238
перементальды зерттеулерді жүргізуге мүмкіндік беретін жəне
шығармашылық гипотезаларды анықтауға мүмкіндік беретін
жойылған жəне ұқсатылған модельдеудің компьютерлік жүйелерін
жатқызуға болады.
Жалпы орта білім беру аясында ғылыми жəне əдістемелік
зерттеулерді өткізу аумағында əрқашан жаңаланып отыратын кең
көлемдегі ақпараттар бекітілген маңызды проблема тұр. Ол адам-
да соңғы уақытта пайда болады жəне онымен оқытушылар мен
оқушылардың танысуына əкеліп соғады. Ақпаратты тарату мен
алмасудың жаңа құралдарының пайда болуының арқасында, мыса-
лы, Интернет жүйесі, ақпараттар күн өткен сайын арта түсуде. Со-
нымен қатар ақпараттың сапасы мен мазмұны жалпы орта білім беру
жүйесіндегі зерттеу жəне əдістемелік əрекетке əсер ететін негізгі
фактор болып табылады.
Телеқатынастық құралдар мен жүйелер оқытушылардың тех-
нологиялар жəне ғылыми жəне əдістемелік зерттеулер аясында
жойылған қашықтан қарым-қатынасын ұйымдастыру кезінде пай-
далы болуы мүмкін. Электрондық пошта, ғылыми теле жəне бей-
неконференциялар, жаңалық таспалары, хабарламалар тақтасы
оқытушылардың ғылыми-əдістемелік зерттеу əрекеттерінің ажыра-
мас құралдары болуы тиіс.
Бірақ сəйкес ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын
қолдану ғылыми жəне əдістемелік ақпаратты қабылдау жолында
көптеген маңызды кедергілер кездесуі мүмкін:
- ғылыми-əдістемелік жұмыстар мен жарияланымдарда қиын
математикалық аппарат кездесуі мүмкін;
- жұмыстарда қолданылатын терминологиялар жалған мағыналы
болуы мүмкін;
- ғылыми жұмыс пен жарияланымдардың мазмұны көп жағдайда
оның тақырыбында ашыла бермейді;
- ақпараттық көзде берілген ұғымдар қарама-қайшы анықтамаға
ие болуы мүмкін.
Ақпараттық жəне қатынастық технологиялар құралдарының
ғылыми-əдістемелік, əдістемелік жəне педагогикалық əрекеттерде
қолданылу үлесінің көбеюі оқытушылардың тəжірибеде қолданатын
жүйелеу қағидасын құрастырыуға мүмкіндік береді:
- түсіндіру құралының сөз жүзінде бөлшектенуіне;
- себеп-салдар, функционалдық, құрылымдық жəне генетикалық
заңдылықтар арқылы пəн мəнінің барынша ашылуына;
239
- түсіндірілген қарым-қатынастың оны пішіндеу, оқшаулау жəне
абстракциялау жолымен жеңілдетілуі;
- бұрынғы білім мен əрекет мүмкіндіктерінің айырмашылығы
мен сəйкестігін, сонымен қатар оларға өту мүмкіндігін орнату-
мен;
- өзгертілетін жəне сақталатын параметрлердің бөлінуі, олардың
арасындағы байланыстың орнатылуы;
- түсіндірілген байланысты қадағалауды қастамасыз ету.
Жалпы орта білім беру жүйесінде қызметкерлердің ғылыми-
зерттеу жəне ғылыми-əдістемелік əрекеттерін ақпараттандыру ая-
сында ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын қолдану
мыналарға мүмкіндік береді:
- оқытушылардың ғылыми жұмысы тақырыбы бойынша
электрондық жарияланымдар мен электрондық мерзімді басы-
лымдар жүйесін дамыту;
- жалпы орта білім беру жүйесінің мекемесіне лайықты ғылыми
мектептердің интернет-серверін жасау;
- ғылыми жетістіктердің виртуалды көрмелерін жасау, білімнің
басқа салалары бойынша сенинарлар мен конференциялар
өткізу;
- жалпы білім беру жүйесінің жəне басқа ғылым мекемелерінің
ғылыми кітапханасының желілік каталогтарын жасау
мен жүргізу, кітапханалар қорына желілік қолжетімділік
ұйымдастыру;
- интернет ресурстары мен желісі аясында аудио жəне бейне
конференцияларды тарату құралдарын қолданумен ғылыми
жəне əдістемелік телекомуникациялық конференциялар
ұйымдастыру;
- ғылыми жəне əдістемелік зерттеулердің барлық қатысушыларын
өзара жəне басқа оқу мекемелері мен ұйымдардың серіктестерін
жедел ғылыми қарым-қатынас құралдарымен қамтамасыз ету.
- зерттеу жұмысын іске асыруға мүмкіндік беретін құрал-
саймандары бар ғылыми жəне əдістемелік зерттеу
жұмыстараның қатысушыларына қажетті телекомуникациялық
зертханалар жасау.
Қазіргі заманғы оқытушы оқушыларды ақпараттық-қатынастық
технологиялардың жаңа құралдарымен тек ақпаратты меңгеру, жа-
сау жəне талдау оқытушының ғылыми жəне əдістемелік əрекетінің
ажырамас бөлігі болғанда ғана үйрете алатынын түсіну маңызды.
240
7.5 Оқу орнының жұмысын жоспарлау мен үйлестіру
7.5.1 Ұйымдастыру-басқару іс-əрекетіндегі ақпараттандыру
құралдары
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарының да-
муы мен білімнің əр саласына кең ауқымда енгізілуі жалпы орта
білім беру жүйесінде оқу орындарын басқаруды автоматтан-
дырудың компьютерлік кешендерін кең ауқымда енгізілуге негіз жа-
сайды.
Қазіргі уақытта жалпы орта білім беру жүйесінде оқу орындарын
басқаруды автоматтандыру үдерісін іске асыруға арналған бірнеше
бағдарламалық жүйелер мəлім. Мұндай жүйелердің көптеген бөлігі
оқу орындарын басқарумен байланысты, көлденең (бір мекемеден
басқаға) жəне тік (қала жəне аудан деңгейіндегі оқу басқарма орган-
дарына арналған ақпарат) мəліметтермен айырбас жасауға мүмкіндік
бермейтін өзіндік берілгендер құрылымына ие қызметтің шектелген
бөлігін қолдайды.
Сонымен қатар жалпы орта білім беру жүйесінің оқу орында-
рының қызметін ұйымдастыру мен жобалау кезінде ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдарын қолдану көптеген артық-
шылықтарға жетуге мүмкіндік береді, оның қатарында:
- орындалған əрекет нəижелерінің жедел есебімен басқару
мүмкіндігі;
- көптеген тиімді басқару шешімдерінің қабылдануы;
- оқытушылар мен оқушылар əрекеті бағасында объективтіліктің
жоғарылауы;
- оқушылардың танымдық əрекетін тиімді басқару;
- білім нəтижелілігінің жоғарылауына бағытталған қисынды
жəне өлшемді шараларды қабылдау мүмкіндігі;
- оқу мекемесінің ұйымдық ақпаратына жедел адресті
қолжетімділік;
- материалдық жəне адами ресурстардың үнемділігі;
- бос уақыттың босатылуы;
- ескі жұмыс көлемінің қысқартылуы.
Соңғы уақытқа дейін түрлі технологиялық үдерістермен
басқарудың автоматтандырылған жүйелерін қолданудың үлкен
практикалық тəжірибесі жиналған. Қазіргі уақытта оқу үдерісін
басқару жүйесі оқу орындарында да пайда бола бастады.
241
Басында жалпы орта білім беру жүйесіндегі ақпараттық-
қатынастық технологиялардың құралдары мен басқарудың
автоматтандырылған жүйесі оқушылар құрамы бойынша
берілгендер қоры, кадрлар, оқу жоспары мен басқа да ақпараттар
сияқты жасалған. Орта білім мекемелерін басқаруда жұмыс жасай-
тын ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдары мынадай
ішкі жүйелерден құралуы керек:
- ақпараттық қамтамасыз ету;
- техникалық қамтамасыз ету;
- математикалық жəне бағдарламалық қамтамасыз ету;
- əдістемелік қамтамасыз ету;
- ұйымдық қамтамасыз ету.
Бұндай ішкі жүйелердің бар болуы оқу орындары (мектеп),
оқудың аумақтық бөлімдері жəне басқармалары деңгейіндегі
мамандардың өзара байланысқан автоматтандырылған жұмыс
орындарының жиынтығын құрастыруға мүмкіндік береді.
Оқу орындарының ұйымдастыру-басқару əрекетін ақпарат-
тандыру үдерісінде бірнеше негізгі құрылымдық құрауыштардын
тұратын «басқару мінезі» ақпараты маңызды рөл атқаруы тиіс.
Олардың құрамына кіретіндер:
- мектеп əрекетінің материалдық жəне əлеуметтік параметрлерін
көрсететін хабарлар;
- оқу, əлеуметтік, мəдени жəне басқа мектеп əрекетін
қадағалайтын нормалар, нормативтер, қызықтырушылықтар
жайлы мəліметтер;
- оқу орыны əрекетінің барлық аясын анықтайтын ақпараттық
материалдар мен іс-қағаздар, оның ішінде заң шығарушы, басқа
да заңдық нормативтік актлер жəне шартты міндеттемелер,
жоғарғы органдардың жобасы, бақылау актілерінің мəліметтері
жəне т.б.;
- сапалық жəне сандық құрылым, кадрлық потенциалды сипа-
тайтын педагогикалық ұжымның дайындық жəне біліктілігінің
өсу деңгейі туралы мəліметтер;
- оқу жоспары мен сабақты үлестіру туралы мəліметтер;
- мектеп өміріндегі оқиғалар жайлы ақпарат (сабақ кестесі, түрлі
мерекелік шаралар);
- оқушылар үлгерімі жайлы мəліметтер;
- оқу мекемесінің сыртқы байланыстары жайлы мəліметтер;
242
- оқу мекемесінің оқу-əдістемелік, техникалық жəне қаржылық
қамтамасыз ету жайлы мəліметтер;
- оқу мекемелерінің ғылыми-əдістемелік əдістемелік жəне
инновациялық əрекеті туралы мəліметтер.
Білімді ақпараттандырү жүйесі аясында мемлекеттік ауқымда
өткізілетін жұмыстар оқу мекемесінің ұйымдастыру-басқару
əрекетін ақпараттандыруда қолданылатын ақпараттық-қатынастық
технологиялар құралдарының негізгі түрлерін топтауға мүмкіндік
береді. Бұндай құралдардың құрамына кіретіндер:
- «Мектепке дейінгі тəрбие мен оқыту» – балалардың мектепке
дейінгі ұйымдарының дамуы туралы мəліметтер жүйесі;
- «Мектептегі білім» – мектеп жəне мектеп-интернаттар, мек-
тептен тыс ұйымдар, балалар үйі, жетім балаларға арналған
мектеп-интернаттардағы күндізгі жалпы білім туралы
мəліметтер жүйесі;
- «Кəсіби білім беру» – инженер-педагогтық қызметкерлердің
құрылымы санатындағы оқу мекемесінің бастапқы
мамандандырылған білімінің оқу-материалдық жəне жұмыс
нəтижесінің қоры;
- «Кадрлармен қамтамасыз ету» – педагогикалық кадрлардың
сапалық құрамы, педагогикалық кадрлардың жоғарғы жəне
мамандандырылған білімінің бар болуының талдануы туралы
мəліметтер қоры;
- «Іс-қағаздардың орындалуын бақылау» – жоғарғы органдардың
іс-қағаздарын талдау жүйесі, төменгі органдардың жəне басқа
ұйымдар іс-қағаздарын талдау, іс-қағаздарды орындауды
бақылауды автоматтандыру;
- «Лицензиялау жəне аттестациялау» – орта білім мекемелерін
лицензиялау мониторингі жəне педагогикалық кадрлардың ат-
тестациялануы;
- «Есеп берушілік» – жалпы орта білім беру жүйесі, жоғарғы
органдардағы жалдық есептің негізгі көрсеткіштерінің
құрылымына арналған автоматтандыру жүйесі;
- «Қаржылар» – оқу мекемесінің қаржы-иелік əрекеті туралы
ақпарат;
- «Ақапараттандыру» – оқу орындарын компьютерлік техника-
мен қамтамасыз ету туралы ақпарат;
- «Оқулықтармен қамтамасыз ету» – оқулықтармен қамтамасыз
ету туралы ақпарат.
243
Басқарудың автоматтандырылған жүйесін жасау мен
қолдану аясындағы жалпы орта білімді ақпараттандырудың
қазіргі жағдайы бөлек мектептердегі оқу үдерісін басқарумен
бөлек жергілікті автоматтандырылған жұмыс орындарымен сипат-
талады.
Оқу мекемелерімен басқарылатын ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар құралдары келесі мəліметтерді сандық жəне сапалық
жағынан жасау керек:
- оқу үдерісі туралы мəліметтермен қоса оқушылар құрамыны-
ның тізімдік құрылымы: өткізілетін пəн бойынша əрбір
оқушының оқу нəтижесі туралы мəліметтер (қорытынды жəне
ағымдық белгілер, келесі сатыға өту туралы), оқу сапасының
диагностикасы бойынша мəліметтер (білім, білік, дағдының)
тесттік бақылауы;
- оқу үдерісінің негізгі параметрі ретінде қарастыруға
болатын мəліметтер: оқу үдерісінің ұйымдастырылуы
(организация учебного үрдісса (пəннің өткізілу сағаты,
ерекшелігі, сыныптардың саны жəне т.б.), оқытушы-
лардың кадрлық құрамы мен бағалануы, оқу үдерісінің
материалдық, дидактикалық жəне əдістемелік қамтамасыз
етілуі жəне т.б.
Жалпы орта білім беру мекемесінің ұйымдастыру-басқару
əрекетінде ақпараттық-қатынастық технологиялардың құралдарын
қолдану көптеген артықшылықтардың пайда болуына əкеліп соғады,
атап айтқанда:
Мектеп əкімшілігі үшін:
- басқару шешімін қабылдауға арналған оқу үдерісі туралы
ақпараттың жалпылануы мен жедел қабылдануы;
- əліпбилік кітаптар, қызметкерлер, оқушылар, ата-аналардың
жедел есеп жүргізуге арналған жеке жұмыстарынң жүргізілуі;
- оқушылардың қозғалыс мониторингі;
- мектептік іс-қағаз айналымын жасау;
- білімді басқаруға арналған есептің автоматты құрылуы;
оқу ісінің меңгерушісі, оқытушылар, оқушылар мен ата-аналар
үшін:
- үлгерім мен сабаққа қатысу туралы қорытынды жəне аралық
есептің алынуы, оның ішінде меншікті есептің құрылуы;
- сабақ бойынша алған бағалар жəне қарыздар автоматты түрде
қойылатын күнделікке қолжетімділік;
244
пəнді жүргізуші ұстаздар үшін:
- сынып журналы, күнтізбелік-тақырыптық жоспарлардың
жүргізілуі, есептің қаралуы;
- мұғалімдер мен оқушылардың жеке портфолиосының
жүргізілуі, сонымен қатар қолжетімділік құқығының иілгіш
мүмкіндігі бар жобалар портфолиосының жүргізілуі;
оқу-тəрбие үдерісінің барлық қатысушылары үшін:
- оқу үдерісінде барлық қатысушылардың арасындағы түсіністік
пен ынтымақтастықты жақсартатын мектеп аясында ақпарат
алмасудың біртұтас ортасының құрылуы.
Оқу мекемелерін басқаруда қолданылатын ақпараттық-
қатынастық технологиялар құралдары басқарманың білім
аумағындағы жаңа əдістемелерін қолдануға, жалпы орта білім беру
жүйесінің тиіміділігін көтеруде жаңа сапаларға қол жеткізуге бо-
латын компьютерлік техника жəне байланыс құралдары негізіндегі
ақпараттық қор құру мен осы үдерісте математикалық модель мен
əдістерді қолданудың негізделген жүйесін жинақталған түрде
көрсетуі тиіс.
Жалпы орта білім беру мекемесінің əрекетінде жаңа ақпараттық
жəне қатынастық технологияларды қолданудың маңызды облы-
сы оқытушылар мен оқушылар қолданатын мектеп жəне басқа да
кітапханалар болып табылады.
Кітапханалық ресурстар мен олардың оқу орны əрекетінің басқа
саласымен қоса ақпараттық интеграциясының дəрежесі ақпараттық
жəне телекомуникациялық қамтамасыз ету сапасына орындалған
оқу үдерісінің саласы байланысты, сондай-ақ қорытынды бақылауда
бітіруші мамандардың сапасы.
Кез келген оқу мекемелерінің құрамына кіретін кітапхана ақпарат
пен білімнің тізімделмеген қоймасы жəне келесі негізгі міндеттерді
шешуге арналған:
- білім қоры – əр түрлі материалдық тасушыларда ақпараттың
жинақталуы жəне өңделуі;
- білімнің архивтелуі – ақпараттың ұзақ уақыт сақталуы;
- білімнің кіап қорында реттелуі – ақпарат көздерінің си-
паттамасы жəне қажетті мəліметтерді іздеудің тез жəне көп
аспектілігін қамтамасыз ету;
- білімнің кеңістікте таралуы – ақпараттың таратылуы;
- білімнің өз уақытында жүргізілуі – ақпарат көздерін сақтау
арқылы білімнің басқа ұрпаққа берілуі.
245
Соңғы уақытқа дейін көптеген мектеп кітапханасының
жұмысы қағаз түрінде сақтау технологиясына негізделген:
кітаптар, кітапшалар, ғылыми мерзімді басылымдар түрінде.
Ал қазіргі жағдайда жаңа ақпараттық-қатынастық технология-
лар құралдарының оқу мекемесінің кітапхана жұмысының сапа-
сын жоғары деңгейге шығаруға мүмкіндігі бар. Сəйкестендірілген
ақпараттық ресурстардың жасалуы:
- кешендік қағидасы, мектептің ақпараттық аумағын əлеуметтік-
мəдени контексте жəне басқа ғылыми пəндер шеңберінде
зерттеуді қарастырады: əлеуметтаны, педагогика, кітапхана-
тану, информатика, мəдениеттану, деректі жəне ақпараттық
ағындар теориялары;
- гуманитарлық қағида, кітапхана-қоғам, кітапхана-мектеп,
кітапхана-оқырман қоғамдық серіктестігінің мəселелерін ше-
шуге мүмкіндік береді;
- адам құндылығы бағыттарының оңтайлы қарым-қатынасы
мен нақты ұлттық, мəдениеттік жəне білім ортасының
қағидасы қоғам, мектеп жəне жеке тұлғаның зияткерлік
потенциалының өсуіне маңызды əсерін тиізуші аумақтар
сияқты əдістемелік қағидаларды қанағаттандыруы керек.
Кітапхана əрекетін ақпараттандыруға мүмкіндік беретін негізгі
екі технологиялық кезеңді бөліп қарастыруға болады.
Бірінші кезең, теориялық, кітапхананың сыртқы жəне ішкі
ақпараттық байланыстарын жəне нақты оқу мекемелерінің дамуына
бағытталған жүйелік талдау, құрылымның концептуалды мағынасын
білдіреді.
Екінші кезең, техникалық, ақпаратты сақтау, таңдалған теориялық
қосымшаларға сəкестендірілген бөлек ішкі жүйелерді іздеу мен
байланыстыруды қамтамасыз ететін ақпараттық-кітапханалық
жүйесінің құрылуына негізделген.
Жалпы орта білім беру жүйесіндегі кітапханамен қамтамасыз
етудің дамуы мен сəйкестендірілген Ақпараттық-қатынастық тех-
нологиялар құралдарының құрылуы мектеп оқу үдерісінің барлық
ерекшеліктері есебінде іске асырылуы керек екендігі анық.
Ақпараттық-қатынастық технологияларының құралдары кез
келген кітапхананың ақпараттық қорын барынша кеңейте ала-
ды. Кітапхананың ақпараттық электрондық қоры мəтіндердің
электрондық тасымалдауыштарда жинақталуын білдіреді. Бұл оқу
мекемелері сатып алған жəне кітапханада CD-ROM, серверде, дис-
246
кета қорлары мен басқада түрлерде сақталатын кітапхана шығарған
толық мəтінді мəліметтер қоры болуы мүмкін. Одан бөлек қазіргі
заманғы кітапхана өзінің оқырмандарына қызмет қөрсету мақса-
тында басқа жоғарғы оқу орындарында, кітапханалар, басқа
ұйымдарда бар немесе жергілікті жəне жаһандық ақпараттық
компьютерлік жүйелерге ашық қол жеткізуге болатын толық мəтінді
ресурстар мен олардың бөліктерін қолдануы мүмкін жəне қолдануы
керек.
Ақпараттандыру құралдарының жасалуы мен тұрақты орын-
далу технологиясы электрондық ақпараттық қордың жасалуы-
мен қатар бір уақытта жасалуы керек жəне осындай қорлардың
эквивалентті электрондық анықтама-іздестіру жасауды қамтамасыз
ету керек.
Оқу мекемесі кітапханасының электрондық анықтама-іздестіру
аппараты:
- сақталған кітапханалық қорлардың түрлі бөліктері мен
тақытыптық кесіктерін бейнелеу;
- барлық оқырмандар дүниежүзілік ақпараттық-библиогра-
фиялық ресурстарға бағдарлануына мүмкіндік жасау;
- оқырмандарға жойылған қолжетімділік режиміндегі кітапха-
наның ақпараттық ресуртастыранан ақпаратты тез, жайлы
жəне шектік іздеуді қамтамасыз ету.
7.5.2 Ақпараттандыру құралдарын пайдалануға
байланысты педагогтың жұмысы
Жыл өткен сайын оқытушы еңбегі күрделене түсуде. Оқу
пəндерінің мазмұны өзгеруде, оқытудың жаңа құралдары мен
əдістері пайда болуда. Көптеген жағдайларда оқытушылар еңбегінің
күрделенуінің өсуі оқытушы өз жұмысында қолдануы керек
ақпараттың көбеюімен байланысты.
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын қолдану
көптеген жағдайларда осындай əрекеттің автоматтандырылуына
жəне оқытушыға қатысты сағат сандарының қысқаруына əкеліп
соғады. Педагогикалық əрекетті есептеу, жоспарлау жəне басқаруда
ақпараттандыру құралдарын қолдану оқушылардың оқу жүйесінде
көрініс бере алады.
247
Анық айтатын болсақ, ақпараттық-қатынастық технология-
лардың құралдарын оқытушылардың қолдануы оқушылардың та-
нымдық əрекетін тиімді түрде басқаруға, оқу мен тəрбие нəтижесін
жедел зерттуге, оқу жəне оқушылар білімі сапасының тиімді жүйесін
жоғарылату деңгейінің қисынды жəне мақсатты өлшемін қабылдау,
əдістемелік шеберлікті мақсатты түрде іске асыру, мектеп жинаған
ұйымдастырылған ақпаратқа жедел адрестік қолжетімділікке ие
болу мүмкіндіктерін береді.
Ереже бойынша оқытушы еңбегінің тиімді автоматтандыруы мен
басқарылуы мектепке арналған компьютер техникасын үйреншікті
қолданумен іске асырылуы мүмкін. Оған кейбір жағдайларда қалта
компьютері де қосылады.
Қазіргі кезде жəне болашақта жалпы орта білім беру жүйесінде
жасалған оқытушы еңбегінің жоғарылауы тиімділігіне бағыт-
талған бағдарламалық құралдар қатарында мыналарды атап айтсақ
болады:
- оқытушы өзінің кəсіптік əрекетін іске асыруына қажетті
ақпараттық ресурстар мен электрондық баспаларға
қолжетімділік құралдары, сонымен қатар бұл ресурстар
мен басылымдар мектептің компьютерлік желілік жүйесінде
орналасады, электрондық кітапхана қорында сақталады
немесе дүние жүзілік компьютерлік жүйелерде жариялана
алады;
- оқу мазмұны мен əдісін жобалау құралдары;
- оқытушы иелігіндегі оқу жəне əдістемелік материалдардың
қысқа жəне кеңейтілген сипаттама құралдары, сонымен
қатар əрбір оқу жəне əдістемелік ресурстарды қолдануы да
жобалаудың ішкі жүйелері;
- жаттығу сабақтары, оқудан тыс мерекелік шаралар,
оқушылардың жеке əрекетін жоспарлау жəне диспетчеризация
құралдары;
- əрбір оқушының оқуын бақылау жəне нəтижесін өлшеуді авто-
маттандыру құралдары;
- əрбір оқушы мен əрбір пəн бойынша дербес хабарларды еске-
руге мүмкіндік беретін жүйелер мен мəліметтер қоры;
- əрбір оқушының оқу үлгерімінің жүйесі;
- іс-қағаздарды жүргізу мен есеп беру іс-қағаздарын құрастыруды
автоматтандыру жүйесі;
248
- оқушылармен, ата-аналармен жедел қарым-қатынасты түзетуге
мүмкіндік беретін телекомуникациялық жүйелер, əрбір
оқушының білімі мен нəтижесін ата-аналарының біліп отыру-
ын қарастыратын құралдар.
Оқытушы еңбегін автоматтандыру негізін құраушы Ақпараттық-
қатынастық технологиялардың құралдарын қолдану педагогтардың
келесі əрекет түрлерінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді:
- талап етілген уақыт ішінде сағат санының есебі;
- оқушылар сағат санының талабына сай сабақ жəне мерекелік
шаралардың кестесін құру;
- оқушылардың дайындығына бағытталған əдістемелік жүйе
аясындағы оқу материалдары мен құралдарының ізденісі;
- əрбір сабақтың дəстүрлі сынып журналы, сабаққа қатысу жур-
налы элекрондық түрге ауысуын жүргізу мен нəтижесінің
есебі;
- сабақ тақырыбын жоспарлау, оларға оқу əдістері мен
құралдарын қолдану;
- педагогикалық əрекет нəтижесінде оқытушылар жинаған оқу
жəне əдістемелік материалдардағы бағыт;
- əрбір оқушы бойынша оқуды бақылау мен нəтиже өлшемі;
- оқушыларды оқыту мен тəрбиелеу кезінде туындайтын ата-
аналар мен мектеп басқармасын жедел ақпараттандыру;
- есеп беруші іс-қағаздарды жүргізу мен құрастыру.
Оқытушы еңбегін автоматтандыруда қолданылатын ақпарат-
тандырудың барлық құралдары мен технологиялары негізгі
мақсаттың жоғарылауына бағытталған оқытушылар оқушылармен
байланыс жасамайтын қиын жəне ескі жұмыстардан барынша
босатылу. Осындай құралдар мен технологияларды қолданудың
арқасында оқытушылардың жеке кəсіби өсуіне арнайтын, жаңа
оқу жəне əдістемелік құралдарды жасау, сонымен қатар оқу-
шыларды қосымша оқыту мен тəрбиелеуге уақыты мен күшін
үнемдей алады.
Жыл өткен сайын көптеген адамдар компьютерлік теле-
коммуникациялар, Интернет желісіне, ақпараттық-қатынастық
технологияларының түрлі құралдарына қол жеткізіп жүр. Бұл
компьютерлік жəне бағдарламалық қамтамасыз етудің көбеюімен,
үй жағдайындағы компьютер санының көбеюімен, ақпараттық
жəне телекомуникациялық технологиялар аясында қолданылатын
адамның кəсіби əрекетінің өсуімен байланысты.
|