижесінде бо-
лады. 

151
Төмендегі 17-кестеде осы кемшіліктердің мəліметі мен олардың 
фенотиппен байланысы келтірілген. Бұл деректерден жыныс хро-
мосомалары жүйесіндегі зақымданулар малдың ұрықтандыр 
ғыш-
тығына зиянын тигізетіндігін көруге болады.
17-кесте
Жыныс хромосомалaрындағы зақымданулар жəне оның фенотиптік 
көрінісі (Густавсон, 1980)
Жыныс 
хромосомалары
Түрлер 
Негізгі фенотиптік көрініс
ХО
Шошқа, жылқы
Интерсексуалдық 
(қызтекелік), 
жыныс бездерінің дамымауы
ХО/ХХ
Мысық, 
жылқы
Өлі туу, жыныс бездерінің 
дамымауы (гипоплазия)
ХХУ
Жылқы, ірі қара 
мал, қой, шошқа, 
ит, мысық
Бедеулік (стерильдік), жыныс 
бездерінің дамымауы 
ХО/ХХ/ХУ/ХХХ
Шошқа, сиыр
Интерсексуалдық, 
жыныс 
бездерінің дамымауы
ХХУ/ХУ
Ірі қара мал
Бедеулік, 
жыныс 
бездерінің 
дамымауы
ХХУ/ХХ
Жылқы, ірі қара 
мал, шошқа,  
мысық
Интерсексуалдық, жыныс 
бездерінің дамымауы
ХХУ/ХХ/ХУ
Ірі қара мал
Интерсексуалдық, 
жыныс 
бездерінің дамымауы
ХХУ/ХУ/ХО
Ірі қара мал
Интерсексуалдық, 
жыныс 
бездерінің дамымауы
ХХУ/ХУ/ХХ/ХО
Жылқы
Крипторхизм (іштен пішіліп туу)
ХХХУ
Жылқы
Интерсексуалдық 
ХХХУ/ХХУ
Шошқа Анықталмаған 
ХУУ/ХУ
Ірі қара мал
Анықталмаған 
Тұқым қуалаудың хромосомалық теориясы мен тіркесу жəне 
кроссинговер тақырыптарына есептер шығару
41-есеп. Бір тіркестік топта орналасқан А жəне В гендерінің 
арақашықтығы 4,6 кроссинговер бірлігіне тең. АВ//ав генотипінің 

152
қандай типті гаметалар түзетіндігін жəне олардың қандай пайыздық 
қатынаста болатындығын анықтаңыздар. 
Жыныспен тіркескен белгілер жайында есеп шығарған кезде 
белгілердің жыныс хромосомасында орналасатындығын жəне сол 
арқылы таралатындығын ескеру керек. Жануарлар мен өсімдіктердің 
аналық жəне аталық дарабастары жұп жыныс хромосомалары 
арқылы ажыратылады. Гомогаметті хромосомалар ХХ, гетерогаметті 
хромосомалар ХУ деп белгіленеді.
42-есеп. Адамдардың гемофилия ауыруы рецессивті жəне жы-
ныспен тіркес тұқым қуалайды. Əкесі мен шешесі сау, ал олардың 
жалғыз баласы гемофилия ауыруына шалдыққан. Ата-анасының 
қайсысы гемофилия генін бергенін анықта. Əкесі мен шешесінің 
жыныс хромосомаларын ескере отырып есеп шартын төмендегідей 
жазамыз:    
Берілгені:   
ген белгі
Н  – 
қанның қалыпты ұюы
Һ  – 
 гемофилия гені
Р 
♀  Х
Н
 Х
?
     х     
♂  Х
Н
 У
 
      сау                    сау 
һ гені балаларына Х хромосома арқылы берілетіндіктен, əкесі ге-
мизиготты  жəне ата-анасы сау болғандықтан, шешесі ұлына береді, 
яғни шешесі гемофилия ауыруының генін тасушы. 
Р 
♀  Х
Н
 Х
һ
♂ 
Х
Н
 У
 
        сау              сау 
гамета Х
Н 
, Х
һ  
Х
Н
 ,У
Ғ Х
Н
 Х
Н
,  
Х
Н
 Х
һ 
,            Х
һ
 У,              Х
Н
 У,
     
                сау         тасымалдаушы       ауру                сау
Жауабы: ауру ұлының генотипі Х
һ
 У.
43-есеп. Егер А жəне В гендерінің арақашықтығы 3,6% тең бол-
са, бір жұп гомологты хромосомалардың бір сыңарында А жəне b, ал 
екінші сыңарында а жəне В гендері бар өсімдік кроссинговерлі жəне 
кроссинговерлі емес гаметалардың қандай типтерін түзе алады? 
44-есеп. Дигетерозиготаларды қос рецессивтермен будандас -
тыр-ғанда пайда болған төрт түрлі фенотип тең арақатынаста, 
əрқайсысы 25% ажырайды. Гендердің тұқым қуалау типі туралы не 
айтуға болады? 

153
45-есеп. Бір тіркестік топта орналасқан А жəне В гендерінің 
ара-қашықтығы 4,6 кроссинговерлік бірлікке тең. Осы гендері бой-
ынша  дигетерозиготалы дараны гомозиготалы рецессивті дарамен 
будандастырғанда, қандай гаметалар алынады жəне олар қандай 
пайыздық қатынаста ажырайды? 
46-есеп. С жəне D гендері бойынша дигетерозиготалы 
аналық жеміс шыбынын рецессивті гомозиготалы аталықпен 
будандастырған. Ұрпағында мына арақатынастағы ажырау болған. 
43,5% СсDd; 6,5% Ссdd; 6,5% ссDd; 43,5% ссdd. Аналықтың го-
мологты хромосомаларындағы гендер сəйкестігінің қандай екенін, 
С жəне D гендері арақашықтығының нешеге тең екенін айқасу 
бірлігімен көрсетіңіз. 
47-есеп. А, В жəне С гендері бір тіркестік топта орналасқан. 
А мен В гендерінің аралығында кроссинговер 7,4% жиілікте, ал В 
жəне С гендерінің аралығында 2,9% жиілікте жүреді. Егер А мен 
С гендерінің арақашықтығы 10,3% кроссинговерге тең болса, А,В 
жəне С гендерінің орналасу ретін көрсетіңіз. 
48-есеп. Талдап будандастырудың нəтижесінде фенотиптердің 
мынадай арақатынасы шыққан: А-В-С- 120  ааВ-С- 62 
А-В-сс 10 ааВ-сс 68 
А-bbС- 65 ааbbС- 12 
А-bbсс 63 ааbbсс 125 
Хромосомадағы гендердің орналасу ретін жəне олардың айқасу 
бірлігімен көрсетілген арақашықтығын анықтаңыздар. 
49-есеп. Дрозофилада аналық жыныс – гомогаметалы, аталық 
жыныс – гетерогаметалы болып табылады. Ү хромосома генетика-
лық инертті. Шыбынның көзінің қызыл түсін доминантты W гені, 
ақ түсін рецессивті w гені бақылайды жəне Х хромосомада орна-
ласады. Қандай гаметалар түзеді: а) гетерозиготалы қызыл көзді 
аналық; ə) қызыл көзді аталық; б) ақ көзді аталық; в) гомозиготалы 
қызыл көзді аналық. 
50-есеп. Гендер арасындағы кроссинговер жиілігі: В-А=28%, 
Д-А=6%, С-Д=14% жəне С-A=20%. Гендердің хромосомада орнала-
су ретін көрсету керек.
Келесі түйінді сөздер мен ұғымдардың мағынасын ашыңыз: 
тұқым қуалаудың хромосомалық теориясы, кроссинговер, 

154
хромосомалардың айқасуы, аддитивтік, интерференция, хро-
мосомалардың генетикалық картасы, хиазмалар, хиазматипия.
Бақылау сұрақтары:
1. Тұқым қуалаудың хромосомалық теориясы дегеніміз не?
2. Тұқым қуалаудың хромосомалық теориясын кім, қашан ашты?
3. Гендер тіркесі деген не?
4. Кроссинговерге анықтама бер.
5. Хромосомалардың айқасуын қалай түсінесің?
6. Интерференцияға анықтама бер.
7. Хромосомалардың генетикалық  картасы қалай құрылады?
8. Жыныспен  тіркескен белгілер деп нені атайды?
9. Крис-кросс тұқым қуу дегеніміз не?
10. Жыныс хромосомалары жүйесіндегі ауытқулар қалай анықта-
лады?
11. Белгілердің толық тіркесуі дегеніміз не? 
12. Белгілердің толымсыз тіркесуі дегеніміз не? 
13. Кроссоверлік бірлік. Морганида. 
14. Гендердің хромосомада орналасуы. 
15. А жəне В гендері бойынша гетерозиготалы аналық жеміс шы-
бынын рецессивті аталықпен будандастырғанда, 8,2% рекомбинанттар, 
ал М жəне  N гендері бойынша гетерозиготалы аналықты рецессивті 
аталықпен будандастырғанда 10,4% рекомбинанттар алынған. М жəне 
N гендерінің арақашықтығы А мен В гендерінің арақашықтығына 
қарағанда неше кроссинговер бірлігіне көп екенін анықтаңыздар. 
16. Егер осы гендер бойынша дигетерозиготалы дараны рецессивті 
гомозиготамен будандастырғанда, алынатын рекомбинанттардың 
мөлшері 6,4% тең болса, А жəне В гендерінің арақашықтығы қандай 
болады?
 
Тест сұрақтары
1.  «Бір хромосомада орналасқан гендер бірге тұқым қуалайды», бұл 
тұжырым 
 
А) Т.Морганның тіркесе тұқым қуалау заңы
 
В) Г.Мендельдің ажырау заңы
 
С) Г.Мендельдің доминанттылық ережесі
 
D) Г.Мендельдің тəуелсіз тұқым қуалау заңы
 
E) Г.Мендельдің бірінші заңы
2.  Ағзалардың құрылыс жəне даму ерекшеліктерін ұрпақтарына беру 
қасиетін ... деп атаймыз 
 
А) тұқым қуалайтын өзгергіштік
 
В) тұқым қуаламайтын өзгергіштік

155
 С) 
өзгергіштік 
 
D) тұқым қуалаушылық
 E) 
даму
3.  ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің орналасу реті (белок 
молекуласындағы аминқышқылдарының орналасу ретін 
анықтайтын) қалай аталады? 
 
А) генетикалық код
 В) 
ген
 С) 
триплет
 D) 
транскрипция
 E) 
аллель
4.  ДНҚ-ның бір полипептидтік орамы туралы ақпарат сақтайтын 
бөлігі
 А) 
триплет
 В) 
хромосома
 С) 
ген
 
D) генетикалық код
 E) 
аллель
5.  Ядродан рибосомаларға ақпарат таситын молекулалар:
 А) 
ДНҚ
 В) 
иРНҚ
 С) 
тРНҚ
 D) 
көмірсу
 E) 
ген
6.  РНҚ-ға ДНҚ-дан ақпаратты көшіру үдерісі:
 А) 
биосинтез
 В) 
редупликация
 С) 
трансляция
 D) 
транскрипция
 E) 
транслокация
7. Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясының негізін 
салушы:
 А) 
Г.Мендель
 В) 
Т.Морган
 С) 
У.Бетсон
 D) 
Сэттон
 
E) Э. Чермак
8.  Фенотиптік көрінісі тек бір жыныста ғана байқалатын гендер:
 
А) жыныспен тіркескен гендер  
 
В) жыныспен шектелген гендер
 
С) тіркескен гендер 

156
 
D) тіркесу топтары
 
Е) жыныс гендері
9.
  Жыныс хромосомаларда (көпшілік жағдайда Х хромосомада) 
орналасқан аллельдер
 
А) жыныспен тіркескен гендер  
 
В) жыныспен шектелген гендер
 
С) тіркескен гендер 
 
D) тіркесу топтары
 
Е) жыныс гендері
10.
  Дрозофилада денесінің сұр түсі қара түсінен басым. Денесі сұр 
түсті екі шыбынды бір-бірімен шағылыстырғанда ұрпағында 
1200 сұр түсті жəне 400 қара түсті даралар болды.  Сұр түсті 
шыбындардың қаншасы гомозиготалы болады?
 А) 
100
 В) 
200
 С) 
300
 D) 
400
 Е) 
600
11. Сұр түсті екі дрозофила шыбындарын бір-бірімен шағылыс 
-
тыр ғанда ұрпағында 1200 сұр түсті жəне 400 қара түсті дарлар 
алын 
ды. Сұр түсті шыбындардың ішінде қанша гетерозиготалы 
шыбындар бар? 
 А) 
200
 В) 
400
 С) 
600
 D) 
800
 Е) 
1000
12.  Дрозофила шыбынының денесінің сұр түсі қара түсіне қарағанда  
доминантты, егер сұр шыбын мен қара шыбынды бір-бірімен 
шағылыстырсақ, бірінші ұрпақтың фенотипі қандай болады?
 А) 
сұр
 
В) қара қошқыл
 С) 
қара
 D) 
ақ 
 Е) 
сары
13.  Екі сұр шыбынды өзара шағылыстырғанда Ғ
2
 ұрпағының қанша 
бөлігі доминантты гетерозиготалы болады?
 А) 
1
 В) 
2
 С) 
3
 D) 
4
 Е) 
5

157
14.  Екі сұр шыбынды өзара шағылыстырғанда Ғ
2
 ұрпағының қанша 
бөлігі рецессивті гетерозиготалы болады?
 А) 
1
 В) 
2
 С) 
3
 D) 
4
 Е) 
5
15.  Екі сұр шыбынды өзара шағылыстырғанда Ғ
2
 ұрпағының қанша 
бөлігі доминантты гомозигота болады?
 А) 
1
 В) 
2
 С) 
3
 D) 
4
 Е) 
5
16.  Сұр шыбын мен қара шыбынды шағылыстырғанда 217 сұр дара 
жəне 220 қара дара шыбын алынды. Аталық-аналық шыбынның 
қанша бөлігі рецессивті гомозигота болады?
 А) 
1
 В) 
2
 С) 
3
 D) 
4
 Е) 
5
17.  Екі сұр шыбынды шағылыстырғанда 1492 сұр жəне 567 қара шыбын 
алынды. Сұр шыбынның ішінде қанша шыбын гетерозиготалы 
болады?
 А) 
1492
 В) 
497
 С) 
994
 D) 
567
 Е) 
300
18. Екі сұр шыбынды шағылыстырғанда 1492 сұр жəне 567 қара 
шыбын алынды. Сұр шыбынның ішінде қанша шыбын доминантты 
гомозиготалы болады?
 А) 
1492
 В) 
497
 С) 
994
 D) 
567
 Е) 
300
19.
 
( )
100
%
x
Y
X
=
…
 формуласымен нені анықтайды? 
 
 А) 
кроссинговерді

158
 
В) алмасу мөлшерін
 
С) гендердің хромосомада орналасуын
 
D) кроссинговер жиілігін
 
Е) рекомбинантты фенотипті
20.  Томас Морган қай жылдан бастап жеміс шыбыны дрозофиламен 
жұмыс жасай бастады?
 
А) 1900 ж.
 
В) 1906 ж.
 
С) 1909 ж.
 
D) 1865 ж.
 
Е) 1911 ж.
21.  Жеміс шыбыны (Drosophila melonogaster) жүргізілген экспери менттің 
негізінде қай ғалым өзінің шəкірттері К.Бриджес, А.Стер 
тевант, 
Г.Меллермен бірге хромосоманың бойында геннің орналасу реті 
жайлы ұғымды қалыптастырды жəне тұқым қуалайтын инфор 
ма-
цияны алып жүретін ген туралы теорияның алғашқы үлгісін жасады?
 
А) Томас Морган
 В) 
Г.А.Надсон
 С) 
Н.И.Вавилов
 D) 
Г.Меллер
 Е) 
В.В.Сахаров
22. Тіркесу тобы:
 
А) бір хромосомадағы гендік локустар
 
В) ұқсас гендер саны
 
С) бір ұядағы псевдогендер
 
D) бір центормераға енетін гендер
 
Е) генотиптің ұялас гендері
23.  Гомологты хромосомалардың бөліктерімен алмасуы:
 А) 
конъюгация
 В) 
транспозиция
 С) 
гаплоидия
 D) 
синапсис
 Е) 
кроссинговер
24.  Гендердің орны көрсетілген хромосомалардың бейнесі:
 А) 
триангуляция
 В) 
генография
 
С) модификациялық карта
 
D) генетикалық карта
 
Е) рестрикациялық карта
25.  Бірдей жыныс хромосомалары бар жыныс:
 А) 
генотип
 В) 
гоносомалы

159
 С) 
моногаметалы
 D) 
гомогаметалы
 Е) 
гомозиготалы
26.  Аналық жəне аталық кариотипіндегі бірдей хромосомалар:
 А) 
сомалық
 В) 
гомологты
 С) 
жыныс
 D) 
аутосома
 Е) 
гомозиготалы
27. Малдың аналықтары, құстардың аталықтары жыныс хромо-
сомалары бойынша:
 
А) XZ, ZZ
 
В) XX, ZW
 
С) гомогаметалы (XX, ZZ)
 
D) гетерогаметалы (XY, ZW)
 
Е) гомо жəне гетеросомалы
28.  Жыныс хромосомаларында орналасқан гендердің тұқым қуалауы
 А) 
тəуелсіз
 В) 
кодоминатты
 
С) аутосома гендерімен тіркес
 
D) жыныспен тіркес
 Е) 
белгісіз
29. Реципрокты будандастыру
 
А) Р ♀Аа х ♂ аа; Р ♀аа х ♂АА
 
В) Р ♀АА х♂ аа; Р ♀ аа х ♂АА
 
С) Р ♀ААВВ х ♂аавв
 D) 
Ғ
1
♀ aa x♂ Aa
 Е) 
F
1
♀Aa x ♂aa
30.  Х хромосомада орналасқан гендердің тұқым қуалауы
 А) 
голандрлық
 В) 
крисс-кросс
 С) 
кроссинговерлі
 D) 
рекомбинантты
 Е) 
гоносомалы
31. Тіркесу тобы
 
А) бір хромосомадағы гендік локустар
 
В) ұқсас гендер саны
 
С) бір ұядағы псевдогендер
 
D) бір центромераға енетін гендер
 
Е) генотиптің ұялас гендері
32.  Бірдей жыныс хромосомалары бар жыныс 
 А) 
генотип

160
 В) 
гомосомалы
 С) 
моногаметалы
 D) 
гомогаметалы
 Е) 
гомозиготалы
33.  Белгінің əкесінен тек ұлдарына тұқым қуалауы қалай аталады? Ген 
қайда орналасқан?
 
А) голандрлық У хромосомада
 
В) голандрлық Х хромосомада
 
С) голандрлық аутосомада
 
D) жыныспен тіркес, жыныс хромосомада
 
Е) гемизиготалық У хромосомада
34. Гемизиготалы ген
 
А) жалғыз тізбекті ДНҚ
 
В) генотипте жалғыз күйде болатын ген – X (a) Y
 
С) гомогаметалы жыныстық ұқсас гендері – Х (а) Х (а)
 
D) құрылымы бірдей хромосомалық жұп гендер
 
Е) зиготаның жартысында байқалатын ген
35.  Жыныспен шектелген белгінің фенотипте байқалуы
 
А) барлық ұрпақта
 
В) тек Ғ
1
-де
 
С) бір жыныста ғана
 
D) тек Ғ
2
-де
 Е) 
Ғ
1
-де біркелкі; Ғ
2
-де - 3:1
36.  Əртүрлі жыныс хромосомалардан құралған ағза
 А) 
дигетерогаметалы
 В) 
гомогаметалы
 С) 
гомозиготалы
 D) 
гетерогаметалы
 Е) 
гетерозиготалы
37.  Адамның Х жəне У хромосомаларының генетикалық картасынан 
қандай басты ерекшелік байқалады?  
 
А) гендердің жалпы саны тең
 
В) морфологиялары əртүрлі
 
С) Х хромосоманың қысқа иығында гендер көбірек
 
D) У хромосоманың гендер саны  У хромосоманың гендер санынан  
көп
 Е) Х хромосоманың гендер саны  Х хромосоманың гендер санынан  
 көп

жүктеу/скачать 3,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: